Vào thời điểm này trong năm, đồng lúa trong trang trại của gia đình Bao Wentao lẽ ra đã có thể thu hoạch được. Nhưng hiện tại, các trận lũ lụt nghiêm trọng đã nhấn chìm những vùng đất rộng lớn ở miền nam Trung Quốc, bao gồm hơn 145.000 m2 lúa mà anh Bao, 19 tuổi và cha mình đang cấy cày ở ngôi làng gần hồ Bà Dương.
"Vụ mùa năm nay gia đình tôi mất trắng rồi", anh Bao nói với CNN Business trong một cuộc phỏng vấn trên ứng dụng mạng xã hội WeChat, đồng thời cho biết thêm rằng gia đình anh còn thiệt hại thêm khoảng 200.000 NDT (28.000 USD) lúa thành phẩm. "Lúa đã gần chín và chuẩn bị thu hoạch. Nhưng bây giờ mọi thứ đều mất hết rồi".
Nước lũ dâng cao hồi tháng trước đã làm vỡ bờ hồ Bà Dương ở tỉnh Giang Tây, phá hủy hàng nghìn mẫu đất nông nghiệp ở nơi được gọi là "vùng đất của cá và lúa". Lưu vực sông Dương Tử, gồm hồ Bà Dương và trải dài hơn 6.200 km từ Thượng Hải ở phía Đông cho đến biên giới Tây Tạng ở phía Tây, chiếm 70% sản lượng gạo của nước này.
Đối với những người nông dân như cha con anh Bảo, thiệt hại từ mưa lũ thật nặng nề. Mưa lớn không chỉ khiến họ thiệt hại toàn bộ sản lượng lương thực sắp được thu hoạch, mà quy mô của đợt lũ năm nay còn khiến họ mất trắng mọi tài sản trong nhà. Anh Bao nói: “Nước ngập mênh mông. Như thế này có nghĩa là chúng tôi sẽ chẳng thu hoạch được gì trong cả năm nay".
Ngôi làng nơi gia đình anh Bao sinh sống đã bị nước lũ nhấn chìm, gây thiệt hại nặng nề về kinh tế. Ảnh: Bao Wentao
Trận lụt gây thiệt hại cho trang trại gia đình anh Bao và hơn 5 triệu ha đất trồng trọt được coi là trận lụt tồi tệ nhất mà Trung Quốc phải trải qua trong nhiều năm. Bộ Quản lý Tình trạng Khẩn cấp của Trung Quốc ước tính, tổn thất kinh tế trực tiếp do thiên tai năm nay là 21 tỷ USD đối với đất nông nghiệp, đường xá và các tài sản khác bị phá hủy trong mưa lũ. Cuộc sống của khoảng 55 triệu người, bao gồm cả những nông dân như anh Bao, đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Thiên tai là một tin xấu đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vốn đang ở trong tình trạng mong manh từ tác động của đại dịch Covid-19. Cho đến nay, Bắc Kinh đã có thể đảm bảo nguồn cung cấp lương thực bằng cách nhập khẩu một lượng lớn sản phẩm từ các nước khác và xuất kho hàng chục triệu tấn lương thực từ các nguồn dự trữ chiến lược.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng các biện pháp như vậy chỉ có thể phát huy hiệu quả trong thời gian dài. Mối quan hệ căng thẳng giữa Trung Quốc và phần lớn thế giới phương Tây, và sự bùng phát của đại dịch Covid-19 có thể khiến việc nhập khẩu thực phẩm trở nên phức tạp hơn trong tương lai.
Các nhà phân tích hãng Nomura công bố một ghi chú cuối tháng trước: “Trận lũ lụt năm nay là trận lụt tồi tệ nhất của Trung Quốc kể từ năm 1998 và có thể diễn biến nghiêm trọng hơn trong những tuần tới”. Các quan chức chính phủ đã cảnh báo, tình trạng lũ lụt có thể lan rộng hơn về phía Bắc, đe dọa hoạt động thu hoạch lúa mì và ngô tại đây.
Hiện không rõ về mức độ rủi ro đối với nguồn cung cấp thực phẩm của Trung Quốc, vì chính phủ chưa công bố chi tiết cụ thể về tình hình sản xuất nông nghiệp hiện tại. Theo các nhà phân tích tại Nomura, nếu lũ lụt được kiềm chế vào cuối tháng 8, tăng trưởng GDP nông nghiệp có thể giảm gần 1% trong tháng 7-9, tương đương với số tiền thiệt hại là 1.7 tỷ USD. Khoản tiền này dựa trên những thiệt hại được ghi nhận vào giữa tháng 7 tại 7 tỉnh miền Nam đã bị ảnh hưởng đặc biệt nặng nề do lũ lụt.
Trong khi đó, các nhà phân tích tại công ty môi giới Trung Quốc Shenwan Hongyuan gần đây ước tính rằng, nước này có thể mất 11,2 triệu tấn lương thực so với năm ngoái, căn cứ vào diện tích đất trồng trọt bị thiệt hại trong lũ lụt vào giữa tháng 7. Con số này tương đương với 5% tổng sản lượng gạo mà Trung Quốc sản xuất.
Tuy nhiên, thiệt hại có thể còn tồi tệ hơn. Phân tích của Nomura dựa trên dữ liệu về những cánh đồng hoa màu bị ngập lụt mà chính phủ Trung Quốc công bố vào tháng 7. Theo Bộ Ứng phó khẩn cấp Trung Quốc, diện tích đất trồng trọt bị ngập lụt đã tăng gần gấp đôi kể từ thời điểm này đến nay. Số liệu ước tính thiệt hại ở trên cũng không bao gồm những thiệt hại dự kiến sẽ bị mất như lúa mì, ngô hoặc các loại cây trồng khác nếu lũ lụt lan rộng hơn.
Theo nhà cung cấp dữ liệu SCI (Trung Quốc), các nhà phân tích đã chỉ ra rằng chi phí trồng ngô đã tăng cao. Giá ngô ở Trung Quốc tháng trước cao hơn 20% so với cùng kỳ năm trước, đây là mức tăng cao nhất trong 5 năm qua. Ngô được sử dụng làm thức ăn cho lợn ở Trung Quốc, vật nuôi vốn đang trong quá trình phục hồi trở lại khi nước này kiểm soát được đợt dịch tả lợn châu Phi bùng phát hồi năm ngoái.
Thiên tai là một tin xấu đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vốn đang ở trong tình trạng mong manh từ tác động của đại dịch Covid-19. Ảnh: SCMP
Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ, ngay cả trước khi lũ lụt bắt đầu, nguồn cung ngô đã ngày càng siết chặt hơn, chủ yếu là do lo ngại rằng một loại sâu bệnh có tên là sâu bọ mùa thu đang lây lan tại Trung Quốc.
Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Nông thôn Trung Quốc, giá đậu tương cùng thời điểm cũng tăng vọt. Trong nửa đầu năm nay, giá đậu tương trong nước đã tăng khoảng 30% so với cuối năm ngoái. Các nhà phân tích từ hãng Baocheng Futures, một công ty môi giới thực phẩm Trung Quốc, cho rằng sự gia tăng chủ yếu là do lo ngại về điều kiện thời tiết khắc nghiệt ở các vùng sản xuất đậu tương và những bất ổn xung quanh quan hệ thương mại Mỹ-Trung.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gần đây đã có chuyến thăm bất ngờ tới tỉnh Cát Lâm. "Tôi đến đây chủ yếu để kiểm tra mùa màng", ông Tập nói trong một đoạn video do Đài truyền hình trung ương Trung Quốc CCTV đăng tải. "Năm nay chúng ta đã trải qua khá nhiều thiên tai. Tôi về lo lắng về tình hình canh tác ở vùng Đông Bắc". Ông Tập hẳn có lý do chính đáng cho suy nghĩ này.
Vùng Đông Bắc Trung Quốc sản xuất hơn 40% sản lượng đậu nành và 1/3 sản lượng ngô của cả nước - cả hai loại nông sản đều rất quan trọng đối với chuỗi cung ứng thực phẩm vì là thức ăn chính cho gia súc và gia cầm. Trung Quốc tiêu thụ lượng đậu nành nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới và chỉ đứng sau Mỹ về lượng ngô tiêu thụ. Và trong khi khu vực này cho đến nay chưa trải qua các trận lũ lụt lớn nhưng điều này có thể thay đổi nếu tình hình thiên tai tiếp tục diễn biến phức tạp hơn trong những tuần tới.
Ông Tập trong chuyến thăm đã nhắc lại tầm quan trọng hàng đầu của vấn đề an ninh trong đảm bảo phát triển kinh tế. Phó Thủ tướng Hồ Xuân Hoa, người phụ trách các vấn đề nông nghiệp, tuần trước đã kêu gọi các quan chức cấp cao của địa phương gánh vác trách nhiệm bảo vệ an ninh lương thực và đảm bảo hoạt động sản xuất không bị gián đoạn.
Bắc Kinh đã có những biện pháp đối phó với cuộc khủng hoảng lương thực thông qua các hoạt động bình ổn giá và thúc đẩy nguồn cung, bao gồm cả việc sử dụng nguồn dự trữ lương thực chiến lược. Hàng chục triệu tấn gạo, ngô và đậu tương đã được Trung tâm Dự trữ Ngũ cốc và Trung tâm thương mại ngũ cốc quốc gia Trung Quốc, hai cơ quan quản lý và kinh doanh lương thực dự trữ nhà nước, xuất kho bán ra thị trường trong những tháng gần đây.
Theo dữ liệu từ SCI, cho đến thời điểm này, các kho dự trữ quốc gia đã xuất kho hơn 60 triệu tấn gạo, khoảng 50 triệu tấn ngô và hơn 760.000 tấn đậu tương, vượt qua số lượng xuất kho của cả năm ngoái. Nhờ việc nguồn lượng dự trữ này, giá gạo vẫn duy trì ổn định. Tuần trước, giá của một tấn gạo trung bình tại Trung Quốc là 4.036 NDT (580 USD), gần bằng giá của tháng trước.
Trung Quốc cũng đang tăng cường nhập khẩu, đặc biệt là từ Mỹ. Bắc Kinh đã cam kết mua hàng tỷ USD hàng hóa từ Mỹ như một phần của thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 được kí kết vào tháng 1.
Theo dữ liệu sẵn có của cơ quan Hải Quan Trung Quốc, trong 6 tháng đầu năm, Trung Quốc đã nhập khẩu gần 61 triệu tấn ngũ cốc, tăng 21% so với năm trước. Nhập khẩu ngô tăng 18% so với năm trước, trong khi sản lượng nhập khẩu đậu tương và lúa mì cũng tăng. Mỹ, Brazil, Ukraine và Pháp là một trong những nhà xuất khẩu lớn nhất. Tuy nhiên, một số nhà phân tích cảnh báo rằng Trung Quốc không nên phụ thuộc quá nhiều vào hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài.
Theo các nhà phân tích từ công ty nghiên cứu Trung Quốc Tianfeng Securities, lấy ví dụ như mối quan hệ thương mại giữa Bắc Kinh và Washington có thể tạo ra sự bất ổn cho chuỗi cung ứng thực phẩm của Trung Quốc nếu chính quyền Mỹ ngừng cung cấp hoặc quyết định áp thuế cao lên những mặt hàng xuất khẩu. Mỹ đã xuất khẩu hơn 9 triệu tấn đậu nành, khoảng 100.000 tấn lúa mì và gần 65.000 tấn ngô sang Trung Quốc trong nửa đầu năm nay và trở thành đối tác thương mại hàng đầu của nước này.
Cũng theo các nhà phân tích của hãng Tianfeng Securities cho biết thêm trong một báo cáo nghiên cứu gần đây, việc một số quốc gia phải tạm ngừng xuất khẩu lương thực do đại dịch Covid-19 đã tạo ra nhiều rủi ro hơn cho an ninh lương thực ở Trung Quốc. Các nhà phân tích đề xuất một số biện pháp để Trung Quốc tăng sản lượng lương thực, bao gồm cả việc nới lỏng các hạn chế đối với việc sản xuất cây trồng biến đổi gen. Nhưng họ cũng thừa nhận rằng ít nhất trong ngắn hạn, quốc gia này có thể phải nhập khẩu nhiều nhất có thể trước khi các mối quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và các nước trở nên xấu đi.
Đối với những nông dân như anh Bao, chính phủ trung ương đã cung cấp một khoản tiền hỗ trợ lũ lụt. Theo Bộ Tài chính Trung Quốc, tính đến giữa tháng 7, khoảng 1,8 tỷ NDT (258 triệu USD) đã được giải ngân để hỗ trợ quá trình di dời những người mất nhà do ảnh hưởng của lũ lụt và xây dựng lại những ngôi nhà đổ nát.
Chính quyền địa phương ở tỉnh Giang Tây, nơi gia đình anh Bao sinh sống, cũng đã phân bổ 280 triệu NDT (40 triệu USD) để cứu trợ lũ lụt. Nhưng đó chỉ là một khoản bù đắp rất nhỏ so với thiệt hại kinh tế khổng lồ trị giá 21 tỷ USD do lũ lụt gây ra. “Chính phủ có cung cấp các khoản trợ cấp, nhưng thực sự chúng không giúp được gì nhiều”, bố anh Bao đã rời khỏi nhà để đi kiếm việc làm do không còn hy vọng gì cho một vụ mùa trong năm nay.
"Tiền hỗ trợ chia cho nhiều người nên mỗi cá nhân nhận được số tiền thực tế chẳng đáng bao nhiêu", anh Bao nói.