Ngó sen là nguyên liệu quen thuộc trong các món gỏi và được nhiều người yêu thích. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết ngó sen có thể mang đến nhiều tác dụng tuyệt vời cho sức khỏe.
Ngó sen (ngẫu tiết - Nodus Nelumbinis) là mầm ngó sen, thường lấy phần thân củ to nằm trong bùn nước dưới đầm hồ. Ngó sen chứa tinh bột, asparagin, arginin, trigonellin, tyrosin, glucose; các vitamin: C, A, B, PP và một ít tanin. Theo Đông y, ngó sen vị ngọt chát, tính bình, vào kinh can tâm vị. Có tác dụng thu liễm
cầm máu,
tráng dương, an thần.Dạng sống tác dụng thanh nhiệt dưỡng âm, lương huyết tán ứ. Trị các chứng nhiệt bệnh có sốt, kích ứng vật vã, khát nước, mất nước, thổ huyết, chảy máu cam, niệu huyết, tiện huyết, tiểu đục, tiểu giắt, tiểu buốt. Dạng chín tác dụng kiện tỳ khai vị, dưỡng huyết sinh tân, chỉ tả lỵ. Chữa chán ăn, ăn kém chậm tiêu huyết hư thiếu máu, da khô miệng họng khô khát nước. Hằng ngày dùng 10g - 250g ép lấy nước (dùng sống), nấu, xào, hầm.
Một số cách dùng ngó sen làm Thuốc:
Chữa chảy máu: ngó sen sao, tam lăng, nga truật, huyết dụ, bồ hoàng sao mỗi vị 8g; bách thảo sương 6g. Sắc uống, ngày 1 thang.
Chữa đái ra máu do viêm nhiễm đường tiết niệu cấp: sinh địa 20g, hoạt thạch 16g; tiểu kế, mộc thông, ngó sen, bồ hoàng sao, đạm trúc diệp, sơn chi mỗi vị 12g; cam thảo sao 6g, đương quy 6g. Sắc uống.
Chữa sốt xuất huyết: lá sen, ngó sen (cỏ nhọ nồi), rau má mỗi vị 30g; bông mã đề 20g. Sắc uống, ngày 1 thang; nếu có xuất huyết thì tăng lá sen và ngó sen lên 40 - 50g.
Chữa rong huyết: quy bản nướng 24g, mẫu lệ 20g, sinh địa 16g; hoàng cầm, ngó sen, a giao, sơn chi, địa du mỗi vị 12g; địa cốt bì 10g, cam thảo 4g. Sắc uống. Chữa hư lao, trong đờm lẫn máu, kiêm cả hư nhiệt: dùng bài Tam tiên ẩm: tiên mao căn 120g, tiên tiểu kế 60g, tiên ngẫu tiết 120g. Sắc uống. Tác dụng mát huyết,
cầm máu.
Món ăn Thuốc có ngó sen:
Nước ép ngó sen: nước ép ngó sen 60 - 100ml, uống 1 lần. Dùng cho người bị ngộ độc cua cá, viêm khí phế quản ho lẫn máu...
Nước ép ngó sen mía tươi: ngó sen tươi 100g, nước mía 50ml. Ngó sen ép lấy nước, trộn với nước mía; chia uống 2 lần trong ngày. Dùng khi bị cảm cúm, trúng nóng, trúng nắng hoặc do khô hanh gây kích ứng, vật vã, sốt, khát nước.
Nước ép ngó sen gừng tươi: ngó sen tươi 30 - 50g, gừng tươi 5 - 8g, ép vắt lấy nước, chia uống 3 lần trong ngày. Dùng khi bị nôn dai dẳng, khát nước.
Nước ép ngó sen sinh địa củ cải: ngó sen tươi, sinh địa tươi, củ cải tươi mỗi vị 50g ép lọc lấy nước; mỗi lần 1 chén 100ml uống với nước đường nóng. Dùng cho người đái dắt, đái buốt.
Ngó sen hầm: ngó sen tươi 150 - 200g hầm nhừ. Tác dụng bổ ngũ tạng, thực hạ tiêu.
Đậu xanh hầm ngó sen: ngó sen tươi 100g, đậu xanh 50g. Ngó sen rửa sạch, thái lát, đậu xanh xay vỡ; nấu chín kỹ ăn. Dùng tốt cho người đau mắt đỏ (viêm kết mạc mắt).
Ngó sen hầm đại táo: ngó sen 150g, đại táo 250g. Nấu nhừ, gạn lấy nước uống. Dùng cho người xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng do giảm tiểu cầu, ngoài ra còn có tác dụng khai vị trợ tiêu hoá.
TS. Nguyễn Đức Quang