Ở tuổi dậy thì, từ một cậu bé, cô bé bỗng chốc vụt lớn nhanh để trở thành chàng trai, cô gái phổng phao, sẵn sàng các thiên chức của người lớn. Nhiều khi sự thay đổi trong cơ thể diễn biến quá nhanh khiến các em rơi vào tình trạng không làm chủ được bản thân, dễ có các khủng hoảng tâm lý. Những áp lực về tâm lý của các em nếu không có người giúp giải tỏa thì về lâu dài sẽ ngày càng đè nặng lên. Sự thay đổi hormon trong cơ thể, đặc biệt là hormon Sinh d*c cũng là một nguyên nhân khiến trẻ trong độ tuổi dậy thì khiến trẻ khó kìm chế bản thân, dễ xúc động và dễ cáu gắt. Dưới đây là những dễ mắc ở tuổi dậy thì.
Ở độ tuổi nhạy cảm này thường dễ bị áp lực từ học tập, gia đình, bạn bè... Thậm chí, cả những suy nghĩ tiêu cực về vóc dáng hay trình độ cá nhân, những mong muốn vượt quá khả năng bản thân và gia đình... cũng dẫn đến stress. Khi rơi vào trạng thái stress, các em cảm thấy thường xuyên mệt mỏi, căng thẳng, lo âu, đau đầu, suy nghĩ luẩn quẩn, giấc ngủ không yên... Chính vì vậy kết quả học tập của các em thường giảm sút, sức khỏe cũng yếu hơn so với các bạn bình thường.
Trầm cảm là rối loạn tâm thần dễ mắc phải ở lứa do những thay đổi từ lượng hormon trong cơ thể, áp lực từ xung quanh, từ học hành, bố mẹ, thầy cô, bạn bè hay cả từ các chất kích thích..., với nhiều triệu chứng như hay buồn bã, không quan tâm tới mọi thứ xảy ra xung quanh và cả với bản thân, dễ mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, bi quan, sống thu mình, ngại giao tiếp với bạn bè và người thân... Khi bị trầm cảm, các em thường tự cô lập mình với thế giới bên ngoài. Thậm chí, rất nhiều bạn chỉ quan tâm và sống trong thế giới ảo. Nguy hiểm hơn, stress và trầm cảm ở còn có thể dẫn đến hành vi Tu tu.
Những biến đổi tâm lý khiến các em nhạy cảm hơn, cảm xúc cũng dễ thay đổi hơn. Rối loạn cảm xúc xảy ra khi có tình trạng rối loạn tại não bộ, gây nên những bất ổn về tinh thần như chuyển từ cảm xúc hưng phấn sang cảm xúc ức chế một cách nhanh chóng hoặc ngược lại, thoắt buồn thoắt vui. Biểu hiện của rối loạn cảm xúc là chán ăn (dù đang đói), mất ngủ, gầy sút, hoạt động chậm chạp, mất tập trung, hay quên, vẻ mặt không tươi tắn... Các em dễ bị sốc trước những lời chọc ghẹo của bạn bè, hay suy diễn đến những trạng thái tiêu cực...
Các triệu chứng hoang tưởng ở thiếu niên có thể xảy ra dần dần qua nhiều ngày, hàng tuần, vài tháng hoặc hơn. Các triệu chứng sớm của hoang tưởng đôi khi có thể giống như những vấn đề khác như lo âu hoặc trầm cảm.
Hoang tưởng ở trẻ dậy thì có biểu hiện như: các em bị rối loạn suy nghĩ, suy nghĩ lệch lạc từ nhẹ đến nặng. Có trường hợp lúc nào cũng nghĩ rằng có người yêu mình, hoặc thấy ai đẹp là tiến đến khen người đó hoặc nói thẳng là thích bạn đó. Có trường hợp sợ bị mắc bệnh gì đó, sợ làm lây bệnh cho người khác dù mình không hề bị bệnh... Luôn sống khép kín, tách biệt với thế giới bên ngoài. Nhút nhát, ngại giao tiếp xã hội, sợ đám đông. Cư xử như người lớn, không muốn bị đối xử như trẻ con. Luôn tin rằng mình có sức mạnh siêu nhiên, hoang tưởng rằng mình có sức mạnh vĩ đại, là người phi thường, nói năng không đúng sự việc không đúng lúc đúng chỗ... Người mắc hoang tưởng luôn xuất hiện các suy nghĩ sai lệch mà họ luôn cho là đúng, người khác không thể đả thông hay giải thích được.
Ở lứa tuổi giở trẻ em, giở người lớn này, nhiều em tự nghĩ mình kém cỏi, tự ti và mất bình tĩnh. Tự ti dần dần khiến trẻ trở nên e dè, ngại tiếp xúc, không thích bộc lộ, nghi ngờ khả năng của bản thân...Với sức khỏe, tự ti sẽ khiến các em dễ rơi vào trạng thái stress, mệt mỏi thường xuyên, thừa cân... Đây chính là nền tảng đẩy các em rơi vào những khác như: trầm cảm, hoang tưởng... Ở tuổi này, các em dễ bị tác động từ sách báo, phim ảnh bạo lực, các văn hóa phẩm đồi trụy và cả từ bạn bè xấu. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến rối loạn hành vi và gây nên những hậu quả nghiêm trọng như gây thương tích cho người khác, chống người thi hành công vụ, trộm cắp, đua xe mạo hiểm...
Điều quan trọng là cha mẹ và người thân nên gần gũi con nhiều hơn ở giai đoạn dậy thì. Khi thấy con có biểu hiện tâm lý khác lạ, cha mẹ nên tâm sự tìm cách giúp đỡ con, không la lối, nhiếc mắng, con sẽ không bộc lộ bản thân. Cha mẹ nên là người bạn thân nhất của con. Khuyến khích con tham gia các hoạt động tập thể, hoạt động xã hội, tránh tiếp xúc với các loại phim ảnh, các trò chơi bạo lực hay văn hóa phẩm đồi trụy... Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng cho con bằng các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng. Nếu thấy diễn biến tâm lý của con ngày càng theo chiều hướng tiêu cực hơn, cần đưa con đi gặp bác sĩ tâm lý ngay để có hướng điều trị kịp thời.
Các rối loạn tâm lý, hành vi, rối loạn tâm thần tuy dễ gặp nhưng cũng có thể điều trị khỏi được nếu bệnh của các em được chẩn đoán sớm và điều trị sớm bởi các bác sĩ chuyên khoa tâm lý, tâm thần.