Lịch sử vắc-xin là một quãng đường dài đầy thăng trầm.Khi mới xuất hiện, vắc-xin được ví như một kỳ quan mới của công nghệ hiện đại,nhưng hiện nay nó lại là khởi nguồn của hầu hết các tranh cãi gắt gao trong y học.
Có thể chúng ta sẽ không bao giờ ngã ngũ về lợi và hạicủa vắc-xin. Tuy nhiên, từ những nghiên cứu khoa học gần đây, chúng ta đã khẳngđịnh được một số thông tin sau.
Thimerosal có chứa tới 50% là thủy ngân có tác dụngdiệt khuẩn. Theo CDC (Trung tâm Phòng và Kiểm soát bệnh Hoa Kỳ), chất này có mặttrong hầu hết vắc-xin cúm.
Tuy nhiên, từ năm 2001, thimerosal đã không được sửdụng trong vắc-xin định kỳ cho trẻ dưới 6 tuổi. Loại này và một số vắc-xin chongười lớn và trẻ lớn đều khác có loại không chứa thimerosal hoặc chỉ chứa mộtlượng rất nhỏ.
Năm 1998, Andrew Wakefield đã công bố kết quả nghiêncứu nhỏ lẻ của mình, cho rằng vắc-xin chống sởi, quai bị và rubella (MMR) có thểdẫn đến hội chứng tự kỷ. Nghiên cứu này đã dấy lên mối lo ngại làm giảm tỉ lệtiêm vắc-xin dẫn đến những đợt bùng phát bệnh sau này.
Tuy nhiên, nghiên cứu bị cho là không có cơ sở, tờ tạpchí đăng kết quả nghiên cứu đó đã phải rút lại bài viết của mình. Năm 2004, Việny khoa đã công bố bản báo cáo cho thấy không có bằng chứng khoa học nào chứngmình MMR và tự kỷ có liên quan đến nhau. Tháng 9 năm 2010, CDC cũng cho biết kếtquả tương tự.
“Việc trẻ không được tiêm vắc-xin còn nguy hiểmhơn”, bác sỹ Carie Nelson, chủ tịch Ủy ban Y tế Cộng đồng cho biết.
Vắc-xin có tác dụng phụ, hay gặp nhất là đau ở chỗtiêm và sốt, hai triệu chứng này dễ dàng bị đẩy lùi bằng acetaminophen vàibuprofen. Ít gặp hơn là các cơn động kinh (co giật hoặc long mắt).
Các nguy cơcũng còn tùy thuộc vào loại vắc-xin. Ví dụ, cứ 14 000 trẻ chích ngừa DTaP thìcó 1 trẻ bị động kinh; tỉ lệ này ở vắc-xin MMR là 1/3000.
Một số trẻ có nguy cơ chịu tác dụng phụ cao hơn trẻkhác. Trong trường hợp này, theo CDC, tốt nhất là nên cảnh báo gia đình hoặckhông cho trẻ tiêm loại vắc-xin đó.
Chỉ là “nếu” thôi. Theo bác sỹ nhi khoa Ari Brown,những gia đình cùng không tiêm ngừa cho con thường gửi trẻ đi học ở cùng trường,cùng một nhóm bạn, do đó, những bệnh mà lẽ ra vắc-xin có thể phòng ngừa rất dễlây lan.
Đợt bùng phát bệnh ở San Diego và Boulder, Colo đãchứng minh điều đó. Hơn nữa, một số người không thể tiêm vắc-xin do cản trở tuổitác và sức khỏe. Ngoài ra, mầm bệnh uốn ván và viêm gan A có thể xâm nhập từ đấtvà thực phẩm nhiễm bẩn chứ không nhất thiết từ người khác.
Vắc-xin không đảm bảo có thể bảo về bạn 100% khỏi bệnhtật, tuy nhiên, chúng có thể giúp hạn chế tác hại của bệnh.
Chẳng hạn như vắc-xin phòng cúm và thủy đậu, bạn vẫncó thể bị nhiễm khi đã tiêm ngừa, tuy nhiên mức độ nhẹ hơn rất nhiều. Theo bácsỹ Brown, vắc-xin có hiệu quả 80% ngăn ngừa bệnh và 100% hạn chế tác hại bệnh.
Theo các chuyên gia “miễn dịch cộng đồng” là giảipháp tốt nhất – càng nhiều người được tiêm vắc-xin thì dân số sẽ được bảo vệnhiều hơn, bao gồm cả những người không thể tiêm vắc-xin do hạn chế sức khỏe vàtuổi tác, hoặc các lý do tôn giáo.
Mỗi liều vắc-xin khiến cho cơ thể có phản ứng miễn dịchvà tạo ra kháng thể giúp chống lại được căn bệnh khi nó xuất hiện.
Có nhiều loại vắc-xin dùng cho trẻ lớn và người trưởngthành. Cụ thể như việc chích ngừa cúm định kỳ hàng năm.
Sinh viên đại học nên được tiêm vắc-xin phòng chốngviêm màng não trước khi sống tập thể, người già thì nên tiêm vắc-xin phòng viêmphổi.
Người lớn cũng cần hỗ trợ chống bệnh uốn ván và chứngho gà. Vì trẻ nhỏ dưới 4 tuổi không đề kháng được bệnh ho mà lại rất dễ nhiễm bệnhnày từ người lớn.
Có hai loại vắc-xin chống HPV: Cervarix dành cho nữtừ 10 đến 25 tuổi, và ardasil cho nữ từ 9 đến 26 tuối. Tuy nhiên, Gardasil cũngcó thể được sử dụng cho nam từ 9 đến 26 tuổi để chống lại virus HPV tuýp 6 và11, gây 90% bệnh u nhú.
Tuy nhiên, nữ giới tiêm vắc-xin này nhiều hơn nam giới.Theo CDC, tại Mỹ mỗi năm có khoảng 500 000 ca u nhú.
Ý kiến này chỉ đúng một phần. Theo Hiệp hội sức khỏegia đình Mỹ, phụ nữ mang thai không nên tiêm vắc-xin thủy đậu và MMR; nhưng vắc-xinphòng cúm thụ động là rất cần thiết vì trong thời gian này, hệ miễn dịch của họrất yếu và dễ bị nhiễm bệnh hơn.
Tuy nhiên, chỉ có 11% phụ nữ mang thai đi chích ngừacúm trong khi việc chích ngừa còn kích thích cơ thể người mẹ sản sinh kháng thểbảo vệ em bé trong suốt 6 tháng đầu đời.
Bác sỹ Nelson cho hay khi bị nhiễm bệnh hệ miễn dịchtự nhiên được kích thích tốt hơn so với tác động của vắc-xin. (Ngoại trừ bệnhcúm do bệnh này có khuynh hướng thay đổi thường xuyên). Nhưng bạn sẽ có sự chuẩnbị tốt hơn nếu tiêm vắc-xin phòng ngừa.
Bác sỹ Nelson cho biết, vấn đề của hệ miễn dịch tựnhiên là ở các bệnh phức hợp. Chẳng hạn, bệnh thủy đậu có thể dẫn tới viêm não,viêm phổi hoặc nếu trẻ gãi quá nhiều, có thể bị các bệnh về da như MRSA.
Nếunhiễm virus bại liệt, trẻ có thể bị liệt suốt đời, quai bị, điếc, cúmHaemophilus loại B (Hib) và tổn thương não. Do đó bạn không nên chỉ trông chờvào hệ miễn dịch tự nhiên mà hãy cho trẻ tiêm vắc-xin từ trước.
Căn bệnh truyền nhiễm duy nhất ở người đã được WHOcông bố xóa sổ là bệnh đậu mùa. Còn cho đến nay vẫn có những trận bùng phát bệnhquai bị, sởi và ho gà.
Vắc-xin có thể bảo vệ bạn khi bạn sống giữa nhữngngười chưa tiêm vắc-xin cho dù bạn ở đâu. Theo WHO, dưới 95% người dân Tây Âutiêm vắc-xin và đó cũng là nơi có số người nhiễm sởi chiếm tới 82% năm 2009.
Vắc-xin không phải là cần câu cơm của bác sỹ. Bác sỹNelson còn cho rằng họ còn phải mất thêm tiền vì vắc-xin do công sức đòi hỏinhiều hơn. Một số bác sỹ được nhận hỗ trợ từ HMOs nhưng “khoản hỗ trợ đó chỉ đểbác sỹ nâng cao tay nghề và dung cho hoạt động điều hành”.
Doanh thu từ vắc-xin chỉ chiếm khoảng 1,5% tổngdoanh thu ngành dược. Các bác sỹ hiện nay gặp khó khăn do quá ít công ty dược đồngý sản xuất vắc-xin. 30 năm trước, có hơn 30 công ty sản xuất loại dược phẩm nàynhưng ngày nay chỉ còn 5 công ty chiếm 80% thị phần.