Chứng bệnh tâm thần lưỡng cực, (hưng cảm hoặc trầm cảm), đã giúp có được những phát minh, cống hiến về văn học, nghệ thuật, vô cùng vĩ đại cho nhân loại.
Khi nữ tài tử nổi tiếng Catherine Zeta Jones, công khai xác nhận là bị chứng bệnh tâm thần lưỡng cực, (Bipolar disorder), đã làm cho dư luận quần chúng, chú ý đến một chứng bệnh rất phổ biến.
Bipolar disorder từng có những ảnh hưởng rất to lớn, lên lịch sử thế giới, vì rất nhiều nhân tài xuất chúng có mang tật này, và đôi khi, chính nhờ thế, nên đã có những phát minh, cống hiến về văn học, nghệ thuật, vô cùng vĩ đại cho nhân loại.
Catherine, 41 tuổi và chồng là Michael Douglas, vừa được chữa trị về chứng bệnh ung thư cuống họng. Chính biến cố này, làm cho Catherine bị trầm cảm nặng, phải vào một bệnh viện tâm thần điều trị.
Cả Catherine và Michael đều cho biết, là đã đến lúc cần phải làm sáng tỏ, cho dư luận quần chúng hiểu rõ hơn, về căn bệnh này, và không nên có những thành kiến sai lạc, như là một điều gì xấu xa, hay tạm gọi là bệnh tầm thần hay bệnh điên.
1.
bệnh lưỡng cực và các thiên tài.
Căn bệnh này còn có tên là Bipolar, hay Manic depressive, tức là vừa hưng cảm / trầm cảm và rất phổ biến.
Trên cả nước Mỹ, có thể lên tới trên 3 triệu người hay cao hơn, nghĩa là trên 1% và có trên khắp thế giới, bất kể quốc gia nào hay văn hóa nào, Đông hay Tây, đều có người mắc chứng bệnh này.
Sau khi các nguyên nhân và triệu chứng được sắp xếp, và định bệnh chính xác, bởi các cuộc khảo cứu về tâm thần, các sử gia cũng như khoa học gia, đã lục tìm ra được nhiều trường hợp của một số nhân tài trước đây, đã có chứng bệnh này.
Khi họ ở vào thời kỳ hưng cảm, thì đã có những lúc xuất thần, tạo nên những tuyệt phẩm, mà một người bình thường không thể nào làm được.
Nhưng khi những người này, bị lâm vào chu kỳ trầm cảm (depression), thì lại có những trạng thái chán đời, u uất, khiến đôi khi tự hủy hoại bản thân, như trường hợp của họa sĩ lừng danh Vincent van Gogh, hay đại văn hào Ernest Hemingway.
Khoảng 40% thi sĩ, nhạc sĩ, họa sĩ nổi tiếng nhất, cũng mang căn bệnh này, và những tác phẩm của họ, đã trở thành những khuôn mẫu cho các thế hệ mai sau, làm gương nhưng không thể nào theo kịp, như Lord Byron, Emily Bronte (Anh), Paul Verlaine, Victor Hugo, Chateaubriand (Pháp), Mark Twain, Virginia Woolf, Emily Dickinson (Mỹ).
Đặc biệt nhất là Emily Dickinson, sau khi từ trần, thì các tác phẩm mới được hậu thế biết đến và khâm phục.
Con số những thiên tài, trong mọi lĩnh vực, có chứng lưỡng cực không thể kể hết.
Có giả thuyết cho rằng, chính nhờ có các chu kỳ hưng cảm, nên những nhân tài đó, mới thực hiện được những công trình có một không hai, như bức tranh vẽ “đêm trăng sao” (Starry night) của Van Gogh, với những hình ảnh lạ lùng, quái đản, mà chỉ có những khối óc phi thường, mới thực hiện được.
Van Gogh đã thực hiện kiệt tác này, trong khi đang dưỡng bệnh tại nhà thương St Remy, và hiện nay, bức tranh này được dùng làm mẫu nhiều nhất, trong lịch sử hội họa.
Winston Churchill là người được thế giới ca ngợi, là nhờ những bài diễn văn hùng hồn, đã giúp cho dân chúng nước Anh có được sự can đảm, chịu đựng phi thường, để chiến thắng Đức Quốc Xã, trong những lúc đen tối nhất.
Sau này, ông chỉ mất 15 ngày để viết xong tập khảo cứu, gồm 4 cuốn dày hàng ngàn trang: “Lịch sử dân tộc nói tiếng Anh”. Tác phẩm này, đã được giải thưởng Nobel văn chương năm 1953, nhờ vào lúc ông ở vào một chu kỳ hưng cảm (mania), không ăn, không ngủ, để hoàn tất tác phẩm để lại cho mai sau.
Tập hồi kỳ 6 cuốn, về Đệ Nhị thế chiến, cũng được hoàn tất trong một thời gian ngắn kỷ lục.
Ngoài tài viết văn, thì Churchill còn là một họa sĩ nổi tiếng, vì một số khá lớn họa sĩ, cũng có chứng lưỡng cực như Picasso, Andy Warhol, và một số họa sĩ nhóm impressionist.
Có thể là vì, những người này nhờ lúc hưng cảm, nên đã có những nhãn quan khác thường, mà người bình thường không thể có được. Churchill đã từng nói: “những trở ngại của tôi không làm cho tôi bị trở ngại”.
Chứng lưỡng cực xảy ra, ở tất cả mọi thành phần trong xã hội, nhất là trong giới nghệ thuật, văn học, hội họa, âm nhạc, (Mozart, Schumann, Rosemary Clooney), và cả khoa học gia, chính trị gia, (Teddy Roosevelt, Churchill).
Theo khảo cứu của Bác sĩ Kay Jamison, của Đại Học Johns Hopkins, thì chính vì những hưng cảm, nên những nhân tài kể trên, mới đạt được những thành quả đó, và bà đã ghi lại trong cuốn sách: “touched by fire”, về kinh nghiệm bản thân.
2. Triệu chứng và nguyên nhân.
Ngày nay, cơ chế của chứng lưỡng cực, đã được khảo cứu rất nhiều, trong đó nguyên nhân di truyền đã được xác nhận, vì chứng này hay xảy ra trong một gia đình. Gần đây, những khảo sát bằng DNA, cũng đã tìm ra được một số gen của chứng lưỡng cực.
Những thay đổi các hóa chất neuro transmitter trong não bộ, làm cho tâm tính thay đổi lên xuống thất thường.
Một vài khảo cứu bằng CT, MRI scan, cũng cho thấy, có một vài điểm khác thường trong não bộ.
Những người có chứng lưỡng cực, được sắp làm nhiều loại, như 1 và 2, tùy theo triệu chứng nặng hay nhẹ.
Những lúc hưng cảm, thì hoạt động và nói năng mau lẹ và dồn dập, (pressure of speech), tư tưởng thay đổi thất thường, không nhất định gọi là flight of ideas.
Còn những lúc trầm cảm thì khép kín, không tiếp xúc với bên ngoài, chán nản bỏ ăn bỏ ngủ, hoặc đôi khi ngủ quá nhiều.
Những giai đoạn trầm cảm hay hưng cảm, thường hay xảy ra khi người bệnh bị stress, như trường hợp của Catherine Zeta Jones, hay vì một biến cố bất thường nào đó.
Những cơn hưng cảm hay trầm cảm, cũng thường hay xảy ra vào tháng 4 và tháng 5, và có thể liên hệ tới ánh nắng, hay thời tiết thay đổi, và ảnh hưởng lên não bộ.
Một số người bị nhẹ, được gọi là hypomania, và thường có một năng xuất về trí tuệ hơn mức bình thường.
Theo lời Bác sĩ Jamison, thì họ là những người thành công trong đời, nhưng có những thay đổi bất thường, trong đó có thói hay tiêu xài bừa bãi phí phạm, bài bạc, như trường hợp của Lord Byron, khiến dễ mắc nợ, khánh kiệt, (tạm gọi là thói hay bốc đồng), nhất là trong giới văn nghệ sĩ.
Một số vì không ý thức về căn bệnh này, nên có thể bị mắc phải chứng nghiện rượu, (Edgar Allan Poe), M* t*y hay hút Thu*c lá, C*n sa, như Paul Verlaine, và có thể gần đây trường hợp của Michael Jackson.
Có thể, trong giới nhạc sĩ Việt Nam, cũng có một số thiên tài có chứng lưỡng cực, nên đã có một sức sáng tạo mãnh liệt, lên tới cả ngàn bản nhạc.
bệnh lưỡng cực có thể xảy ra ở bất cứ lứa tuổi, và có thể sớm ở lứa tuổi thanh thiếu niên, cũng như trễ hơn vào thời trung niên, và có thể kéo dài cả đời.
Nếu không mắc phải những tật đi kèm, như hút Thu*c, uống rượu, và được chữa trị đúng mức, thì sự nghiệp về sau rất tốt, và như lời Bác sĩ Jamison, thì một số có thể là những thiên tài, với những khả năng khác thường, và đóng góp nhiều cho xã hội.
Một vài nhà tỷ phú, như Ted Turner có tật này, và đã có sáng kiến lập ra đài CNN, làm thay đổi chính trị của cả thế giới, bằng hình thức thông tin mau lẹ, chính xác 24 trên 24 giờ.
Rất có thể TT Richard Nixon cũng có chứng này, vì lịch sử ghi lại, ông hay có những thời kỳ trầm cảm, tâm tư u uẩn, cũng như có lúc làm việc hăng say khác thường.
3. Chữa trị.
Chứng lưỡng cực ngày nay có thể chữa trị dễ dàng, với Thu*c lithium, là căn bản cùng một số Thu*c khác, như lamotrigine và một số Thu*c an thần, hoặc điều biến tâm trạng, (mood moderator), chống co giật như sodium valproate, giúp cho sinh hoạt bình thường.
Những phương pháp tâm lý, như liệu pháp nhận thức, (cognitive therapy), cũng rất có lợi, nhưng không quan trọng bằng dùng dược phẩm, vì ngày nay, cơ chế do sinh hóa đã được xác nhận rõ ràng.
Chủ trương trước đây, chỉ điều trị bằng cố vấn tinh thần, hay phân tâm học, không còn được chấp nhận nữa. Gần đây, đã có một vài trường hợp, của một số người, vì lý do tín ngưỡng, không chịu để cho người thân được chữa trị bằng Thu*c, mà chỉ tin vào cầu nguyện bùa chú, đã bị truy tố và trừng phạt bởi pháp luật.
Theo lời Bác sĩ David Miklowitz, của Đại Học UCLA, thì ngoài việc chữa trị bằng Thu*c và tâm lý trị liệu, thì cần tránh những nguyên nhân stress gây ra, tạo nên một chu kỳ trầm cảm hoặc hưng cảm.
Cần phải được sớm điều trị hoặc vào bệnh viện, như trường hợp của Catherine Zeta Jones, thì chỉ mất vài ngày là bình phục, và trở lại làm việc như bình thường.
Bác sĩ David cho rằng, ngày nay, Y học đã có những khám phá về
bệnh lưỡng cực, mà cách đây 20 năm chưa mấy ai biết tới, như trường hợp của Thượng nghị sĩ Thomas Eagleton, thuộc bang Missouri, khi bị khám phá có bệnh trầm cảm, thì đã bị loại ra khỏi danh sách tranh cử của TNS McGovern, bị thua Richard Nixon vào lúc đó.
Bác sĩ Miklowitz cũng đồng ý với Bác sĩ Jamison, là có một liên hệ rõ ràng, giữa chứng lưỡng cực và khả năng sáng tạo xuất chúng, (creativity), nên một số nhân tài về âm nhạc, hội họa, văn chương, có mang trong người căn bệnh này, hay đúng hơn, những gen đặc biệt của những thiên tài.
Nhưng cơ chế khoa học, của chứng lưỡng cực chưa được hiểu rõ, trước đây, như trường hợp của Van Gogh, cả đời nghèo khổ và từ trần trong một dưỡng trí viện, trong khi ngày nay, thì mỗi bức tranh, có thể bán được hàng chục triệu USD.
Theo Bác sĩ: Vũ Văn Dzi, Y dược Ngày nay.