Calcitonin: ý nghĩa lâm sàng chỉ số xét nghiệm

Chỉ định xét nghiệm calcitonin

Để chẩn đoán các ung thư tuyến giáp thể tủy (cancer médullaires thyroidiens) và tình trạng bài xuất peptid giáp lạc chỗ.

Xét nghiệm được thực hiện trên huyết thanh.

Bệnh nhân được yêu cầu nhịn ân qua đêm (12h) trước khi lấy mẩu xét nghiệm.

Giá trị bình thường của calcitonin

Nồng độ cơ sở

Nữ: < 14 pg/rnL hay < 14 ng/L

Nam: <19 pg/mL hay <19 ng/L

Sau khi truyền canxi khi làm test kích thích (dùng canxi với lỉểu 2,4 mg/kg)

Nữ. < 130 pg/mL hay < 130 ng/L.

Nam: < 190 pg/mL hay < 190 ng/L

Sau khi tiêm pentagastrin khi làm test kích thích (dùng pentagastrin với liều 0,5 ag/kg)

Nữ: < 35 pg/mL hay < 35 ng/L

Nam: < 110 pg/mL hay < 110 ng/L

Tăng nồng độ calcitonin

Các nguyên nhân chính thường gặp

Xơ gan do rượu.

Ung thư vú.

Tăng sản tế bào c của tuyến giáp (C-cell hyperplasia).

Suythận mạn.

Bệnh Cushing.

Sản xuất calcitonin lạc chỗ (như được thấy trong ung thư tụy).

Tăng canxi máu.

Các khối u tế bào đảo tụy.

Ung thư phổi (loại tế bào nhỏ).

Ung thư tuyến giáp thể tủy.

U biểu mô tuyến (adenoma) của tuyến cận giáp.

Tăng sản tuyến cận giáp (parathyroid hyperplasia).

Thiếu máu ác tính Biermer.

Viêm tuyến giáp.

Hội chứng tăng urê máu.

Hội chứng Zollinger-Ellison.

Nhận định chung và ý nghĩa lâm sàng chỉ số calcitonin

Nhận định chung

Calcitonin là một hormon polypeptid được các tế bào C của tuyến giáp (cellules parafolliculaires thyroidiennes) bài xuất. Hormon này tham gia vào quá trình điều hòa nồng độ canxi và phospho huyết thanh. Khi có tình trạng tăng nồng độ canxi trong máu, calcitonin sẽ được tiết ra. Tinh trạng này gây ức chế hấp thu canxi từ đường tiêu hóa, ức chế các hủy cốt bào (osteoclast) và các tạo cốt bào (osteocyte) tái hấp thu canxi từ xương và kích thích thận tăng bài xuất canxi. Các tác động kể trên đối lập với tác động của hormon cận giáp và gây hạ thấp nồng độ canxi máu.

Xét nghiệm này chủ yếu được sử dụng để đánh giá các trường hợp nghi ngờ bị ung thư biểu mô tuyến giáp thể tủy (medullary carcinoma of the thyroid), tình trạng này được đặc trưng bởi sự tăng bài xuất calcitonin ngay cả khi nồng độ canxi huyết thanh bình thường.

Một số bệnh nhân bị ung thư giáp thể tủy song nồng độ calcitonin lúc đói trong giới hạn bình thường, cần cân nhắc tiến hành làm test kích thích tiết calcitonin (provocative testing) bằng pentagastrin hay truyền canxi (do test kích thích được coi là nhậy hơn so với khi định lượng calcitonin đơn độc). Các bệnh nhân có tình tạng tăng sản tế bào C ở giai đoạn sớm và/hoặc ụng thư biểu mô giáp thể tủy thường có tình trạng tăng rất có ý nghĩa nồng độ calcitonin khi tiến hành làm test này.

Các yếu tố góp phần làm thay đổi kết quả xét nghiệm calcitonin

Máu bệnh phẩm bị vỡ hồng cầu có thể làm thay đổi kết quả xét nghiệm.

Lấy máu ở các bệnh nhân không tuân thủ nghiêm việc nhịn đói qua đêm có thể làm tăng nồng độ calcitonin máu ở mức trung gian giữa bình thường và bệnh lý. Các giá trị nồng độ bình thường thay đổi theo phòng xét nghiệm song một nồng độ caicitonin < 200 ng/L thường được coi là bình thường và một nồng độ calcitonin > 1 000 ng/L luôn được coi là bệnh lý.

Các Thu*c có thể làm tâng nểng đệ calcitonin máu là: canxi, adrenalin, glucagon, Thu*c ngừa thai uống, pentagastrln.

Ý nghĩa lâm sàng chỉ số xét nghiệm calcitonin

Xét nghiệm rất hữu ích giúp chẩn đoán và theo dõi sau mổ các ung thư giáp thể tủy: nếu bệnh nhân được xác định là bị ung thư tuyến giáp thể tủy và được phẫu thuật điều trị tiệt căn, theo dõi nồng độ calcitonin được tiến hành định kỳ để bảo đảm rằng nồng độ này trở về mức bình thường. Nếu nồng độ calcitonin sau phẫu thuật vẫn còn cao, chứng tỏ tổ chức sản xuất calcitonin vẫn còn tồn tại ở một mức nào đó. Nếu nồng độ này đã hạ thấp sau phẫu thuật và lại tăng lên sau đó, điều này chứng tỏ ung thư có thể đã tál phát

Xét nghiệm hữu ích để sàng lọc và phát hiện sớm ung thư giáp cho các thành viên của các gia đình có nguy cơ bị ung thư giáp.

Xét nghiệm này không có bất kỳ một lợi ích lâm sàng nào để áp dụng trong chẩn đoán các bệnh lý của xương hay để thăm dò các bất thường chuyển hóa của phospho và canxi.

Mặc dù có nhiều nghiên cứu đã gợi ý rằng, khi đánh giá một bệnh nhân có nhân tuyến giáp (thyroid nodule), xét nghiệm định lượng nồng độ calcitonin huyết thanh một cách hệ thống được coi là kĩ thuật quan trọng và ít tốn kém trong sàng lọc và tránh được nguy cơ bỏ sót ung thư giáp thể tủy, song không phải là tất cả các thầy Thu*c đều nhất trí làm xét nghiệm định lượng calcitonin với mục đích sàng lọc là một biện pháp hữu ích.

Nguồn: Internet.