Amidan là một tổ chức bạch huyết nằm ngay cửa ngõ đường hô hấp và đường tiêu hóa, đóng vai trò bảo vệ đường hô hấp, nhất là đường hô hấp trên. Do tổ chức bạch huyết của có các tế bào lympho ở giai đoạn trưởng thành, như thực bào, tế bào T và tế bào B tham gia sản sinh ra các globumin miễn dịch, cho nên chúng tham gia vào chức năng bảo vệ đường hô hấp. Vì vậy, khi bị bệnh (viêm) trước hết cần điều trị tích cực để đưa nó trở về trạng thái ban đầu và thực hiện chức năng bảo vệ cơ thể của nó.
Nguyên nhân hay gặp của là do viêm amidan cấp, viêm amidan mạn, nhất là viêm amidan hốc mủ không được điều trị hoặc điều trị không đúng. Thêm vào đó, do tác nhân gây bệnh là vi khuẩn có độc lực mạnh hoặc vi khuẩn đã kháng Thu*c nên kháng sinh điều trị ít tác dụng hoặc vô tác dụng. Có nhiều loại vi khuẩn gây viêm amidan mủ như H. influenzae, phế cầu, tụ cầu, xoắn khuẩn Vanh-xăng (Vincent), đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A (St. pyogenes). Loại vi khuẩn này từ gây viêm họng, viêm amidan chúng còn gây nên bệnh tự miễn làm tổn thương cầu thận, bao khớp, van tim (bệnh thấp tim tiến triển) rất nguy hiểm.
Bệnh viêm thường gặp ở người vệ sinh họng, miệng, răng kém hoặc lười không vệ sinh, nhất là một số vùng nông thôn, miền núi, trong khi đó một số vi khuẩn luôn thường trực ở đường hô hấp trên (tụ cầu, phế cầu, liên cầu, H. influensae...). Ngoài ra, môi trường bị ô nhiễm, khói bụi, hút Thu*c hoặc hít khói Thu*c thường xuyên, nhất là người có sức đề kháng kém như trẻ còi xương suy dinh dưỡng, người cao tuổi sức yếu, đặc biệt khi thời tiết thay đổi đột ngột, mưa, lạnh, áp thấp nhiệt đới, gió mùa đông bắc tràn về cấp dễ xuất hiện và mạn tính dễ tái phát, từ đó dẫn đến áp xe quanh nếu không được điều trị dứt điểm ngay từ đầu. Áp-xe quanh còn có thể do biến chứng của răng khôn hàm dưới mọc lệch bị nhiễm khuẩn lan sang gây viêm, sau đó là gây áp-xe quanh amidan.
Bệnh áp-xe quanh amidan thường xuất hiện sau viêm amidan cấp tính, mạn tính hoặc viêm amidan hốc mủ. Triệu chứng sốt vừa hoặc cao (38-390C), mạch nhanh, nước tiểu ít, sẫm màu thường gặp kèm theo đó là đau, rát họng. Đau họng còn lan lên tai, góc hàm nhất là khi ăn uống, nuốt nước bọt và nước dãi chảy nhiều. Đau họng dữ dội bên phía áp-xe quanh amidan, đau nhói lên tai, khi nuốt đau nhiều hơn nên bệnh nhân không dám nuốt và có thể thấy đau nhức vùng góc hàm. Há miệng khó khăn, hơi thở hôi. Nếu không được phát hiện sớm, khối áp-xe sẽ lan ra vùng cơ cắn gây hiện tượng khít hàm, kèm theo là khó thở do khối áp-xe lấp kín họng miệng
Ngoài ra, triệu chứng áp-xe quanh amidan thường thấy là môi khô, lưỡi bẩn, mệt mỏi (do sốt gây mất nước, chất điện giải và do nhiễm độc độc tố của vi khuẩn), hơi thở hôi, giọng nói bị thay đổi, khó nghe do eo họng bị thu hẹp.
Để chẩn đoán xác định cần được khám sớm, tốt nhất là khám chuyên khoa tai mũi họng và xét nghiệm vi sinh chất nhày họng và mủ ở ổ áp-xe để tìm vi khuẩn gây bệnh. Trên cơ sở đó làm kháng sinh đồ để xác định mức độ nhạy cảm của vi khuẩn với kháng sinh giúp cho bác sĩ điều trị tham khảo để dùng kháng sinh thích hợp trong điều trị.
Nếu không điều trị kịp thời áp-xe sẽ tự vỡ ở chỗ phồng nhất, đôi khi vết tự vỡ không đủ rộng, cho nên mủ dẫn ra không triệt để, bệnh kéo dài. Áp-xe quanh amidan tái phát; áp-xe quanh amidan có thể gây nên những biến chứng phù nề thanh quản, gây hạch góc hàm, áp-xe thành bên họng, viêm tắc xoang hang (tuy ít gặp), tổn thương thành động mạch cảnh trong, nhiễm khuẩn huyết.
Để điều trị áp-xe quanh amidan hiệu quả, người bệnh cần tới các cơ sở y tế có chuyên khoa tai mũi họng. Tùy vào từng giai đoạn và triệu chứng bệnh áp-xe quanh amidan mà có phương pháp điều trị khác nhau.
Giai đoạn viêm tấy quanh amidan chỉ cần sử dụng kháng sinh, chống viêm, hạ sốt, giảm đau theo đúng liều lượng chỉ định của bác sĩ.
Điều trị nội khoa bằng kháng sinh tiêm hay truyền tĩnh mạch, chống cả vi khuẩn hiếu khí và kỵ khí kết hợp dùng Thu*c chống viêm, giảm đau, hạ sốt.
Khi bị viêm amidan cần điều trị sớm, đúng để bệnh khỏi dứt điểm theo chỉ định của bác sĩ khám bệnh cho mình. Cần vệ sinh họng, miệng, răng sạch sẽ hàng ngày bằng cách đánh răng sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy, tốt hơn, súc họng bằng nước muối nhạt trước khi đánh răng. Khi ra đường cần đeo khẩu trang để tránh bụi vì trong bụi có vô số vi sinh vật gây bệnh,chưa kể còn có chất độc hại cho đường hô hấp, nhất là vùng có không khí ô nhiễm. Không nên hút Thu*c lá, Thu*c lào.