Theo Đông y, hải mã có vị ngọt, mặn, mùi tanh, tính ôn, không độc, đi vào thận kinh. Có công năng làm tráng dương, kích thích Sinh d*c, gây hưng phấn, làm ấm thủy tạng, trị đau bụng do khí huyết.
Hải mã là loài cá sống ở các vùng biển của nhiều nước trên thế giới. Nước ta hải mã cũng có nhiều ở những vùng ven biển, đó là loại có gai (Thích hải mã – Hippocmpus histrix Kaup), loại có ba khoang (Tam ban hải mã – Hippocmpus trimaculatus Leach) và loại to (Đại hải mã – Hippocmpus trimaculatus kuda Bleeker), trong đó, thứ to là tốt hơn cả.
Đặc điểm sinh học của hải mã
Tên Việt của hải mã là
cá ngựa (thuộc chi Hippocampus) họ cá chìa vôi (Syngnathidae). Cũng có những tên gọi khác như hải tượng hay Moóc (Odobenus rosmarus), họ Odobenidae trong bộ ăn thịt (Canivora). Tuy nhiên giữa chúng cũng có nhiều loại, chỉ xin kể một số loại thường gặp đã được xác định tên khoa học mà hiện nay vẫn sử dụng làm Thuốc, có tác dụng trị liệu trong các bệnh chứng đạt hiệu quả gần như nhau đó là Hippocampus trimaculatus, Hippocampus antiquorum, Hippocampus gutalantus, giống Phulopteryx có nhiều tua dài mảnh trên mình, khiến cá dễ lẫn mình trong đám rong biển. Ngoài ra còn loại long hạc tử (Hippocampus coronatus T.EtS), loại hắc hải mã (Hippocamtus aterrimus T.Et S) và loại Bắc hải mã (Hippocampus japonicus kaup). Hải mã có tên Thuốc là Hippocampus, tên khoa học Hippocampus Sp. Họ hải long Syngnathidae. Bộ phận làm Thuốc cả con, loại to sắc trắng, khô, chắc, hơi mặn, còn mắt và nguyên con có cả đuôi thì tốt.
Hải mã thân dẹt bên, khá dày, cấu tạo bởi các đốt xương vòng, dài từ 5- 20cm, có loài dài tới 30cm. Đầu giống đầu ngựa nằm ngang, vuông góc với thân hoặc gấp xuống và đỉnh có chùm gai. Mõm hình trụ dài, miệng nhỏ, mắt to, lưng hơi võng có vây to, bụng phình không vây, vây ngực và vây hậu môn nhỏ. Con đực có túi ở bụng để hứng trứng do con cái đẻ vào nên vẫn lầm tưởng là con cái. Đuôi dài, xoắn tròn về phía trước, không có vây. Màu sắc của hải mã thường màu vàng, trắng, vàng nâu, có khi pha đỏ hoặc xanh, đen nhạt. Hải mã trong Đông y
Theo Đông y, hải mã có vị ngọt, mặn, mùi tanh, tính ôn, không độc, đi vào thận kinh. Có công năng làm tráng dương, kích thích Sinh d*c, gây hưng phấn, làm ấm thủy tạng, trị đau bụng do khí huyết. Tác dụng làm cường dương, tăng Sinh d*c, và dễ sinh. Chủ
yếu S*nh l*">trị
yếu S*nh l* ở nam giới, liệt dương, phụ nữ chậm có con do dương khí suy. Ngoài ra còn dùng trong chữa hen suyễn, thở khò khè, tiểu són, trị viêm thận mãn tính... Không sử dụng cho phụ nữ đang mang thai. Ngoài ra với người âm hư, nội nhiệt, cảm mạo cũng không nên dùng. Dạng sử dụng thông thường là bột, viên hoàn hoặc rượu ngâm.
Theo ngư dân cho rằng, lấy hải mã còn sống tươi nhất là được, loại đang quấn nhau và mắt vẫn còn nguyên cho ngay vào rượu ngâm thì tác dụng trị liệu
yếu S*nh l* còn tuyệt vời hơn nhiều. Người ta còn tán bột hải mã rồi rắc lên chỗ mụn, nhọt lở loét để chữa trị.
Những phương Thuốc tiêu biểu
Các bạn có thể tham khảo và tùy theo bệnh chứng để chọn lựa áp dụng sao cho phù hợp, an toàn, hiệu quả.
Dùng hỗ trợ trong trị nam
yếu S*nh l*, nữ chậm con (chọn lấy 1 phương thích hợp):
Chỉ dùng riêng hải mã một đôi (1 đực, 1 cái), sấy khô tán vàng, tán nhỏ rây bột mịn, ngày uống 2-5g chiêu với rượu. Hoặc dùng phối hợp gồm: hải mã 30g, bàn long sâm 30g, cốt toái bổ 20g, long nhãn 20g. Tất cả thái nhỏ cho vào 1 lít rượu gạo cao độ (40-450), ngâm chiết lạnh từ 7-10 ngày (đây là phương pháp chiết lạnh nên hàng ngày cần lấy chai hay lọ ngâm Thuốc và lắc nhẹ từ 1- 2 lần trong suốt thời gian ngâm) mới dùng, nếu để lâu càng tốt. Mỗi ngày uống từ 20-40ml chia làm 2 lần.
Hay sử dụng 1 đôi hải mã (đực và cái), ngài tằm đực 5 con, tôm càng 20g, tất cả sao vàng, tán bột mịn, ngày uống 2-3 lần, mỗi lần từ 2-5g chiêu với nước ấm.
Cũng có thể lấy 1 đôi hải mã, chim bìm bịp 1 con, tắc kè 1 con, củ sâm cau 30-50g, ngâm trong 5 lít rượu thời gian 30-60 ngày là được, tuy nhiên để càng lâu càng tốt. Mỗi lần uống từ 25-30ml, ngày uống 2-3 lần trước bữa ăn làm khai vị, đồng thời có thể kết hợp nhắm các món ăn.
Chữa viêm thận mãn tính: hải mã 1 con to, rang chín vàng giòn, tán bột mịn, bổ đôi bầu dục lợn 2 quả, nhét bột đã tán mịn vào trong gấp lại buộc chặt cho vào hấp cách thủy cho chín rồi mang ra ăn hết trong ngày. Cần ăn liền nửa tháng (15 ngày).
Trị suyễn, thở khò khè, tiểu són: hải mã 5g, đương quy 10g, cho vào 200ml nước sắc còn lại 50ml, uống 1 lần trong ngày.
BS. Hoàng Xuân Đại