Ho: dấu hiệu triệu chứng, thực hành chẩn đoán điều trị

Ho có thể đơn thuần là một phản xạ của cơ thể để tống xuất những vật cản trong đường thở, có thể là đàm, dị vật... nhưng cũng có thể là triệu chứng của một số bệnh khác nhau. Vì thế, có những trường hợp ho chỉ xuất hiện trong một thời gian ngắn, nhưng cũng có những trường hợp ho kéo dài dai dẳng với sự tiến triển ngày càng nghiêm trọng hơn...

Ho cấp tính là chỉ chung những trường hợp ho phát triển nhanh, với triệu chứng rõ nét và thường không kéo dài quá 4 tuần. Những trường hợp ho kéo dài hơn 4 tuần được gọi là ho mạn tính và cần phải được chẩn đoán nguyên nhân chính xác để điều trị.

Có nhiều nguyên nhân gây ra ho, nhưng phổ biến nhất là các trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp. Ho có thể

có dịch nhầy, đàm, hoặc cũng có thể không có. Dựa vào sự khác nhau này và một số triệu chứng kèm theo có thể gợi ý cho việc chẩn đoán nguyên nhân gây ho.

Nguyên nhân

Do bị kích thích bởi bụi, khói hoặc bất cứ dị vật nào lọt vào đường thở.

Do tác dụng của một vài loại Thu*c, chẳng hạn như Thu*c ức chế chuyển hóa men (ACE).

Đau họng.

Cảm lạnh.

Viêm phổi, viêm màng phổi trong bệnh viêm phổi.

Nghẽn mạch phổi.

Tràn khí màng phổi.

Bệnh lao.

Viêm phế quản.

Giãn phế quản.

Suy tim sung huyết.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.

Hen phế quản (suyễn).

Nhiễm trùng vùng ngực.

Ung thư biểu mô ở phế quản.

Chẩn đoán

Một số biện pháp sau đây có thể hỗ trợ cho việc chẩn đoán:

Khi ho có đờm, xét nghiệm đờm hoặc nuôi cấy vi khuẩn để xác định nguyên nhân.

Chụp X quang lồng ngực.

Điện tâm đồ trong các trường hợp nghi ngờ nghẽn mạch phổi hay suy tim sung huyết.

Dựa vào các triệu chứng khác nhau để chẩn đoán phân biệt nguyên nhân:

Ho khan, không có đờm, có thể do hen phế quản, hoặc do dùng các Thu*c ức chế chuyển hóa men (ACE).

Ho kèm theo đau ngực có thể gặp khi viêm màng phổi trong bệnh viêm phổi, hoặc tràn khí màng phổi, nghẽn mạch phổi. Có thể kèm theo sốt hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng.

Ho ra máu có thể là do bệnh lao, viêm phổi hoặc nghẽn mạch phổi.

Ho có đờm và trong đờm có mủ, có thể gặp trong các bệnh viêm phổi, viêm phế quản hay giãn phế quản.

Ho kèm theo dấu hiệu thở ngắn, hụt hơi, có thể là dấu hiệu của các bệnh như suy tim sung huyết và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.

Ho kèm theo tiếng thở khò khè là dấu hiệu của hen phế quản hoặc nhiễm trùng ở ngực.

Ho kèm theo sụt cân, đôi khi có sốt hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng, có thể nghi ngờ ung thư biểu mô ở phế quản.

Điều trị

Điều trị tùy thuộc vào kết quả chẩn đoán nguyên nhân:

Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên thường không cần phải điều trị, trừ trường hợp viêm xoang cần điều trị bằng kháng sinh. Có thể cho dùng các Thu*c làm giảm nhẹ triệu chứng như paracetamol hoặc aspirin và khuyên bệnh nhân nghỉ ngơi, uống nhiều nước. Giải thích về tính chất không nghiêm trọng của bệnh để trấn an bệnh nhân.

Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới (khí quản, phế quản, phổi...) cần được điều trị bằng kháng sinh. Có thể khởi đầu với các Thu*c như amoxycillin hay erythromycin, và các Thu*c co- amoxiclav hay ciprofloxacin là điều trị hàng thứ hai cho nhiễm trùng mắc phải tại cộng đồng.

Trong những trường hợp ho do bệnh ở vùng ngực giai đoạn cuối có thể dùng các Thu*c dạng xi rô có chứa pholcodin (như Pholcones, Pholcones Guaiphénésin...) hoặc morphin.

Nên cân nhắc việc chuyển bệnh nhân đến bác sĩ chuyên môn hoặc đề nghị điều trị tại bệnh viện nếu chẩn đoán nghi ngờ các trường hợp sau:

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới.

Nghẽn mạch phổi.

Tràn khí màng phổi.

Ung thư biểu mô ở phế quản.

Bệnh lao.

Suy tim sung huyết.

Hen phế quản.