Khi ung thư hay việc điều trị ung thư gây ra tác dụng phụ ảnh hưởng đến việc ăn uống bình thường, những thay đổi là cần thiết để cung cấp đủ dinh dưỡng cho bệnh nhân. Thu*c có thể được dùng để kích thích khẩu vị.
Khi ung thư hay việc
điều trị ung thư gây ra tác dụng phụ ảnh hưởng đến việc ăn uống bình thường, những thay đổi là cần thiết để cung cấp đủ dinh dưỡng cho bệnh nhân. Thu*c có thể được dùng để kích thích khẩu vị. Tốt nhất nên ăn các thức ăn chứa nhiều năng lượng, đạm, vitamin và khoáng chất. Những bữa ăn nên được tính toán để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng và phù hợp với khẩu vị của bệnh nhân. Sau đây là một vài
triệu chứng phổ biến gây ra bởi ung thư và việc
điều trị ung thư kèm theo các cách
điều trị hay kiểm soát chúng.
Biếng ăn
Biếng ăn là một trong số những vấn đề phổ biến ở bệnh nhân ung thư. Ăn uống trong không gian yên tĩnh, thoải mái và vận động thường xuyên có thể cải thiện khẩu vị. Những điều sau đây có thể hữu ích:
Ăn bữa ăn nhỏ giàu đạm, năng lượng mỗi 1-2 giờ thay vì 3 bữa ăn chính. Những thức ăn giàu năng lượng và giàu đạm có thể lựa chọn là:
- Pho mát và bánh quy
- Bánh nướng xốp
- Bánh pudding
- Thực phẩm bổ sung dinh dưỡng (đạm, chất khoáng và vitamin)
- Sữa chua
- Kem
- Sữa bột
- Bánh ngọt
- Chocolate (Sô cô la)
Bổ sung năng lượng và đạm cho thực phẩm với bơ, váng sữa hay đường.
-
-
-
-
- Sử dụng túi luộc hoặc túi hấp cho lò vi sóng.
- Nướng ngoài trời không đậy kín lò.
- Sử dụng quạt trong lúc nấu ăn.
- Ăn thức ăn nguội thay vì nóng để giảm bớt mùi do hơi nóng bốc lên.
- Thay trang phục để loại bỏ mùi thức ăn trước khi vào phòng bệnh.
- Nên dùng thức ăn chế biến sẵn mang đi.
Chế biến thức ăn với công thức, mùi vị, gia vị với thành phần và độ đặc khác nhau để tăng khẩu vị, tránh nhàm chán. Sự ưa thích thức ăn có thể thay đổi theo ngày.
-
-
Thay đổi khẩu vị
Những thay đổi khẩu vị có thể xảy ra do xạ trị, những vấn đề nha khoa, loét miệng và nhiễm trùng hoặc do một số Thu*c. Nhiều bệnh nhân hóa trị cảm thấy vị đắng hoặc thay đổi mùi vị và họ thường đột ngột không thích một số thực phẩm nhất định. Điều này có thể gây ra chán ăn, sút cân và giảm chất lượng cuộc sống. Một số hoặc tất cả các loại vị giác có thể bình thường trở lại, nhưng việc này có thể mất đến một năm sau khi kết thúc
điều trị. Những điều sau đây có thể hữu ích:
Ăn nhiều bữa nhỏ và ăn nhẹ nhiều lần trong ngày.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Dùng viên kẽm sulfat trong khi xạ trị đầu mặt cổ có thể giúp khôi phục vị giác nhanh hơn sau khi
điều trị.
Khô miệng
Khô miệng thường do xạ trị đầu mặt cổ và do một số loại Thu*c. Khô miệng có thể ảnh hưởng đến giọng nói, mùi vị và khả năng nuốt, sử dụng răng giả hoặc việc mắc cài chỉnh nha. Ngoài ra nó còn tăng nguy cơ sâu răng và các bệnh về nướu (lợi) do ít nước bọt để làm sạch bề mặt răng và nướu răng.
điều trị chính cho khô miệng là uống nhiều chất lỏng. Những cách khác giúp giảm khô miệng bao gồm:
Loét miệng và các loại nhiễm trùng
Loét miệng có thể gây ra bởi hóa trị và xạ trị. Các phương pháp
điều trị này tác động đến các tế bào phát triển nhanh như tế bào ung thư. Tuy nhiên các tế bào bình thường trong miệng có thể bị cũng bị ảnh hưởng do chúng cũng phát triển nhanh. Loét miệng có thể gây đau, bị nhiễm trùng hoặc chảy máu và làm ăn uống trử nên khó khăn. Bằng cách lựa chọn loại thực phẩm phù hợp và chăm sóc răng miệng tốt, việc ăn uống sẽ được cải thiện. Những lời khuyên sau đây giúp cải thiện vấn đề này:
Ăn thức ăn mềm dễ nhai và nuốt, ví dụ như:
- Trái cây mềm như chuối, táo xay, dưa hấu
- Phô mai
- Khoai tây nghiền
- Mỳ ống và pho mát
- Bánh bông lan và pudding
- Gelatin (thạch hay đông sương)
- Nước ép trái cây (đào, lê,...)
- Trứng bác (scrambled eggs)
- Bột yến mạch hoặc những loại ngũ cốc nấu chín khác
Tránh ăn uống những thực phẩm sau:
- Trái cây và nước trái cây chua (như cam, quýt, chanh và bưởi)
- Thực phẩm cay hay mặn
- Các loại thực phẩm khô hoặc cứng: rau sống, yến mạch khô, bánh mì nướng và bánh quy giòn
Sử dụng một máy xay sinh tố để làm mịn rau (như khoai tây, đậu Hà Lan, cà rốt) và các loại thịt.
-
-
-
-
-
-
-
-
Buồn nôn
Buồn nôn do
điều trị ung thư có thể ảnh hưởng đến lượng và loại thực phẩm ăn vào. Những lời khuyên giúp bệnh nhân ung thư kiểm soát buồn nôn:
Tiêu chảy
Phương pháp
điều trị ung thư, phẫu thuật dạ dày, ruột hoặc căng thẳng cảm xúc có thể gây ra tiêu chảy. Tiêu chảy kéo dài có thể dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải (hạ natri, kali (những khoáng chất quan trọng) trong máu).
Những lời khuyên giúp bệnh nhân ung thư kiểm soát tiêu chảy:
Ăn canh, súp, chuối và hoa quả đóng hộp hay nước uống thể thao để giúp thay thế natri và kali bị mất do tiêu chảy.
-
-
-
- Thực phẩm béo, chất lỏng nóng hoặc lạnh hay cà phê
- Loại thực phẩm nhiều chất xơ (như đậu khô) và các loại rau họ cải (như bông cải xanh, súp lơ, cải bắp)
- Sữa và các sản phẩm từ sữa, cho đến khi tìm được nguyên nhân tiêu chảy
- Thực phẩm và đồ uống tạo hơi (như đậu Hà Lan, đậu lăng, rau họ cải, kẹo cao su và soda)
- Kẹo không đường hoặc kẹo cao su từ sorbitol
Số lượng bạch cầu thấp và các loại nhiễm trùng
Xạ trị, hóa trị hoặc bệnh ung thư có thể làm giảm số lượng bạch cầu và tăng nguy cơ nhiễm trùng. Những lời khuyên sau giúp bệnh nhân ung thư ngăn ngừa nhiễm trùng khi số lượng tế bào bạch cầu thấp:
- Trứng hoặc cá sống
- Trái cây và rau quả đã cũ, mốc hoặc hư hỏng
- Thức ăn bán dạo để trong thùng hay hộp không đóng kín
- Rau tươi ở các tiệm ăn ngoài
Rửa tay thường xuyên để ngăn chặn sự lây lan của vi khuẩn.
-
-
-
-
-
-
-
Mất nước
Cơ thể cần nhiều nước để thay thế chất dịch bị mất mỗi ngày. Bệnh nhân có thể không ăn và uống đủ lượng nước cần thiết do buồn nôn, nôn và đau. Tiêu chảy kéo dài gây mất chất lỏng từ cơ thể. Một trong những dấu hiệu đầu tiên của mất nước là cảm giác rất mệt mỏi. Những lời khuyên sau đây giúp bệnh nhân ung thư ngăn ngừa mất nước:
Uống 8-12 ly chất lỏng mỗi ngày. Chúng có thể là nước, nước trái cây, sữa hoặc các loại thực phẩm có nhiều chất lỏng như kem và thạch (gelatin).
-
-
-
- điều trị buồn nôn và nôn.
Táo bón
Táo bón (dưới 3 lần đi tiêu (đại tiện) trong một tuần) rất phổ biến ở những bệnh nhân ung thư, gây ra bởi những điều sau đây:
Quá ít nước hoặc chất xơ trong chế độ dinh dưỡng.
-
- điều trị ung thư, như hóa trị.
- điều trị các tác dụng phụ của hóa trị như buồn nôn và đau.
Ngăn ngừa và
điều trị táo bón là một phần của chăm sóc bệnh ung thư.
Để ngăn ngừa táo bón:
Ăn các loại thực phẩm có chứa nhiều chất xơ. 25-35 gram chất xơ mỗi ngày là tốt nhất. Nhãn thực phẩm thường ghi rõ lượng chất xơ trong khẩu phần. (Một số nguồn chất xơ được liệt kê dưới đây.) Thêm chất xơ dần dần mỗi ngày và uống nhiều nước cùng một lúc để giúp các sợi xơ di chuyển dễ dàng trong ruột.
-
-
Để
điều trị táo bón:
Tiếp tục ăn các loại thực phẩm nhiều chất xơ và uống nhiều nước. Hãy thử thêm cám lúa mì vào khẩu phần ăn; bắt đầu mỗi ngày với 2 muỗng canh trong 3 ngày, sau đó tăng thêm 1 muỗng mỗi ngày cho đến khi táo bón thuyên giảm.
Không dùng quá 6 muỗng canh mỗi ngày.
-
-
- Các chất giúp phân tạo khối (như Citrucel, Metamucil, Fiberall và Fiber-Lax)
- Các chất kích thích (như Dulcolax và Senokot)
- Các chất làm mềm phân (như Colace và Surfak)
- Chất làm tăng thẩm thấu (như sữa magiê)
Có thể dùng hạt bông và bình phun thụt. Không sử dụng chất bôi trơn như dầu khoáng vì chúng có thể ngăn cản sự hấp thu các dưỡng chất quan trọng cho cơ thể.
Nguồn thực phẩm chứa chất xơ bao gồm:
Các loại đậu (đậu và đậu lăng)
-
-
-
-
-
Tài liệu tham khảo
http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/supportivecare/nutrition/Patient/page5