Bộ phận dùng là rễ phơi hay sấy khô của cây (Panax gingseng C.A. Mey.), thuộc họ ngũ gia bì (Araliaceae). Nhân sâm mọc hoang hoặc được trồng ở những vùng cao, nhiệt độ thấp, mát lạnh. Loại sâm tự nhiên quý hơn sâm trồng được gọi là dã sâm.
Các bộ phận của cây sâm phân làm nhiều loại: đại vĩ sâm là củ rễ chính, trung vĩ sâm là thân rễ phụ, tế vĩ sâm hoặc tu là những rễ bám nhỏ. Các loại này đều được dùng, ngay cả lá và cuống rễ cũng được sử dụng với những tính chất chỉ định cụ thể. Trên thị trường có 3 dạng: sinh xái sâm (sâm khô tự nhiên), hồng sâm, đường sâm tùy theo cách chế biến và bảo quản (sâm cao ly hoặc sâm Triều Tiên, sâm Cát Lâm của Trung Quốc). Trà sâm (Gingseng tea) của Hàn Quốc là thuộc loại tế vĩ sâm.
Nhân sâm nguyên khí, tác dụng tăng lực cường tráng, tăng khả năng đề kháng miễn dịch, tăng cường chức năng của thần kinh não bộ,...
Về thành phần hoạt chất, có ít nhất 12 loại glucosid, 14 loại acid amine, các hợp chất phenol, flavonoid, phytosterol, các loại đường và sinh tố, acid nicotinic; các khoáng chất Na, K, Ca, Mg, Mn, Fe, Cu, Zn, Ge. Theo Đông y, vị ngọt hơi đắng, tính hơi ôn. Vào kinh tâm tỳ, phế. Tác dụng tăng lực cường tráng, khả năng đề kháng miễn dịch, tăng cường chức năng của thần kinh não bộ, tăng trương lực tim mạch, chống choáng trụy tim mạch; làm giãn mạch với các động mạch vành, động mạch não và đáy mắt, tăng khả năng tạo huyết và tế bào máu, tăng khả năng thực bào của bạch cầu, tăng cường công năng S*nh l* của gan, tủy xương, tinh hoàn.
Nhân sâm nguyên khí, cố thoát, sinh tân, phục mạch, an thần ích trí. Trị hợp suy nhược cơ thể, tỳ vị hư nhược, phế hư suyễn khái, tự hãn, huyễn vựng, nam giới di tinh liệt dương, trẻ em kinh giật, phụ nữ băng lậu. Liều dùng: 1 - 9g/ngày.
(cấp cứu khi bệnh nặng): Dùng trường hợp bệnh nặng, bệnh đã lâu ngày, ra máu nhiều dẫn đến hôn mê, mạch đập khẽ muốn ngừng...
Bài 2 - Thang sâm phụ: 3-6g, phụ tử 12-20g. Sắc uống. Trị các chứng hư thoát nguy kịch kèm mồ hôi ra lạnh toát, chân tay rã rời.
trị chứng tỳ vị hư nhược, người mệt, ăn ít, hay dẫn đến đại tiện lỏng, hoặc đại tiện lỏng kéo dài.
Cháo nhân sâm: 9g, kê 150g, hẹ 15g, lòng trắng trứng 1 cái. Hãm lấy nước để riêng; nấu cháo kê; khi cháo được cho lòng trắng trứng, nước hãm sâm và hẹ vào, khuấy đều là được. Ăn ngày 1 lần hoặc chia 2 lần (sáng, chiều). Dùng cho người bệnh di chứng trúng phong (tai biến mạch máu não), kích ứng vật vã, ăn kém.
Hoặc: hồng sâm 9g, gạo tẻ 50g, đường phèn lượng thích hợp. Hồng sâm thái lát nhỏ nấu cháo với gạo tẻ vo sạch, cháo chín cho đường phèn khuấy đều, chia nhiều lần ăn trong ngày. Dùng cho phụ nữ băng huyết, rong kinh, tiểu ra máu.
Hoặc: bột 10g, nước gừng tươi 15g, kê 50g. Nấu kê thành cháo loãng, cho bột sâm với nước gừng vào, đun sôi; ăn khi đói. Dùng cho người bệnh bị trào ngược dạ dày, nôn ra nước dịch chua.
Canh hạt sen: 6g, hạt sen 20 hạt, đường phèn 15g. Nấu sâm và hạt sen; sau đó cho đường phèn vào, đun cách thủy trong 1 giờ. Dùng tốt cho người sau điều trị bị suy nhược cơ thể, ăn uống kém.
Nhân sâm quần thảo lộc nhục thang: 3g, hoàng kỳ 3g, bạch thuật 3g, bạch thược 3g, phục linh 3g, viễn chí 3g, đương quy 3g, thỏ ty tử 3g, hoài ngưu tất 3g, dâm dương hoắc 3g, gừng tươi 3g, thịt hươu 200g. Thịt hươu thái lát, các dược liệu cho vào túi vải xô. Tất cả cho vào nồi, đổ nước vừa đủ. Khi thịt nhừ, bỏ gói bã dược liệu, cho bột gia vị, hạt tiêu, bột ngọt và các phụ liệu khác tùy ý. Ăn trong ngày. Dùng cho người suy nhược, suy kiệt, da mặt vàng nhợt, tay chân yếu mỏi, đau lưng mỏi gối, liệt dương, di tinh...
với củ cải (la bạc) và uống trà đặc.