Vinh danh nhóm nghiên cứu về dịch cúm

Các nhà khoa học nữ Phòng TNC cùng các đồng nghiệp tại buổi lễ nhận bằng khen của Bộ Y tế.

Phòng TNC tiền thân là Phòng Thí nghiệm các vi-rút hô hấp, Khoa vi-rút, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) công nhận là Trung tâm cúm quốc gia vào tháng 3-2000. Phòng TNC có chức năng, nhiệm vụ giám sát, phát hiện, nghiên cứu các tác nhân vi-rút gây viêm đường hô hấp cấp. Hiện tại, Phòng TNC là thành viên của Hệ thống Giám sát cúm toàn cầu (GISRS), thường xuyên cập nhật số liệu vi-rút học cúm hằng tháng vào mạng lưới Flunet của WHO, đồng thời chia sẻ các chủng cúm mùa đại diện của Việt Nam hằng năm (50 chủng/năm) tới các trung tâm nghiên cứu cúm chuẩn thức để lựa chọn thành phần vắc-xin cúm hằng năm. Mới đây nhất, các nhà khoa học nữ Phòng TNC cùng các đồng nghiệp phân lập thành công chủng mới của vi-rút Corona (SARS - CoV-2), đưa Việt Nam trở thành một trong bốn quốc gia phân lập thành công chủng vi-rút này.

Một trong những thành công nổi bật của tập thể các nhà khoa học nữ của Phòng TNC là tham gia công tác khống chế dịch viêm đường hô hấp cấp nguy hiểm (SARS) năm 2003. Qua đó, các nhà khoa học đã phát triển quy trình thực hành An toàn sinh học tại Việt Nam. Năm 2003, khi dịch SARS xảy ra, Việt Nam là nước đầu tiên thông báo với WHO về căn bệnh mới với triệu chứng viêm phổi không điển hình, tiến triển nhanh và lây truyền mạnh với tỷ lệ ch*t cao. Tại thời điểm đó, nhóm nghiên cứu của phòng thí nghiệm (PTN), đứng đầu là PGS,TS Lê Thị Quỳnh Mai, trực tiếp tham gia điều tra, thu thập mẫu, tiến hành chẩn đoán, các trường hợp viêm đường hô hấp cấp tính nguy hiểm đầu tiên tại Bệnh viện Việt - Pháp. Nhóm cùng các đồng nghiệp quốc tế đã xác định vi-rút SARS-CoV là một tác nhân hoàn toàn mới. Các khái niệm và thực hành về an toàn sinh học lần đầu tiên được cập nhật tại Việt Nam, PTN được giao trách nhiệm phát triển các quy trình đánh giá nguy cơ và quy trình thực hành an toàn sinh học trong PTN ở các mức độ khác nhau. Những quy trình kỹ thuật này đã được Bộ Y tế phê duyệt và phổ biến trong toàn bộ hệ thống PTN trên phạm vi toàn quốc vào đầu năm 2005.

Phòng TNC đã từng bước xây dựng trở thành Trung tâm chuẩn thức Quốc gia, đầu ngành về nghiên cứu vi-rút cúm, thành viên trong mạng lưới cúm toàn cầu. Với kinh nghiệm từ công tác phòng, chống dịch SARS năm 2003, nhóm nghiên cứu tiếp tục xét nghiệm xác định trường hợp nhiễm vi-rút cúm gia cầm A/H5N1 trên người đầu tiên tại Việt Nam vào tháng 12-2003. Những kết quả nghiên cứu đã được chia sẻ cho các đơn vị nghiên cứu quốc tế, như: Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống bệnh tật của Mỹ; Viện Quốc gia Nghiên cứu về các bệnh truyền nhiễm Nhật Bản; Phòng thí nghiệm Vi sinh Quốc gia Ca-na-đa; Viện Khoa học Y tế, Đại học Tô-ki-ô (Nhật Bản)…

Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu tham gia tạo chủng vi-rút cúm A/H5N1 trong sản xuất vắc-xin cúm tại Việt Nam. PGS, TS Lê Thị Quỳnh Mai cùng nhóm nghiên cứu đã thiết lập được hệ chủng gốc và chủng sản xuất vắc-xin cúm A/H5N1 với đầy đủ các tiêu chí kỹ thuật theo quy định của WHO. Từ những kết quả đã đạt được khi phát triển vắc-xin cúm A/H5N1, vắc-xin cúm A/H1N1/2009 đại dịch cũng đang được tiến hành nghiên cứu. Hiện tại, nhóm nghiên cứu đã xác định một chủng vi-rút cúm A/H5N1 đột biến liên quan kháng Thu*c, từ đó thúc đẩy sự phát triển các Thu*c kháng vi-rút cúm thế hệ mới.

Cùng với sự hỗ trợ của Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát bệnh tật của Mỹ và WHO, hệ thống Giám sát cúm đã được triển khai trên 15 điểm tại miền bắc, miền trung, Tây Nguyên và miền nam. Hệ thống giám sát đã đưa ra bức tranh tổng thể về sự lưu hành của vi-rút cúm mùa tại Việt Nam. Các nghiên cứu hiện nay của nhóm nghiên cứu bổ sung thêm minh chứng để thúc đẩy việc nghiên cứu phát triển vắc-xin cúm phổ rộng trong tương lai. Với các kết quả đã đạt được, các nhà khoa học nữ của Phòng TNC đã thành công trong việc kết nối, hệ thống những thành tựu nghiên cứu tại Việt Nam và phát triển lý thuyết khoa học, đi từ vi-rút cúm tới các chế phẩm vắc-xin cúm.

BẢO MINH