5 sai lầm bà mẹ thường gặp khi nuôi con

Hiện nay, tỉ lệ trẻ em dưới 5 tuổi, bị suy dinh dưỡng thể nhẹ cân là 14,1%, suy dinh dưỡng thấp còi là 24,6%. Sau đây là sai lầm bà mẹ thường gặp khi nuôi con">5 sai lầm bà mẹ thường gặp khi nuôi con:

1. Không cho con bú sữa mẹ.

Năm 2005, tỉ lệ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ là 15,5%, hiện nay tỉ lệ này ở mức 19,6%, và Việt Nam đang nằm trong nhóm có tỉ lệ nuôi con bằng sữa mẹ thấp. Theo kết quả nghiên cứu tại Kiến Thụy, Hải Phòng, tỉ lệ bà mẹ cho con bú sau sinh 1 giờ đầu là 55,2%, nhưng tỉ lệ bà mẹ cho con bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu là 20,2%.

Sữa mẹ là nguồn thức ăn tự nhiên tốt nhất cho trẻ. Trong sữa mẹ, có đầy đủ các thành phần dinh dưỡng, với tỉ lệ cân đối phù hợp với hệ tiêu hóa và hấp thụ của trẻ. Sữa mẹ còn có kháng thể, giúp trẻ tăng cường sức đề kháng, chống lại các bệnh nhiễm trùng. Việc nuôi con bằng sữa mẹ, sẽ giảm nguy cơ thiếu dinh dưỡng hoặc thừa dinh dưỡng, (suy dinh dưỡng), các bệnh mãn tính không lây khi trưởng thành, đặc biệt là bệnh lý tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường, vân vân.

Mặc dù sữa mẹ có nhiều lợi ích cho trẻ, nhưng không phải bà mẹ nào cũng biết và thực hiện. Các yếu tố ảnh hưởng đến nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ, trong 6 tháng đầu thường là: mẹ phải đi làm sớm, bà mẹ nghĩ rằng sữa của mình không tốt bằng sữa công thức, chuộng sữa ngoại, muốn giữ gìn vóc dáng, vân vân.

Thời điểm cho trẻ ăn bổ sung, (ăn sam, ăn dặm), là khi trẻ tròn 6 tháng tuổi.Trẻ phải uống sữa ngoài, ăn dặm trước 6 tháng, vì người mẹ phải đi làm, nên trẻ không có điều kiện được bú sữa mẹ hoàn toàn. Tình trạng quảng cáo, tiếp thị các sản phẩm sữa thay thế sữa mẹ, (thậm chí cả sữa non), đã tác động khá tiêu cực, khiến một số bà mẹ không tin tưởng vào giá trị sữa của mình, hoặc quá chuộng sữa ngoại. Nhiều bà mẹ muốn giữ gìn vóc dáng sau sinh, nên đã cho con bú sữa ngoài, thay vì bú mẹ. Ngoài ra, một số bà mẹ không biết cách, cho trẻ bú đúng cách và bảo vệ nguồn sữa của mình cho con.

2. Ăn bổ sung quá sớm hoặc quá muộn.

Ăn bổ sung là hình thức, bổ sung thêm thức ăn khác cho trẻ ngoài sữa mẹ. Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới, thời điểm cho trẻ ăn bổ sung, (ăn sam, ăn dặm), là khi trẻ tròn 6 tháng tuổi, (tức là 180 ngày). Trẻ sau 6 tháng tuổi, nhu cầu tăng cao, sữa mẹ không đáp ứng đủ, vì vậy cần bổ sung thức ăn cho trẻ. Hiện nay, vẫn còn bà mẹ quan niệm rằng, cho trẻ ăn bổ sung sớm, trẻ sẽ mau cứng cáp hơn và trẻ không bị đói, vì vậy, đã cho trẻ ăn bổ sung từ tháng thứ 4, tháng thứ 5, thậm chí không ít trẻ còn được ăn bổ sung từ tháng thứ 3. Điều đó đã ảnh hưởng không nhỏ, đến việc tận dụng nguồn sữa mẹ, trẻ dễ bị rối loạn tiêu hóa, dẫn đến suy dinh dưỡng. Đặc biệt, một số bà mẹ ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vẫn còn cho trẻ ăn cơm nhai, cơm mớm, gây mất vệ sinh, thậm chí còn là nguồn lây lan truyền bệnh cho trẻ.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, trẻ ăn bổ sung sớm, sẽ làm tăng gánh nặng cho bộ máy tiêu hóa, trong khi hệ tiêu hóa của trẻ còn non yếu, làm ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thu, sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Thức ăn bổ sung thường tiêu hóa chậm, nên bé sẽ biếng ăn, không đủ chất dinh dưỡng, bé sẽ chậm tăng cân và dễ bị suy dinh dưỡng. Một chế độ ăn phù hợp với trẻ, là chế độ ăn phải được thực hiện tuần tự, từ các thức ăn lỏng như sữa, chuyển sang bột loãng, bột đặc rồi cháo và cơm.

Ngược lại, khi cho trẻ ăn bổ sung muộn, sữa mẹ không đủ đáp ứng nhu cầu, thì trẻ cũng sẽ chậm tăng cân. Vì sữa mẹ sau 6 tháng, không thể đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng ngày càng tăng lên của trẻ, nên cần phải cho trẻ ăn thêm thức ăn bổ sung. Ngoài việc bú sữa mẹ, trẻ cần được ăn thêm ít nhất là 1 đến 2 bữa bột trong một ngày, và số bữa ăn tùy theo độ tuổi.

3. Chăm sóc và nuôi dưỡng khi trẻ ốm.

Chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ trước, trong, sau khi bị ốm rất quan trọng, vì nó sẽ làm cho bệnh mau khỏi, mau phục hồi sức khỏe và tăng cường sức đề kháng đối với bệnh tật. Khi trẻ bị ốm: sốt, tiêu chảy, vân vân, thì nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng cần nhiều hơn bình thường, trong khi đó, một số bà mẹ lại có quan niệm sai lầm, bắt trẻ phải ăn kiêng khem như: không cho trẻ bú, không cho trẻ ăn dầu hoặc mỡ, không cho trẻ ăn chất đạm, không cho trẻ ăn rau xanh, chỉ cho ăn bột ngọt (đường), vân vân, vì sợ trẻ đi ngoài nhiều hơn. Trẻ bị sốt sẽ mất nước, nhưng không bù nước cho trẻ và uống nước Oresol, bắt trẻ ăn kiêng, vân vân. Sau khi khỏi bệnh, không cho trẻ ăn nhiều hơn để trẻ mau chóng phục hồi sức khỏe. Chế độ ăn uống kiêng khem, bữa ăn của trẻ mất cân đối không đủ chất, chính vì vậy, trẻ dễ bị nguy cơ suy dinh dưỡng.

4. Cho trẻ ăn quá nhiều chất bổ dưỡng.

Nhu cầu chất đạm của trẻ từ 6 đến 11 tháng tuổi là, từ 2 đến 2,2 g trên 1kg mỗi ngày, hay từ 18 đến 20g mỗi ngày, (tương ứng với 20 đến 30g thịt mỗi bữa). Nhu cầu dầu hoặc mỡ từ 1 đến 2 thìa cà phê mỗi bữa, và rau xanh 1 đến 2 thìa cà phê mỗi bữa. Công thức một bữa bột cua cho trẻ 7 đến 9 tháng tuổi gồm: bột gạo tẻ 4 thìa cà phê, nước lọc cua 1 bát con, mỡ ăn 1 thìa cà phê, rau xanh giã nhỏ 2 thìa cà phê. Trong năm đầu, nhu cầu dinh dưỡng của trẻ rất cao, cần thiết cho sự phát triển, trong khi đó, dạ dày của trẻ thì nhỏ, hệ tiêu hóa lại còn rất yếu, nếu nuôi dưỡng không tốt, rất dễ bị tiêu chảy, kéo theo suy dinh dưỡng, còi xương. Vì vậy, các bà mẹ phải hết sức chú ý vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, trong khi lựa chọn thực phẩm, trong bảo quản hoặc chế biến, đồng thời cho trẻ ăn đúng nhu cầu cần thiết, tránh ăn quá nhiều chất bổ dưỡng.

Bữa ăn bổ sung của trẻ, phải đảm bảo đủ các chất dinh dưỡng thiết yếu: nhóm đường bột, nhóm cung cấp chất đạm, chất béo, vitamin và chất khoáng. Cho ăn đủ nhu cầu, cân đối các chất dinh dưỡng, giúp cho trẻ phát triển tốt, ngược lại, trẻ sẽ bị nguy cơ suy dinh dưỡng nhẹ cân, và suy dinh dưỡng thấp còi. Nếu khẩu phần ăn quá nhiều chất đạm, khiến hệ tiêu hóa non nớt, phải làm việc mệt mỏi, dễ rối loạn tiêu hóa, gây phân sống, tiêu chảy, vân vân.

Một sai lầm khác cũng hay gặp, là một số bà mẹ vẫn cho rằng, nước thịt, nước hầm xương là đủ bổ, chỉ cho trẻ ăn nước không cho trẻ ăn cái, trong khi các loại nước này hầu như không chứa đạm. Các thức ăn cung cấp chất đạm vẫn còn được sử dụng đơn điệu. Nhiều bà mẹ không cho con ăn cá, cua, tôm, trứng, vân vân, sợ trẻ bị dị ứng với thức ăn, sợ chất tanh, dễ gây chán ăn, đồng thời tạo thói quen ăn uống thiên lệch, khó thay đổi về sau.

5. Lớn lên sẽ “nuôi dưỡng hoặc chăm sóc bù”.

Do tác động của lối sống hiện đại, các bậc cha mẹ thường không có điều kiện chăm sóc con từ bé, vì họ quan niệm rằng, sau này con lớn lên, họ có thể chăm sóc “bù”. Đây là một quan điểm hết sức sai lầm, vẫn còn tồn tại ở không ít phụ huynh, nhất là những gia đình trẻ.

Thực tế khoa học đã chứng minh, suy dinh dưỡng trong giai đoạn phát triển quan trọng của con người, trước và trong quá trình mang thai và trong 2 năm đầu đời của trẻ, đã lập trình cho mỗi cá nhân, trong việc điều tiết tăng trưởng, và ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ. Do vậy, suy dinh dưỡng đầu đời, có thể dẫn đến những tổn thương không phục hồi được, đối với sự phát triển của não, hệ miễn dịch và tăng trưởng thể lực. Trẻ có não kém phát triển những năm đầu đời, sẽ có nguy cơ về các bệnh của hệ thần kinh sau này: học tập kém, bỏ học sớm hơn, kỹ năng làm việc kém, vân vân. Giai đoạn 1000 ngày đầu đời chính là cửa sổ, cơ hội, để phòng ngừa các bệnh mạn tính không lây, có liên quan đến dinh dưỡng như: thừa cân béo phì, rối loạn chuyển hóa, các bệnh tim mạch, huyết áp, loãng xương. Vì vậy, việc chăm sóc nuôi dưỡng trẻ, từ khi còn trong vào thai đến khi trẻ được 2 tuổi, là rất quan trọng, nó quyết định đến chiều cao, cân nặng, bệnh tật và bộ não của trẻ khi trưởng thành. Nếu giai đoạn 1000 ngày vàng, không được chăm sóc nuôi dưỡng tốt, thì dù chúng ta có nỗ lực đến đâu, cũng không thể bù đắp được, vì hầu như mọi chuyện đã được “an bài”. Vì vậy, việc hỗ trợ dinh dưỡng ở giai đoạn này, đạt kết quả tối ưu so với bất kỳ giai đoạn nào khác, trong cuộc đời của trẻ.

Thạc sĩ, bác sĩ: NGUYỄN VĂN TIẾN, (Trung tâm Giáo dục Truyền thông dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia).

Mạng Y Tế