Bún mắm có thể gọi là bạn... chí tình chí cốt của sinh viên nghèo, của gia đình đông con, của giới lao động mưu sinh vất vả. bởi chỉ một ít tiền lẻ là có thể bưng trên tay một tô đầy đặn, đáp ứng cho cái sự ăn chắc mặc bền.
Bún mắm là món ăn dân dã. những làng chài ven biển tỉnh quảng ngãi thường có món này. thoạt tiên, chỉ có… bún và mắm. bún ở đây là bún tươi. còn mắm là mắm cái, thường được muối bằng cá cơm, khi ăn người ta hay thả những lát thơm (còn gọi là khóm) xắt mỏng vào. những người không ăn được mắm cái vì nhiều lý do khác nhau thì miễn bàn. còn những người ăn được và “lỡ ghiền” mắm cái thì chỉ cần hàng xóm giở nắp hũ mắm ra họ đã xuýt xoa “chu cha, mắm đâu mà thơm dữ”. giới trẻ hào phóng chữ nghĩa hay nói đó là mùi thơm... thần thánh.
Khi phố xá ngày thêm bóng nhoáng, gánh có lẽ biết người biết ta nên đã lùi vào hẻm nhỏ. vậy mà khách sang vẫn tìm tới. nhiều cô cậu ăn mặc rất “mốt” vẫn cứ rủ nhau đi ăn bún mắm. từng đũa quê mùa bình thản “lướt” qua những cặp môi đỏ mọng. nói vậy để thấy cũng có sức “mê hoặc” chứ đâu phải dạng vừa!
Mức sống lên cao kéo theo cũng đa dạng. bún mắm thoát xác, không còn đơn giản “chan mắm vào bún” là xong mà đã trở nên thịnh soạn với những món ăn kèm rất thú vị.
Số là bữa lên thành phố gặp nhóm bạn cũ, cũng là “hội bún mắm” ngày xưa. chuyện đông chuyện tây đã đời rồi cũng lắng xuống. đúng lúc đó, một đứa nhắc “bún mắm”. một đứa vỗ tay reo lên, nói đúng rồi, “thần chú” là đây chớ đâu nữa? vậy là kỷ niệm cái thời ngồi đòn tre ăn trở về cựa quậy. và cái dạ dày… động đậy. nhưng mà trưa rồi. với lại cũng nên ủng hộ cái “trạng thái bình thường mới” sau những ngày giãn cách xã hội, cả nhóm quyết định không tới quán quen mà đi chợ mua đồ về làm tiệc tại nhà.
Phụ nữ thật tuyệt! mấy chị em con nhà phố đã “làm mới” món của dân làng chài, đã “sang trọng hóa” từ bao giờ vậy? tôi cứ tưởng chỉ là bún chan mắm truyền thống ngày xưa chứ đâu nghĩ phong phú như thế này. ngoài hai món chính bún và mắm, những món bày biện thêm cũng gợi nhiều “cảm xúc”.
Này nhé! Đĩa rau với nhiều lát dưa leo xinh tươi, vừa thấy đã... nghe giòn. Đĩa đậu chiên vàng ươm, nhìn thật hiền nhưng không kém phần hấp dẫn. Đĩa rau thơm dịu ngon lành. Đĩa thịt ba chỉ vừa “nghĩ” tới thôi cũng đã nghe béo ngọt. Nói thật, nếu chỉ riêng bún - mắm cũng đủ “đằm” cái lưỡi rồi. Giờ thêm các món vừa kể đã tạo sự ăn ý giữa hương và vị, khiến cái món ăn xưa nay có tiếng thô mộc, bình dân bỗng trở nên “thanh thoát”, hấp dẫn lạ kỳ.
Nói, đây đích thị là “hoành tráng”. mấy bạn cười, hỏi “cơ bản” là có ngon không? trả lời, chỉ đánh giá là “ngon” thôi thì có vẻ thiệt cho bún mắm quá. phải nói là “đỉnh” của ngon, hay còn gọi là... ngon có ngọn!