Còn ống động mạch: Bệnh tim bẩm sinh đáng ngại

Ống động mạch là một cấu trúc bẩm sinh nối thân động mạch phổi và động mạch chủ xuống. vị trí nối ở cách chỗ xuất phát của động mạch dưới đòn trái 5-10mm. trong thời kì bào thai, phổi chưa hoạt động, sức cản phổi cao, máu từ thất phải vào hệ tuần hoàn phổi ít, chủ yếu qua ống động mạch vào động mạch chủ. ống động mạch sẽ đóng chức năng trong khoảng 10-15 giờ sau khi sinh và đóng về mặt giải phẫu khi trẻ 2-3 tuần tuổi. có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc đóng ống động mạch. nếu ống động mạch không được đóng trong thời kì này sẽ gây ra tật còn ống động mạch.

Sự nguy hiểm của dị tật còn ống động mạch

Mức độ nặng và diễn biến của bệnh phụ thuộc vào kích thước ống, độ chênh áp giữa động mạch chủ và động mạch phổi. luồng thông bất thường sau khi sinh này sẽ dẫn đến giãn buồng tâm thất trái, rồi gây tình trạng suy tim ứ huyết và tiến triển đến suy tim toàn bộ. luồng thông trái - phải của ống động mạch làm giảm lưu lượng của động mạch chủ đoạn từ đoạn eo động mạch chủ trở xuống (chủ yếu ở động mạch chủ xuống) và có thể gây ra các triệu chứng ngoại biên thường gặp đầu tiên ở chi dưới. cuối cùng, với sự diễn biến tự nhiên của bệnh dần dần dẫn đến tăng áp động mạch phổi nặng. đến khi áp lực động mạch phổi trở nên cao hơn áp lực động mạch chủ làm luồng thông đảo chiều (shunt đảo chiều phải - trái) gây ra hội chứng eisenmenger, lúc này không thể điều trị bằng phương pháp ngoại khoa hay can thiệp được nữa.

hình ảnh còn ống động mạch.

Triệu chứng bệnh còn ống động mạch

Ở mỗi lứa tuổi, triệu chứng của còn ống động mạch sẽ khác nhau.

Từ 3-6 tuần tuổi trẻ có thể biểu hiện thở nhanh, vã mồ hôi, khó khăn khi ăn, ăn kém, giảm cân; Trẻ hay bị ho khan, viêm đường hô hấp dưới, viêm phổi.

Người trưởng thành còn ống động mạch, thường đi khám vì triệu chứng của suy tim (khó thở khi gắng sức, có cơn khó thở về đêm..), rối loạn nhịp tim.

Triệu chứng tím (xuất hiện ở chi dưới) gặp khi shunt đã đảo chiều, dòng máu không còn từ động mạch chủ sang động mạch phổi qua ống động mạch nữa mà ngược lại đi từ động mạch phổi sang động mạch chủ.

Đối tượng nguy cơ

Trẻ sinh non tháng; giới nữ: tỉ lệ trẻ nữ mắc bệnh cao hơn trẻ nam 2 lần; tiền sử gia đình có người mắc bệnh tim bẩm sinh; trẻ sinh ra mắc các bệnh di truyền: hội chứng down, hội chứng noonan, hội chứng cri-du-chat… có tỉ lệ còn ống động mạch cao hơn; mẹ bị nhiễm rubella trong khi có thai; sinh nở ở vùng cao: trẻ sinh ra ở vùng cao có nguy cơ còn ống động mạch cao hơn

Các biện pháp chẩn đoán bệnh

Siêu âm tim: là biện pháp đơn giản, dễ thực hiện và có độ chính xác cao. trên siêu âm có thể xác định được kích thước ống, chiều shunt, đo chức năng các buồng tim, áp lực động mạch phổi ước tính để có quyết định điều trị; điện tâm đồ: có thể thấy tăng gánh thất trái, thất phải hoặc cả hai thất; chụp xquang ngực.

Các biện pháp điều trị bệnh

Điều trị Thu*c: đối với trẻ sơ sinh thiếu tháng, các Thu*c giảm đau chống viêm không steroid (nsaid) có thể dùng để đóng ống động mạch (ibuprofen, indomethacin). nsaid không có tác dụng với trẻ đủ tháng và người lớn.

Đối với trẻ sinh đủ tháng, trẻ em cân nặng dưới 6kg: nếu không có triệu chứng, có thể tiếp tục trì hoãn can thiệp đến khi dưới 6kg. Nếu các triệu chứng suy tim không kiểm soát được bằng Thu*c, có thể phẫu thuật trong những trường hợp cụ thể.

Đối với trẻ dưới 6kg: khi ống có chỉ định can thiệp, can thiệp bít ống động mạch bằng dụng cụ qua da được ưu tiên hơn phẫu thuật.

Đối với người lớn: can thiệp bít ống động mạch được đặt ra khi có dấu hiệu quá tải thể tích thất trái. bác sĩ sẽ dựa vào các thông số áp lực mạch phổi, sức cản phổi để quyết định có can thiệp hay không.

Lời khuyên của thầy Thu*c

Không có biện pháp nào có thể chắc chắn phòng ngừa bệnh, tuy nhiên một thai kì khỏe mạnh có thể hạn chế được phần nào nguy cơ mắc bệnh: Bổ sung đầy đủ vitamin, đặc biệt axcid folic; Tiêm phòng đầy đủ trước khi có thai 3 tháng; Tránh tiếp xúc với các nguồn bệnh lây nhiễm; Tập thể dục đều đặn; Kiểm soát đường huyết: đái tháo đường thai kỳ có thể gây nhiều ảnh hưởng đến thai nhi.

BS. Nguyễn Quang Anh