Định nghĩa truyền thống của tia là tình trạng rối loạn chức năng não bộ khu trú xảy ra đột ngột có nguồn gốc mạch máu kéo dài dưới 24 giờ, đây là ngưỡng thời gian “tùy ý” để phân biệt tia và đột quỵ xuất phát từ giữa những năm 1960. gần đây, các nghiên cứu sử dụng ct độ phân giải cao hay mri khuếch tán đã chứng tỏ rằng nhiều cơn thiếu máu kéo dài dưới 24 giờ cũng liên quan đến các vùng nhồi máu mới. khoảng 1/3 số trường hợp được xác định là tia theo định nghĩa truyền thồng biểu hiện dấu hiệu của sự nhồi máu mới trên mri khuếch tán. do đó, một nhóm các chuyên gia mạch máu não đề xuất định nghĩa tia trên nền tảng mô học thay vì trên nền tảng thời gian, theo đó định nghĩa năm 2002 như sau: "tia là một rối loạn chức năng thần kinh thoáng qua gây ra bởi sự thiếu máu cục bộ khu trú ở não hay võng mạc với các triệu chứng lâm sàng điển hình kéo dài dưới một giờ và không có bằng chứng của nhồi máu cấp tính”.hàng năm tại mỹ có 200.000 - 500.000 trường hợp được chẩn đoán tia, tỷ lệ hiện mắc trong dân số chiếm 2,3% và 1/15 số người trên 65 tuổi có tiền căn tia. ở anh, 150.000 trường hợp tia xảy ra hàng năm. tỷ lệ mới mắc ở người da đen 98 trường hợp/100.000 dân, cao hơn người da trắng 81 trường hợp/ 100.000 dân, tỷ lệ nam giới cao hơn nữ giới và gia tăng theo tuổi.
Ảnh minh họa.
Cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua thường là một lời cảnh báo về dấu hiệu rằng đột quỵ có thể xảy ra.cả đột quỵ và tia đều thuộc chuỗi các biến cố nghiêm trọng liên quan đến thiếu máu cục bộ ở não. cả hai đều là chỉ điểm quan trọng của tình trạng thiếu hụt lưu lượng dòng máu não và tăng nguy cơ tàn phế và t* vong. tuy vậy tia cung cấp cơ hội để điều trị vốn có thể ngăn chặn được tổn thương tàn phế vĩnh viễn.thiếu máu não cục bộ thường kéo dài chỉ một vài phút nhưng có thể kéo dài trong vài giờ. chúng thường biến mất một cách nhanh chóng và không may thường bị bỏ qua. cũng giống như một cơn đột quỵ, tia cần điều trị khẩn cấp. tỉ lệ lên đến một trong năm người có tia sẽ có một đột quỵ trong vòng ba tháng tới. các bác sĩ sẽ cố gắng tìm ra yếu tố tiềm ẩn gây ra cơn thiếu máu não cục bộ này và sau đó tổ chức điều trị để giảm nguy cơ xảy ra cơn thiếu máu não cục bộ khác hoặc đột quỵ.các dấu hiệu của đột quỵ có thể là một hoặc nhiều dấu hiệu sau đây: dấu hiệu của cơn tia xuất hiện đột ngột chỉ kéo dài khoảng 1 - 10 phút khi bệnh nhân đang sinh hoạt bình thường; bất tỉnh, nhức đầu; một mắt hoặc cả hai mắt bỗng không nhìn thấy gì; yếu liệt chân, tay; méo miệng, khó nói, nói ngọng; bị tê nửa người; choáng váng, hoa mắt, chóng mặt, đi, đứng không vững; giảm khả năng tập trung, trục trặc về trí nhớ; rối loạn nhận biết, mất trí nhớ kiểu alzheimer...phải làm gì trong khi chờ đợi xe cứu thương?nếu bệnh nhân còn ý thức, cho nằm với gối mỏng kê ở đầu. không cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất kỳ thứ gì. nới lỏng và hạn chế quần áo có thể gây khó thở. nếu có yếu chi, hỗ trợ chi bị yếu và tránh kéo lê phần cơ thể bị yếu đó khi di chuyển bệnh nhân.nếu bệnh nhân không còn ý thức, kiểm tra mạch và hơi thở của họ. nếu hơi thở của họ hoặc mạch không còn, bắt đầu thực hiện hồi sức tim phổi (cpr) ngay - là sự kết hợp của ấn ngực và hô hấp (hô hấp nhân tạo bằng miệng). hồi sức tim phổi có thể phục hồi lượng máu giàu oxy đến não. không có oxy, tổn thương não vĩnh viễn hoặc t* vong có thể xảy ra trong vòng 8 phút. thiết nghĩ, ai cũng nên học và biết cách sơ cứu tim phổi sẽ giúp ích được cho người nhà khi cần thiết.nếu không tự tin hoặc không biết cách thực hiện hồi sức tim phổi như thế nào để thực hiện hô hấp nhân tạo, gọi xe cứu thương hoặc cơ sở y tế có chuyên môn sẽ cung cấp hướng dẫn trên điện thoại.tia thực chất là cơn tai biến mạch máu não hồi phục nhanh, thời gian hồi phục từ vài phút đến vài giờ và không để lại dấu hiệu yếu liệt. nguyên nhân gây tia do lưu lượng máu lên não giảm, do động mạch bị hẹp, bị co thắt hoặc bị tắc nghẽn do một cục máu đông từ tim... vì vậy, để bảo vệ sức khỏe chúng ta cần đảm bảo một chế độ ăn giàu vitamin, chất xơ, giảm đường, mỡ, hạn chế dùng các chất kích thích như rượu, bia, thu*c lá, cà phê... bên cạnh đó, cần sắp xếp thời gian làm việc, nghỉ ngơi hợp lý, tránh stress, tập luyện thể thao hàng ngày...đặc biệt, khi có tia, cần nghỉ ngơi, tránh hoạt động mạnh hoặc có cảm xúc mạnh để phòng ngừa tai biến mạch máu não thực sự rồi chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám, điều trị.
nguyên tắc f.a.s.t:face (khuôn mặt) - kiểm tra khuôn mặt xem có méo miệng không?arms (cánh tay) - có thể nhấc cả hai cánh tay không?speech (lời nói) - có khó nói, bị líu lưỡi không?time (thời gian) - thời gian là rất quan trọng, nếu bạn thấy bất kỳ dấu hiệu nào, hãy gọi cấp cứu ngay!