Tâm linh hôm nay

Hiểu phúc qua câu đầu năm đi chùa cầu phúc”...

Đầu xuân năm mới đi chùa cầu phúc là một truyền thống văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc, nhưng có nơi, có lúc các giá trị truyền thống đang dần mất đi giá trị tư tưởng triết lý và giá trị nhân văn sâu sắc, chỉ còn mang nặng hình thức tín ngưỡng tâm linh thuần túy.

“Phúc” theo cách hiểu thông thường là những điều lành được biểu hiện: mưa thuận gió hòa, muôn vật sinh sôi, cuộc sống ấm no, đất nước hòa bình, gia tộc bền vững, gia đình sung túc, con cháu thảo hiền, người người được bình an...Với ý nghĩa đó “phúc” không phải là sản phẩm tín ngưỡng tâm linh thuần túy.


Ngay từ khi chưa có văn tự, cộng đồng người Việt sơ khai với trình độ tư duy thô phác, tư tưởng về “phúc” với ý nghĩa như trên đã được thể hiện qua các hình khắc họa trên di sản văn hóa Đông Sơn hay qua các truyền thuyết Lạc Long Quân – Âu Cơ, bánh chưng bánh dày, Sơn Tinh Thủy Tinh...

Như vậy, tư tưởng về “Phúc” sơ khai không phải là tín điều tôn giáo hay tín ngưỡng tâm linh, mà nó hàm chứa tính bản thể luận chất phác của con người thượng cổ, có khuynh hướng chủ nghĩa duy vật biện chứng.

Tư tưởng về “phúc” cũng hình thành trong văn hóa Trung Hoa thượng cổ, trước khi các tư tưởng tôn giáo ra đời (Nho giáo, Lão giáo...). Theo truyền thuyết của người Trung Hoa, tư tưởng về “phúc” đã có từ thời vua Nghiêu, vua Thuấn. Tương truyền nhân dân đã lần lượt chúc vua Nghiêu nhiều điều tốt đẹp thể hiện Phúc Lộc Thọ nhưng vua Nghiêu đều từ chối và ban cho bách dân trăm họ lời chúc đa phúc đa lộc đa thọ (tam đa). Thời Nghiêu - Thuấn là thời thượng nhân – thánh đức, con người giữ tính nết hiền hòa thuần hậu, không tham vọng, không đam mê vật chất phù hoa, dân sống an nhàn hạnh phúc, không thù nghịch giết hại lẫn nhau, đầy đủ cơm ăn áo mặc ở nhà, không lo trộm cướp. Đây quả là tư tưởng ứng với chữ phúc của muôn dân mà các nhà hiền triết thời sau vẫn thường mơ ước xây dựng một xã hội thịnh trị như vậy.

Trong một truyền thuyết khác của người Trung Hoa về Phúc – Lộc – Thọ, nói về ba vĩ nhân làm quan đại phu ở các triều đình khác nhau, mỗi vị đều có được hoặc nhiều phúc hoặc nhiều lộc hay nhiều thọ (tuổi thọ) nhưng không vị nào có trọn vẹn được cả ba thứ đó. Điều này mang giá trị nhân văn sâu sắc: con người không thể đòi hỏi một sự hoàn mãn, một hạnh phúc trọn vẹn trong cuộc sống?.


Tư tưởng của Hồ Chí Minh cũng thể hiện tinh thần khoan dung độ lượng của dân tộc ta: “Với thực dân Pháp, đồng bào ta vẫn giữ một thái độ khoan hồng và nhân đạo. Sau cuộc biến động ngày 9 tháng 3, Việt Minh đã giúp cho nhiều người Pháp chay qua biên thùy, lại cứu cho nhiều người Pháp ra khỏi nhà giam Nhật và bảo vệ tính mạng, tài sản của họ.

Mặc dù trong những hoàn cảnh kháng chiến gian khổ như Hồ Chí Minh vẫn thể hiện cái “đức vô vi” tự tại của bậc thánh hiền:

“Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng

Cuộc đời cách mạng thật là sang”

Tư tưởng về “đức” của Hồ Chí Minh thể hiện rất rõ trong quan điểm “Tư cách một người kách mệnh”

"Tự mình phải:

Cần kiệm.

Hoà mà không tư.

Cả quyết sửa lỗi mình.

Cẩn thận mà không nhút nhát.

Hay hỏi.

Nhẫn nại (chịu khó).

Hay nghiên cứu, xem xét.

Vị công vong tư.

Không hiếu danh, không kiêu ngạo.

Nói thì phải làm.

Giữ chủ nghĩa cho vững.

Hy sinh.

Ít lòng tham muốn về vật chất.

Bí mật.

Đối với người phải:

Với từng người thì khoan thứ.

Với đoàn thể thì nghiêm.

Có lòng bày vẽ cho người.

Trực mà không táo bạo.

Hay xem xét người.

Làm việc phải:

Xem xét hoàn cảnh kỹ càng.

Quyết đoán.

Dũng cảm.

Phục tùng đoàn thể"

Rõ ràng trong đây có đủ đức “nhân nghĩa”của nhà Nho, “đức thiểu dục, tri túc” của đạo Lão, “đức hổ thẹn, tinh tiến, nhẫn nhục, tự lợi, lợi tha...” của nhà Phật....Như vậy tư tưởng về “đức” của Hồ Chí Minh là sự kế thừa và phát triển cái “đức” của nhân loại.

Như vậy, có thể khẳng định tư tưởng “phúc – đức” là một trong những dòng tư tưởng truyền thống của dân tộc ta, mang ý nghĩa triết lý và giá trị nhân văn sâu sắc. “Phúc – đức” không phải là tín ngưỡng tư tưởng tâm linh thuần túy, cũng không phải là tín điều riêng của một tôn giáo nào. Bởi “PHẬT” là bậc đầy đủ PHÚC - ĐỨC nhất ở đời nên chúng ta tôn kính và tưởng nhớ tới Ngài, điều đó vượt ra khỏi phạm vi tôn giáo.

Thiết nghĩ trong thời đại ngày nay, đất nước hòa bình, xã hội phát triển, nhân dân cả nước cùng nhau xây dựng cuộc sống ấm no hạnh phúc, những tư tưởng đúng đắn về "phúc – đức” cần được khơi dậy trong tinh thần dân tộc ta.

Thích Minh Tuấn

Chùa Hội Xá, ngày 25/02/20215

Thích Minh Tuấn

Mạng Y Tế
Nguồn: Phật giáo (https://phatgiao.org.vn/hieu-phuc-qua-cau-dau-nam-di-chua-cau-phuc-d17402.html)

Chủ đề liên quan:

đầu năm đi chùa

Tin cùng nội dung