Laser là từ viết tắt của light amplification by stimulated emission of radiation (khuếch đại ánhsáng bằng phát xạ kích thích). Việc sử dụng năng lượng ánh sáng làm thay đổi cấu trúc tế bào nộinhãn thật sự là một bước phát triển của kỹ thuật laser, đặc biệt là trong ngành nhãn khoa.
Vào cuối thập niên 40 của thế kỷ trước, Meyer-Schwickerath, người tiên phong trong lĩnh vực phẫuthuật nội nhãn, sử dụng ánh sáng mặt trời tập trung và sau đó máy quang đông xenon-arc để điều trịcác bệnh võng mạc.
Năm 1960, Maiman mô tả tia laser với việc sử dụng kính ruby kích thích bởi đèn chớp để thoát ratia sáng đỏ với bước sóng 694nm. Đến nay, khi laser argon sóng liên tục phát triển thì có sự bùngnổ về ứng dụng laser trong bệnh mắt.
Ngoài ứng dụng trong tật khúc xạ (lasik, PRK), laser còn được ứng dụng trong các chuyênngành khác nhau của nhãn khoa. Bài viết này xin giới thiệu ứng dụng của laser trong bệnhglocom vàvõng mạc.
Phòng ngừa glocom góc đóng: Ở những bệnh nhân được xácđịnh góc tiền phòng hẹp qua soi góc tiền phòng, hay một mắt đã được mổ glocom cấp, mắt còn lại gócchưa đóng, các bác sĩ sẽ chỉ định cắt mống chu biên bằng laser.
Tia laser tạo một lỗ thủng nhỏ ởchu biên mống mắt giúp thủy dịch lưu thông từ sau mống mắt ra trước dễ dàng hơn, giảm nghẽn đồngtử. Phương pháp này không gây đau, thực hiện rất nhanh, ít biến chứng và có thể phòng ngừa bệnhglocom góc đóng hiệu quả.
Điều trị glocom góc mở: Người ta dùng laser argon đểtạo hình vùng bè (trabeculoplasty) trong những glocom góc mở không kiểm soát được bằng Thu*c,glocom sắc tố. Tia laser phá hủy những tế bào và chất ngoại bào làm phóng thích các chất trunggian, kích thích những tế bào nội mô vùng bè giúp tăng thoát lưu thủy dịch qua vùng bè, đồng thờiquá trình lành vết thương tạo sẹo gây co kéo lớp sợi collagen vùng bè làm tăng thoát lưu thủydịch.
Quang đông thể mi: Trong bệnh glocom tuyệt đối đaunhức, glocom không đáp ứng Thu*c và phẫu thuật, glocom tân mạch không còn thị lực do biếnchứng của bệnh tiểu đường, tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc… laser diode có tác dụng hủy thể mitrực tiếp làm giảm tiết thủy dịch giúp hạ nhãn áp, giảmđau nhức.
Ngoài ra, laser còn dùng để tạo hình vùng bè trong góc đóng cấp (laser iridoplasty),cắt chỉ khâu, tạo hình mống mắt, cắt bao sau mổ lấy thủy tinh thể và đặt kính nội nhãn…
Ứng dụng laser trong điều trị glocom là một sự tiến bộ vượt bậc của y học từ giữa cuối thế kỷXX, và hứa hẹn sẽ có nhiều ứng dụng mới trong điều trị bệnh glocom nói riêng và nói chungtrong thế kỷ XXI.
Để bệnh lý võng mạc, người ta ứng dụng hai tác động tương tác của laser lên mô là nhiệtvà quang hóa. Trong tác động nhiệt của laser lên mô, có sự biến đổi năng lượng từ ánh sáng sangnhiệt khi mô hấp thụ ánh sáng, gây biến tính protein và tạo ra sự đông kết mô. Tác động này gọi làquang đông (photocoagulation) và được sử dụng nhiều nhất.
Các chỉ định thường gặp của laser trong bệnh lý võng mạc là bệnh võng mạc đái tháo đường, tắctĩnh mạch võng mạc, vết rách võng mạc, tân mạch võng mạc, tân mạch hắc mạc, các bất thường vi mạchhắc võng mạc, u nội nhãn, bệnh võng mạc ở trẻ sinh non.
Bệnh võng mạc đái tháo đường: Đối với bệnh võng mạc đáitháo đường, người ta có thể áp dụng ba hình thức laser sau:
(3) Quang đông rải rác toàn võng mạc nhằm tiêu diệt bớt những vùng võng mạc bị thiếu máu - nơisản xuất yếu tố tăng sinh mạch máu, giúp tránh sự tạo thành tân mạch và có thể gây thoái lui tânmạch đã hình thành.
Trong thực tế, laser có thể ổn định hoặc cải thiện thị lực ở bệnh nhân có bệnh võng mạcđái tháo đường nếu ổn định đường huyết và các bệnh đi kèm như cao huyết áp, tăng lipidmáu.
Tắc tĩnh mạch võng mạc: Trong bệnh tắc tĩnh mạch võngmạc, khi có phù hoàng điểm nhiều hoặc hiện tượng thiếu máu võng mạc rộng có nguy cơ hay đã gây tânmạch võng mạc, người ta cũng áp dụng nguyên tắc như trong bệnh võng mạc đái tháođường.
Phòng ngừa bong võng mạc: Khi có vết rách võng mạc hoặcnhững vùng võng mạc bị thoái hóa, nguy cơ gây bong võng mạc, bệnh nhân sẽ được chiếu hai-ba hànglaser xung quanh vết rách nhằm tạo sẹo dính võng mạc vào hắc mạc bên dưới để tránh bongvõngmạc.
Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non: Trong trường hợp trẻ sinhnon có bệnh võng mạc do sinh non, chiếu laser sẽ làm ch*t vùng võng mạc không có mạch máu nuôi.Việc này nhằm tránh sản xuất các yếu tố tăng sinh mạch nên không có sự hình thành tân mạch và do đótrẻ sẽ không bị mù.
Bệnh thoái hóa hoàng điểm tuổi già : Đối với trường hợpcó tân mạch hắc mạc như trong bệnh tuổi già, ngoài áp dụng laser quang đông thông thường, gần đâyngười ta đã đưa ra dạng mới là laser quang hoạt (PDT photodynamic therapy), ứng dụng tácđộng quang hóa.
Người ta sẽ đưa vào mạch máu chất cảm quang (ví dụ như verteporfin). Chất này sẽ đọng lại nhiềuở các mô tân sinh như tân mạch hắc mạc. Khi chất cảm quang hấp thụ laser, sẽ xảy ra một loạt cácphản ứng quang hóa, với sản phẩm cuối cùng có khả năng làm tắc mạch (tức là làm ch*t) tổ chức tânmạch hắc mạc. Ưu điểm của quang hoạt là sử dụng năng lượng laser nhỏ nên ít gây tổn thươngcác mô bình thườngchung quanh.
Tóm lại, laser là một biện pháp quan trọng không thể thiếu trong nhiều bệnh lý võng mạcvà bệnh glocom. Hiện, Bệnh viện Mắt TPHCM có trang bị máy laser các loại cùng với đội ngũ bác sĩchuyên khoa glocom và võng mạc, có thể thực hiện hầu hết các kỹ thuật trên.
Chủ đề liên quan:
điều trị điều trị mắt bằng laser điều trị nhãn khoa đột phá diệu kỳ laser nhãn khoa