Chùa Nậm Dầu thuộc địa phận thôn Ngọc Thanh, xã Ngọc Linh là di tích phân bố trên gần đỉnh núi Nậm Dầu, nằm cách trung tâm thôn Ngọc Thanh 1km về phía tây, bên dòng sông Lô uốn lượn. Cuối năm 2007, qua khảo sát trên bề mặt của Chùa Nậm Dầu, các cán bộ chuyên môn Viện Khảo cổ học Việt Nam và Bảo tàng tỉnh Hà Giang đã phát hiện một số vật liệu xây dựng cổ như mảnh gạch, ngói và hàng trăm di vật gồm: Đất nung; ngói mũi sen; di vật đế bằng đất nung mũi hình sin uốn lượn trang trí trên nóc nhà; di vật hình tượng rồng, trên lưng rồng có vảy hình ngọn lửa…, ngoài những di vật bằng đất nung, các nhà khảo cổ đã tìm thấy một chân tảng đá dùng để kè cột nhà khá lớn có dạng khối hình học với bề mặt khá phẳng…
Tất cả những di vật khai quật tại Chùa Nậm Dầu được các Nhà khoa học, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch khẳng định là các di vật đặc trưng của vật liệu kiến trúc thời Trần, thế kỷ XIII – XIV, và là một ngôi chùa cổ cần được trùng tu và bảo tồn. Ngày 10/12, thừa lệnh của Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Việt Nam, Sở Văn hoá, Thể thao và Du Lịch, Bảo tàng tỉnh chính thức trao Bằng xếp hạng di tích khảo cổ cấp Quốc gia cho Chùa Nậm Dầu, xã Ngọc Linh, huyện Vị Xuyên và giao cho UBND huyện Vị Xuyên, xã Ngọc Linh khẩn trương có chính sách trùng tu, bảo vệ di tích cổ Chùa Nậm Dầu.
Đã xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia theo quyết định số 4197/QĐ- BVHTTDL ngày 16 tháng 11 năm 2009.
Tổng hợp