Cơn suy thượng thận cấp là một cấp cứu nội khoa, do vỏ thượng thận mất hoặc giảm cung cấp hormon một cách đột ngột. Cơn suy thượng thận cấp hay xảy ra ở người bị bệnh Addison ngừng uống cortison một cách đột ngột.
Sau stress như chấn thương, phẫu thuật, hoặc stress ở những bệnh nhân có suy thượng thận tiềm tàng, kéo dài.
Ngừng corticoid một cách đột ngột khi đang điều trị cho bệnh nhân suy thượng thận, hoặc ở những bệnh nhân có tuyến thượng thận bình thường nhưng đang được điều trị trong thời gian dài bằng corticoid.
Sau mổ cắt bỏ cả hai tuyến thượng thận, hoặc cắt bỏ khối u một tuyến thượng thận có hoạt tính tiết hormon, mà tuyến kia đang bị ức chế.
Sau suy chức năng tuyến yên cấp (hoại tử tuyến yên) hoặc khi cho thyroxin hoặc insulin cho bệnh nhân suy toàn bộ chức năng tuyến yên.
Chấn thương cả 2 tuyến thượng thận, chảy máu, tắc mạch, nhiễm khuẩn huyết, chảy máu nặng cả 2 tuyến thượng thận có thể gây cơn suy thượng thận cấp, gọi là hội chứng Frederichen-Warerbouse.
Tím tái da và niêm mạc, trên da xuất hiện những nốt xuất huyết, xuất huyết kết mạc, niêm mạc miệng có thể có xuất huyết lan tràn.
Công thức máu: bạch cầu tăng, bạch cầu ái toan có thể bình thường hoặc tăng cao (bạch cầu ái toan tăng có giá trị để chẩn đoán xác định).
Hydrocortison phosphat hoặc hydrocortison sodium succinat 100 mg tiêm bắp hoặc tiêm tĩnh mạch ngay lập tức và cứ 6 giờ một lần cho 50 mg trong ngày đầu. Sang ngày thứ 2 cứ 8 giờ một lần cho 50 mg tiêm bắp. Các ngày sau giảm liều dần.
Có thể dùng cortison acetat 10-25 mg tiêm bắp (tiêm vào 4 vị trí khác nhau), tổng liều 40-100 mg. Sau đó cứ 6 giờ một lần 25-50 mg tiêm bắp.
Nếu có triệu chứng nhiễm khuẩn (đặc biệt nhiễm não mô cầu) cần phải cho các loại kháng sinh thích hợp.
Khi bệnh nhân đã tỉnh, có khả năng uống được, cho bệnh nhân uống cortison 12,5-25 mg, cứ 6 giờ uống một lần, sau đó giảm liều dần xuống liều duy trì.
Nếu tình trạng chung của bệnh nhân tốt, không biểu hiện thành cơn, không có choáng, cho liều corticoid thấp hơn liều trên, cố gắng điều trị hết các triệu chứng nghi ngờ có cơn trong 24 giờ đầu để đề phòng các tai biến cho bệnh nhân.
Dùng quá nhiều các corticosteroid, truyền quá nhiều nước có thể gây nên sốt cao, mất ý thức, phù toàn thân, tăng huyết áp, liệt mềm do mất kali và những triệu chứng về tâm thần.
Khi truyền dịch vào quá nhiều có thể gây phù não (mất ý thức hoặc co giật) hoặc phù phổi. Phải ngừng truyền dịch ngay và cho lợi tiểu.
Đứng trước một bệnh nhân suy thượng thận cấp người điều dưỡng cần nhận định đây là một cấp cứu nội khoa, để có kế hoạch chăm sóc khẩn trương, kịp thời và thích hợp.
Sau một phẫu thuật nói chung đặc biệt là sau mổ cắt bỏ cả hai tuyến thượng thận, hoặc cắt bỏ khối u một tuyến thượng thận.
Đang được điều trị trong thời gian dài bằng corticoid hoặc ngừng uống corticoid một cách đột ngột không?
Mệt mỏi, sạm da và niêm mạc đặc biệt ở các nếp gấp giữa lòng bàn tay, sẹo cũ, niêm mạc miệng, lưỡi, vòm họng.
Rối loạn tiêu hóa: chán ăn, buồn nôn, nôn, đau bụng, có triệu chứng của viêm dạ dày - tá tràng mạn tính.
Qua hỏi bệnh, quan sát và thăm khám. Người điều dưỡng phải biết tập hợp các thông tin cần thiết, theo thứ tự ưu tiên để có kế hoạch chăm sóc phù hợp.
Qua hỏi bệnh, quan sát và thăm khám ở bệnh nhân suy thượng thận cấp, một số chẩn đoán điều dưỡng có thể gặp ở bệnh nhân như sau:
Lập kế hoạch thực hiện các y lệnh: uống Thu*c và tiêm Thu*c theo chỉ định, làm các xét nghiệm cơ bản.
Theo dõi các xét nghiệm như: ure, creatinin máu, đường máu, điện giải đồ, nồng độ corticoid trong máu và nước tiểu.
Uống Thu*c sau khi ăn (khi no). Nếu liều < 20 mg/ngày có thể uống một lần vào buổi sáng sau khi ăn.
Bệnh nhân và gia đình cần biết các tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng corticoid: béo phì, trứng cá, teo da, mệt mỏi, thủng hoặc xuất huyết dạ dày - tá tràng, tăng huyết áp, suy thượng thận, rối loạn cảm giác, rối loạn tâm thần, loãng xương...
Chủ đề liên quan:
bệnh nhân chăn sóc dấu hiệu điều dưỡng suy thượng thận suy thượng thận cấp thượng thận triệu chứng