(hnm) - các chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm cấp quốc gia giai đoạn 2016 - 2020 đã giúp làm chủ nhiều kỹ thuật và công nghệ tiên tiến, góp phần mang lại những hiệu quả lớn về kinh tế - xã hội. để các chương trình tiếp tục được thực hiện thành công, trong giai đoạn tới, cần tạo thuận lợi hơn nữa cho các nhà khoa học và doanh nghiệp triển khai nhiệm vụ khoa học - công nghệ.
Trong giai đoạn 2016-2020, bộ khoa học và công nghệ đã chủ trì quản lý 7 chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm cấp quốc gia. đến nay, các chương trình đã kết thúc thời gian thực hiện, 97% nhiệm vụ khoa học và công nghệ của các chương trình đã được đánh giá nghiệm thu với kết quả cao.
Thông qua việc triển khai các nhiệm vụ, có trên 380 giải pháp kỹ thuật, quy trình công nghệ được nghiên cứu phát triển, trong đó nhiều kết quả đã đạt trình độ của các nước tiên tiến, như: công nghệ chế tạo động cơ điện tiết kiệm năng lượng; phương pháp đánh giá rủi ro thiên tai, đặc biệt là lũ lụt đối với cuộc sống con người; quy trình kỹ thuật ghép thùy phổi hoặc một phổi từ người cho sống hoặc người cho ch*t não… không chỉ mang lại những hiệu quả về mặt kinh tế, các chương trình khoa học và công nghệ còn mang lại nhiều ý nghĩa xã hội như tham gia đào tạo nhân lực khoa học và công nghệ chất lượng cao, góp phần bảo vệ môi trường sống, giảm thiểu phát sinh chất thải.
Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Gia Khánh, Chủ tịch Hội Ghép tạng Việt Nam, Chủ nhiệm Chương trình “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ tiên tiến phục vụ bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cộng đồng” cho biết, sau 5 năm triển khai, chương trình đã ứng dụng thành công các kỹ thuật y - dược tiên tiến trên thế giới, nên đã điều trị được nhiều bệnh hiểm nghèo, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân. Đặc biệt, chương trình đã thực hiện được 2 vấn đề lớn nhất của lĩnh vực ghép tạng, là ghép phổi và điều phối ghép tạng.
“Ghép phổi là kỹ thuật phức tạp nhất trong các tạng ghép, do khó về hồi sức và điều trị sau ghép. Đó là lý do vì sao ghép phổi trên thế giới đi sau ghép tạng khác (thận, tim, gan) 20 năm; còn ở Việt Nam, đã tiến hành việc ghép thận từ năm 1992, nhưng phải 25 năm sau, chúng ta mới ghép phổi thành công”, Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Gia Khánh cho hay.
Theo Phó Giám đốc Phụ trách Văn phòng các chương trình trọng điểm cấp Nhà nước (Bộ Khoa học và Công nghệ) Trần Đỗ Đạt, việc triển khai các chương trình trong giai đoạn vừa qua, bên cạnh những thuận lợi, còn có những khó khăn nhất định. Một số quy định chưa đồng bộ, chưa bao phủ được những phát sinh từ thực tiễn; chưa đẩy mạnh được cơ chế đặt hàng từ các bộ, ban, ngành, việc triển khai chưa đồng bộ các thông tư liên quan đến cơ chế tài chính đã tạo ra những vướng mắc nhất định...
Còn theo Phó Tổng Giám đốc, Trưởng Văn phòng đại diện tại Hà Nội của Công ty cổ phần Thiết bị y tế và Nhà máy vật liệu sinh học (MEDEP JSC) - đơn vị triển khai đề tài, dự án thuộc Chương trình “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ tiên tiến phục vụ bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cộng đồng” Hà Tú Cầu, việc đưa sản phẩm là kết quả được tạo ra từ các đề tài, dự án vẫn còn hạn chế. Thủy tinh thể và chỉ khâu kháng khuẩn của MEDEP là sản phẩm đầu tiên do Việt Nam sản xuất, dù có chất lượng và giá trị sử dụng trên thực tế cao, giá thành rẻ, nhưng chưa được sử dụng rộng rãi, do các bệnh viện đã quen với sản phẩm nhập khẩu. Cũng theo bà Hà Tú Cầu, để kích cầu doanh nghiệp Việt nghiên cứu ứng dụng các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao, Nhà nước cần có chính sách đặc thù, khuyến khích sử dụng sản phẩm công nghệ cao trong nước sản xuất và cần có chính sách ưu đãi vay vốn, hỗ trợ cho doanh nghiệp công nghệ cao phát triển sản xuất.
Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Gia Khánh cho rằng, muốn các nhà khoa học có nhiều đóng góp trong nghiên cứu khoa học, góp phần phát triển kinh tế - xã hội thì phải tạo điều kiện thuận lợi cho công tác nghiên cứu khoa học. Trước mắt, phải giảm thủ tục hành chính, nhất là cơ chế tài chính trong việc đấu thầu và thanh toán vật tư nghiên cứu.
Liên quan đến vấn đề này, bộ trưởng bộ khoa học và công nghệ huỳnh thành đạt cho biết, bộ đang phối hợp với các bộ, ngành khác rà soát, sửa đổi các quy định về xét duyệt nhiệm vụ khoa học và công nghệ theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho các nhà khoa học, các tổ chức khoa học và công nghệ, doanh nghiệp tham gia và triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ vào sản xuất, kinh doanh cũng như xây dựng cơ chế hợp tác công - tư trong đầu tư mạo hiểm cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
“song song với việc xây dựng hoàn thiện khung các chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm cấp quốc gia, trong giai đoạn tới, bộ tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý từ các khâu xác định nhiệm vụ, tuyển chọn và có đánh giá nghiệm thu... để hoạt động của các chương trình ngày càng hiệu quả hơn”, bộ trưởng huỳnh thành đạt nhấn mạnh.