Thủ phạm không ngờ khiến trẻ thấp lùn so với tuổi

BS.CKII Võ Đức Chiến, Giám đốc Bệnh viện Nguyễn Tri Phương (TP.HCM), cho hay qua 3 năm tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao cho hơn 1.000 trẻ em chưa dậy thì, bệnh viện đã phát hiện và điều trị miễn phí cho 111 trẻ mắc bệnh lý thấp lùn hơn so với tuổi. Trong năm nay, bệnh viện tiếp tục khám và tầm soát miễn phí cho khoảng 300 trẻ.

Theo bác sĩ Chiến, nhiều yếu tố chi phối sự phát triển chiều cao của trẻ, bao gồm di truyền, dinh dưỡng, môi trường sống, chế độ sinh hoạt thể dục thể thao, hormone tăng trưởng (GH)… Trong đó, yếu tố di truyền là không thể thay đổi. Riêng tỷ lệ thiếu hormone tăng trưởng ước tính chỉ chiếm khoảng 1/4.000 - 1/10.000 trẻ nhưng đây lại là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến chậm tăng trưởng ở trẻ em.

Trẻ thiếu GH sẽ có chiều cao thấp hơn so với tuổi (dưới 2-3 độ lệch chuẩn dựa trên biểu đồ tăng trưởng), tốc độ tăng trưởng chậm (dưới 1,5 SD trong 1 năm hoặc dưới 5 cm/năm).

Với trẻ thiếu GH ở thể nhẹ, dù không ảnh hưởng đến sức khoẻ, chiều cao hạn chế, thấp hơn nhiều so với trung bình, có thể khiến trẻ mặc cảm, tự ti, đồng thời không thể tham gia các hoạt động, công việc có yêu cầu về chiều cao. Nếu bé chậm tăng trưởng chiều cao do thiếu GH, cần được điều trị kịp thời vì qua tuổi dậy thì, không thể điều trị bổ sung hormone.

“Thông thường, từ 4 tuổi trở lên, phụ huynh cần chú ý nhiều hơn đến tốc độ tăng trưởng chiều cao của trẻ. Nếu bé tăng chậm hơn 4-6 cm/năm hoặc chiều cao luôn nằm gần đường cong thấp nhất so với độ tuổi (theo biểu đồ theo dõi chiều cao), nên thăm khám sớm để tìm nguyên nhân”, bác sĩ Chiến khuyến cáo.

Trẻ được chẩn đoán chậm tăng trưởng do thiếu GH được chỉ định bổ sung GH (khi trẻ từ 4 tuổi trở lên). Mục tiêu là để thay thế thiếu hụt GH cho sự phát triển chiều cao, các hoạt động chuyển hóa và tình trạng sức khỏe nói chung.

Sau 3-6 tháng điều trị, trẻ sẽ được đo lại chiều cao và xét nghiệm máu để đánh giá kết quả và chỉnh liều Thu*c nếu cần. Trẻ đáp ứng với điều trị sẽ tăng chiều cao từ 8-12 cm/năm. Khi đến tuổi dậy thì, trẻ sẽ được đánh giá lại xem có tiếp tục hay dừng bổ sung GH.

Các nghiên cứu cho thấy việc điều trị với GH ở trẻ là khá an toàn. Một số ảnh hưởng cấp tính có thể xảy ra như đau đầu, đau khớp, đau cơ. Các triệu chứng này thường lành tính, sẽ giảm hoặc biến mất khi giảm liều Thu*c hoặc ngưng điều trị.

Ngoài ra, trẻ có thể có các phản ứng dị ứng nhẹ như sưng tại vị trí tiêm, nổi mẩn ngứa hoặc phát ban. Tác dụng phụ nghiêm trọng hơn như trượt chỏm xương đùi, vẹo cột sống nặng hơn ở những trẻ đã bị vẹo cột sống thường rất hiếm gặp và có liên quan đến các hoạt động thể chất mạnh.

Về lâu dài, đối với trẻ chậm tăng trưởng đơn độc (GHD, ISS) không kèm các yếu tố nguy cơ khác, điều trị bằng GH không làm tăng nguy cơ bệnh bạch cầu hay các loại ung thư khác khi so sánh với dân số chung cùng độ tuổi.

Chuyên gia khuyến cáo để việc điều trị bằng GH có hiệu quả, bệnh nhân cần lưu ý tuân thủ đúng và đầy đủ hướng dẫn điều trị như thao tác tiêm Thu*c, thời gian tiêm, liều lượng Thu*c.

Bệnh nhân cần tái khám định kỳ theo hướng dẫn để điều chỉnh Thu*c theo đáp ứng tăng trưởng, đánh giá các tác dụng phụ phát sinh. Ngoài ra, phụ huynh cần phối hợp cho trẻ thực hiện các vận động thể chất phù hợp, chế độ dinh dưỡng hợp lý, ngủ sớm và đủ giấc.

Theo Zing