Sắt cũng là thành phần cấu tạo của một số loại protein vàenzyme, có vai trò trong quá trình giải phóng năng lượng khi oxy hóa các chấtdinh dưỡng và ATP.
Nếu thiếu sắt, sự vận chuyển oxy đến các mô cơ thể cũng nhưsự dự trữ oxy ở mô cơ vân sẽ giảm sút, làm cho cơ thể hoạt động không hiệu quả,mau mệt mỏi, kém tập trung, trí nhớ kém, hay quên.
Khi thiếu máu khả năng vậnchuyển oxy của hồng cầu bị giảm, làm thiếu oxy ở các tổ chức đặc biệt là tim,cơ bắp, não gây nên hiện tượng tim đập nhanh, trẻ nhỏ có thể bị suy tim do thiếumáu, các biểu hiện : hoa mắt , chóng mặt do thiếu oxy não, cơ bắp yếu và cuốicùng là cơ thể mệt mỏi.
Thiếu máu não ở trẻ lớn còn làm cho trẻ mệt mỏi hay ngủ gật,thiếu tập trung trong giờ học dẫn đến học tập sút kém. Biểu hiện của thiếu máuthiếu sắt là da xanh niêm mạc nhợt ( đặc biệt là niêm mạc mắt và môi) móng taymóng chân nhợt nhạt, móng tay dễ gày biến dạng, tóc khô cứng dễ gãy, trẻ thiếu máu thường biếng ăn chậm lớn, còi cọc, táo bón, ăn hay nôn trớ.
Xét nghiệm máu là cách tốt nhất để chẩn đoán thiếu máu. Định lượng huyết sắc tố(Hb) nếu dưới 11g Hb trong 100ml máu ở trẻ là bị thiếu máu
Đa số trẻ bị thiếu sắt thường biểu hiện ở hình thức giảm dựtrữ sắt trong cơ thể, chỉ một số trường hợp thiếu sắt nặng sẽ trở thành thiếumáu, thiếu sắt. Việc phát hiện thiếu sắt sớm, trước khi có biểu hiện thiếu máuthiếu sắt, rất quan trọng đối với sự phát triển của trẻ vì sắt có vai trò quantrọng đối với tất cả tế bào trong cơ thể nhất là tế bào não.
Trong những hậu quảcủa thiếu sắt, ảnh hưởng đến sự phát triển của trí thông minh và hành vi là hậu quả quan trọng và nguy hiểm nhất.
Có trên 40 nghiên cứu của các tác giả trên thế giới ghi nhậnnếu thiếu sắt xảy ra trong giai đoạn sớm của cuộc đời, nhất là trong nhữngtháng đầu tiên, sẽ ảnh hưởng đến chỉ số phát triển tâm thần - vận động về sau.Trẻ thiếu sắt càng nhiều và càng lâu thì trí thông minh càng kém, sự phát triểnvận động càng chậm chạp.
Có một số nghiên cứu cũng cho thấy một số khiếm khuyếttrong phát triển nhận thức do thiếu sắt có thể sẽ không hồi phục được với điềutrị bổ sung sắt và có thể tồn tại đến 10 năm sau khi đã bổ sung sắt đầy đủ.
Một hậu quả khác của thiếu sắt là nguy cơ hấp thu chì từ đườngtiêu hóa sẽ cao, gây ra ngộ độc chì cho cơ thể. Các nghiên cứu lâm sàng và dịchtễ học cho thấy có sự liên quan giữa thiếu sắt và nống độ chì trong máu cao.Môi trường sống của chúng ta bị ô nhiễm chì khá cao, do đó những trẻ có thiếu sắtsẽ là những trẻ có nguy cơ ngộ độc chì cao nhất. Ngộ độc chì là một tổn thươngnguy hiểm cho hệ tạo máu và hệ thần kinh, cũng gây ra những hậu quả không hồiphục.
Đối tượng thường bị thiếu máu thiếu sắt thường gặp nhất làphụ nữ, nhất là phụ nữ có thai và trẻ em. Nguyên nhân gây bệnh là do cung cấpthiếu, cơ thể hấp thu sắt kém, hay bị mất nhiều (nhiễm giun sán, xuất huyết đườngtiêu hóa do viêm nhiễm hay dị ứng, mất qua kinh nguyệt…) hoặc nhu cầu của cơ thểquá cao trong một số giai đoạn tăng trưởng nhanh và hồi phục sau khi bệnh.
Chế độ ăn của trẻ em Việt nam hay bị thiếu sắt, do đó tỉ lệtrẻ bị thiếu máu thiếu sắt khá cao, nhất là ở những vùng kinh tế và điều kiện vệsinh còn kém. Sinh non và nhẹ cân cũng là nguyên nhân gây thiếu máu thiếu sắt ởtrẻ sơ sinh. Trẻ 1-3 tuổi là lứa tuổi cónguy cơ thiếu máu thiếu sắt cao, do nhu cầu dành cho tăng trưởng cao trong khichế độ ăn không cung cấp đủ lượng sắt cần thiết nếu không được chú ý.
Nguồn sắt từ thức ăn động vật như thịt nạc, gan có hàm lượngkhá cao và dễ hấp thu, do đó rất cần thiết đối với trẻ nhỏ. Sắt trong thức ănthực vật thường có hàm lượng thấp hơn và khả năng hấp thu cũng kém hơn thức ănđộng vật.
Vì vậy, trong khẩu phần ăn của trẻ nên có đạm động vật và phải cho trẻăn dặm đúng thời điểm và chế biến đúng cách. Các thức ăn giàu sắt bao gồm thứcăn động vật như gan heo, gan gà, gan bò, các loại thịt màu đỏ (thịt bò, heo…),các loại rau có lá xanh sậm (dền, mồng tơi, rau muống…), các loại sữa bột, bộtăn dặm và ngũ cốc có bổ sung sắt.