Người ta ước tính có khoảng 50% đàn ông tuổi 60 có tiền liệt tuyến quá phát và tỷ lệ này là 90% ở tuổi 70 hoặc 80. Vì vậy, có thể nói, u xơ tuyến tiền liệt là bệnh của nam giới cao tuổi.
Người ta ước tính có khoảng
50% đàn ông tuổi 60 có tiền liệt tuyến quá phát và tỷ lệ này là 90% ở tuổi 70
hoặc 80. Vì vậy, có thể nói, u xơ tuyến tiền liệt là
bệnh của
nam giới cao
tuổi.
Tuyến tiền liệt…
Tuyến tiền liệt là một tuyến
nhỏ thuộc hệ Sinh d*c nam, bao gồm hai thùy nhỏ và nằm phía trước trực tràng,
ngay dưới cổ bàng quang chỗ nước tiểu đi ra niệu đạo. Cho đến nay, vai trò của
tuyến tiền liệt chủ yếu vẫn được cho là cung cấp tinh dịch, là môi trường cho
các hoạt động của tinh trùng và tạo điều kiện thuận lợi quá trình thụ tinh.
… và u xơ tuyến tiền liệt
U xơ tuyến tiền liệt (hay còn
được gọi là u phì đại lành tính tuyến tiền liệt) là từ dùng để chỉ một quá
trình phì đại của tuyến tiền liệt do quá sản của các tế bào tuyến, tế bào đệm.
Quá trình này phì đại này có tính chất lành tính, phát triển nhanh từ tuổi 40
trở đi.
Nguyên nhân nào gây ra hiện
tượng quá phát, phì đại của tuyến tiền liệt cho tới nay vẫn chưa được biết rõ.
Có nhiều giả thiết được đưa ra như vai trò của tinh hoàn trong việc tiết ra
hormone testosterol, testosterol tăng cao trong máu có tính chất ức chế sinh
một hormone khác là estrogen. Về già, lượng testosterol suy giảm dẫn đến tăng
estrogen và chất này có khả năng kích thích các tế bào tuyến tiền liệt tăng
sinh. Thuyết này dựa trên việc u xơ tuyến tiền liệt chỉ có ở người già và đặc
biệt không có ở những người bị thiến hoặc bị thương mất tinh hoàn, bị teo tinh
hoàn bẩm sinh. Một giả thiết khác lại tập trung vào vai trò của
dihydrotestosterol - DHT (là chất có nguồn gốc từ testosterol). Giả thiết này
cho rằng DHT có khả năng gây quá phát các tế bào tuyến tiền liệt bởi vì ở người
không hoặc có ít chất DHT trong máu thì không bị u xơ tuyến tiền liệt. Cũng có
một nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa việc truyền tín hiệu “tái thức tỉnh”
giữa các tế bào khiến cho chúng nhạy cảm hơn với các hormone như estrogen và
phát triển kiểu quá sản gây phì đại tuyến tiền liệt.
U xơ tuyến tiền liệt biểu
hiện thế nào?
Bình thường, nước tiểu từ
bàng quang được đào thải dễ dàng ra ngoài qua niệu đạo. Tuyến tiền liệt phì đại
sẽ gây chèn ép ngay cổ bàng quang, chỗ đi ra của nước tiểu khiến cho dòng nước
tiểu bị cản trở, bệnh nhân đi tiểu không thành dòng (nước tiểu chỉ rỉ qua miệng
sáo) và gây ra ứ nước tiểu trong bàng quang. Mặt khác, khối u tuyến tiền liệt
khi phát triển to ra, gây chèn ép, kích thích liên tục vào thành bàng quang
khiến cho bệnh nhân luôn có cảm giác buồn tiểu, bàng quang bị kích thích nhiều
quá sẽ dẫn đến hiện tượng “liệt” điều này càng làm cho lượng nước tiểu ứ đọng
trong bàng quang. Lượng nước tiểu gia tăng sẽ lại càng kích thích mót tiểu
khiến bệnh nhân phải đi tiểu liên tục. Nếu có viêm nhiễm xảy ra, đường nước
tiểu sẽ bị tắc hoàn toàn, bàng quang căng to khiến cho bệnh nhân đau tức, vật
vã khó chịu, trong trường hợp này, phải đưa ngay vào bệnh viện để đặt thông
tiểu hoặc mở thông bàng quang cấp cứu dẫn lưu nước tiểu ra, tránh vỡ bàng
quang.
Có thể gây biến chứng gì?
Biến chứng hàng đầu do u xơ
tuyến tiền liệt là nhiễm khuẩn tiết niệu. Khi có nhiễm khuẩn xảy ra, bệnh nhân
sẽ thấy đi tiểu khó hơn, đi tiểu buốt, đau miệng sáo hoặc đau lan lên hai bên
thắt lưng nếu có nhiễm trùng lên đài bể thận. Nước tiểu đục bẩn, có thể có mủ
hoặc máu. Sốt cao rét run là triệu chứng báo hiệu của nhiễm khuẩn tiết niệu.
Làm xét nghiệm có thể thấy nhiều hồng cầu, bạch cầu trong nước tiểu và bạch cầu
máu tăng cao. Cấy máu hoặc nước tiểu tìm chủng vi khuẩn hay gặp như các vi
khuẩn gram âm… Nhiễm khuẩn có thể gây nhiều biến chứng như làm nặng thêm tình
trạng tắc nghẽn, khiến bệnh nhân khó đi tiểu hơn, gây tiểu buốt, gây viêm nhiễm
lan rộng tới niệu quản, đài bể thận và đôi khi, gây nhiễm khuẩn huyết, sốc
nhiễm khuẩn hết sức nguy hiểm. Điều trị nhiễm khuẩn do u xơ tuyến tiền liệt bao
gồm cho các loại kháng sinh như ciprofloxacin, amikacin, amoxicillin,
azithromycine… kèm theo các Thu*c sát khuẩn đường tiết niệu (xanh methylene…).
Nhưng vấn đề cơ bản là phải giải quyết vấn đề tắc nghẽn, làm thông thoáng đường
tiểu như cho các Thu*c chống viêm, Thu*c điều trị u xơ tuyến tiền liệt và khi
cần, phải phẫu thuật (nội soi hoặc mổ mở) để lấy bỏ khối u gây chèn ép.
Bệnh nhân bị u xơ tuyến tiền
liệt cũng có thể gặp phải các vấn đề như rối loạn cương, rối loạn phóng tinh,
giảm khoái cảm hoặc mất hứng thú T*nh d*c, đặc biệt khi đã có dấu hiệu tắc
nghẽn đường tiểu.
Phương pháp điều trị
Có hai phương pháp chính để
điều trị u xơ tuyến tiền liệt. Thứ nhất là điều trị nội khoa bằng các Thu*c như
các Thu*c chẹn thụ thể anpha (alpha blockers) và Thu*c ức chế men 5α-reductase
(5α-reductase inhibitors) như daxazosin, terazosin hoặc các Thu*c khác như
tolterodine, sildenafil… nhằm mục đích thu nhỏ hoặc hạn chế sự quá phát của tuyến
tiền liệt, làm giảm chèn ép đường tiểu. Phương pháp thứ hai là lấy bỏ khối u xơ
bằng đốt điện, đông lạnh… hoặc mổ nội soi qua đường niệu đạo. Mổ mở cũng được
chỉ định khi các phương pháp trên thất bại tuy phương pháp này có nhiều biến
chứng hơn. Cho bệnh nhân các Thu*c chống viêm, giảm đau, Thu*c kháng sinh,
Thu*c sát trùng tiết niệu khi có dấu hiệu viêm nhiễm gây bít tắc đường niệu.
Vì nhiễm khuẩn đường tiết
niệu là do khối u phì đại gây tắc nghẽn nên việc dự phòng tốt nhất là điều trị
tốt khối u bằng Thu*c hoặc phẫu thuật. Bên cạnh đó, một số biện pháp dự phòng
nhiễm khuẩn cũng có thể được áp dụng như tập tiểu theo giờ, đi tiểu chậm để
lượng nước tiểu ra hết, vật lý trị liệu xoa bóp vùng bàng quang, giữ gìn vệ
sinh sạch sẽ… để tránh nhiễm khuẩn ngược dòng. Bệnh nhân bị u xơ tuyến tiền
liệt đã có dấu hiệu tiểu khó cũng không nên uống nhiều nước, không uống rượu
bia, chè, cà phê hoặc các chất lợi tiểu khác để tránh đi tiểu quá nhiều.
Tiến sĩ, Bác sĩ Vũ Đức Định