trong thai kỳ mắc bệnh. Bệnh nếu không được điều trị có thể dẫn đến một số biến chứng như: xuất huyết, búi trĩ sa xuống, nghẹt lại gây hoại tử, áp-xe hậu môn, viêm tắc, thậm chí cục máu đông có thể chảy theo hệ thống tuần hoàn gây tình trạng áp-xe gan, áp-xe mật, áp-xe phổi...
Bệnh nhân 38 tuổi, mắc trĩ từ khi mang thai, gần đây nghe có người mách nên lấy lá về để đắp giúp chữa trĩ. Tuy nhiên, khi đắp Thu*c chị bị đau nhiều hơn, 6 ngày sau bệnh nhân được người nhà đưa vào viện trong tình trạng không đi lại được. Khi nhập viện, các bác sĩ cho biết bệnh nhân bị nhiễm trùng nặng, hậu môn bị hoại tử.
Một bệnh nhân khác bị trĩ hơn 1 năm, nhưng e ngại nên không vào viện điều trị. Có người mách mua Thu*c Nam để đắp là khỏi. Tuy nhiên sau khi đắp Thu*c được 4 ngày, đau quá chị phải vào viện. Tại bệnh viện, theo lời kể của bệnh nhân, 2 gói Thu*c mua ở tiệm Thu*c gần nhà, gói màu xanh bôi cho rụng trĩ, gói màu trắng sau khi rụng trĩ thì bôi để mau lành. Đây chỉ là hai trong nhiều trường hợp bị biến chứng do tự chữa trĩ, những trường hợp gặp họa vì đắp lá, đắp Thu*c, xông... chữa trĩ không phải hiếm gặp. Ở giai đoạn nhẹ, người bệnh chỉ cần uống Thu*c, kết hợp chế độ ăn uống, sinh hoạt để bệnh không tái phát và tiến triển nặng hơn. Thay vì đi viện khám, nhiều người lại tìm đến thầy lang; lúc vào viện thì bệnh đã nặng. 60% bệnh nhân trĩ đến bệnh viện khám khi đã ở giai đoạn 3, 4, trĩ thò dài ra ngoài bắt buộc phải phẫu thuật.
Bệnh trĩ được tạo thành do giãn quá mức các đám rối tĩnh mạch trĩ. Bệnh xuất hiện không rõ ràng, không xác định được thời gian bắt đầu vì là một trạng thái S*nh l* bình thường. Chỉ khi xuất hiện các rối loạn không tự điều chỉnh được ảnh hưởng tới đời sống, sinh hoạt và lao động thì người bệnh mới đi khám.
Nguyên nhân chưa được xác định rõ ràng và chắc chắn. Những yếu tố sau đây được coi là những điều kiện thuận lợi cho bệnh phát sinh trên người mang thai:
Táo bón kéo dài: Người do tử cung chèn ép trực tràng gây nên tình trạng táo bón, đi ngoài rặn nhiều. Khi rặn, áp lực trong lòng ống hậu môn tăng lên gấp 10 lần. Táo bón lâu ngày làm xuất hiện các búi trĩ. Các búi trĩ dần to lên và khi to quá sẽ sa ra ngoài.
Tăng áp lực ổ bụng: Mang thai làm tăng áp lực trong ổ bụng do tử cung to dần và lượng máu trong cơ thể của mẹ cũng tăng theo sự phát triển thai nhi, gây ra sự chèn ép các mạch máu vùng hậu môn trực tràng dễ dàng cho trĩ xuất hiện.
Người thường có lối sống tĩnh tại, ít đi lại kèm theo nội tiết tố cũng gây ra sự lỏng lẻo chung của các mô, bao gồm cả các thành tĩnh mạch. Khi không còn vững chắc như thường ngày, các thành tĩnh mạch có xu hướng sưng lên và mở rộng.
Chảy máu là triệu chứng sớm nhất và thường gặp nhất; Sa búi trĩ thường xảy ra trễ hơn sau một thời gian đi đại tiện có chảy máu. Lúc đầu người bệnh sau khi đại tiện thấy có khối nhỏ lồi ra ở lỗ hậu môn; về sau các búi trĩ sa nhiều nằm ngoài hậu môn kể cả không đi đại tiện; Cảm giác đau do tắc mạch xuất hiện trong búi trĩ, có thể nứt hậu môn đi kèm. Trĩ tắc mạch nếu để lâu 3-5 ngày có thể dẫn tới hoại tử; Sự khó chịu ở vùng hậu môn, xuất tiết, ngứa; Thiếu máu do chảy máu rỉ rả theo thời gian.
Phụ nữ mang thai và sau khi sinh cần tuân thủ chế độ dinh dưỡng hợp lý, nên ăn nhiều rau, củ, quả, không ăn nhiều muối, nhiều đường, không sử dụng thức ăn có chất kích thích; nên cố gắng tránh bị táo bón và viêm đại tràng; có tâm lý thoải mái vì nếu bị stress thường xuyên sẽ dễ bị viêm đại tràng chức năng. Phụ nữ muốn sinh con, nên điều trị dứt điểm trĩ trước khi mang thai.
Đối với những người bị trĩ nói chung, sau khi đi vệ sinh, nên rửa bằng nước ấm và dùng vải thấm khô, không nên dùng giấy. Bệnh nhân bị trĩ có thể dùng nước pha muối và lá trầu không để vệ sinh hậu môn. Một điều bệnh nhân bị trĩ nên hết sức tránh là ngồi xổm. Nếu phải ngồi để làm một việc gì đó, nên ngồi trên một chiếc ghế thấp.
Điều trị nội khoa thường áp dụng trong thai kỳ. Đa số điều trị chỉ giúp giảm nhẹ các triệu chứng chứ không thể loại bỏ chúng hoàn toàn. Hầu hết rất khó chịu với các triệu chứng đó và chỉ cảm thấy thoải mái sau khi đã sinh con. Thậm chí có người mất vài tuần để tình trạng trĩ hoàn toàn mất đi.
Điều chỉnh thói quen ăn uống: Tránh các chất kích thích như cà phê, rượu, trà. Tránh các thức ăn nhiều gia vị như ớt, tiêu. Uống nước đầy đủ. Ăn nhiều chất xơ, hoa quả có tính mát, có thể dùng một ít Thu*c nhuận trường.
Vận động thể lực: Mang thai bị trĩ nên tập thể dục thường xuyên. Đơn giản là đi bộ mỗi ngày để tăng lưu thông máu và cải thiện tiêu hóa.
Vệ sinh vùng hậu môn cũng là một trong những việc làm vô cùng cần thiết cho những người bị trĩ. Càng nhịn đi tiêu, vệ sinh không sạch sẽ thì bệnh không có dấu hiệu giảm bớt đi mà lại càng trở nên nặng hơn.
Thu*c uống: Gồm các Thu*c có tác nhân trợ tĩnh mạch, giảm phù nề nhờ tác động kháng viêm tại chỗ, chống nhiễm trùng và chống tắc mạch.
Thu*c tại chỗ: Gồm các loại Thu*c mỡ và đạm bao gồm các tác nhân kháng viêm, vô cảm tại chỗ và dẫn xuất trợ tĩnh mạch.
Trong thời kỳ mang thai, mẹ bầu cần kiêng rất nhiều loại Thu*c kháng sinh vì nó rất nguy hiểm cho sức khỏe em bé. Không được tự ý mua Thu*c chữa trị tại nhà mà phải tuyệt đối nghe theo sự hướng dẫn của bác sĩ cho từng mức độ nặng nhẹ.
Điều trị bằng thủ thuật và phẫu thuật thường áp dụng sau khi bệnh nhân sinh xong mà vẫn còn trĩ. Tiêm xơ búi trĩ, thắt búi trĩ bằng vòng cao su, liệu pháp đông lạnh, quang học, đốt điện là những thủ thuật được áp dụng để loại trừ búi trĩ độ I, độ II. Nhiều phương pháp phẫu thuật đã được áp dụng, phổ biến nhất hiện nay ở Việt Nam là phẫu thuật cắt trĩ từng búi Saint Mark và phương pháp mổ bằng máy Longo.
BS. Nguyễn Phú Hữu