Bí quyết hóa giải trầm cảm sau tai biến mạch máu não

Đề cập đến vấn đề này, trong sách giáo khoa về tâm thần, nhà tâm lý và tâm thần học Thụy Sĩ Eugen Bleuler nhận xét: trầm cảm kéo dài hàng tháng hoặc thường xuyên xuất hiện sau TBMMN.

Thế nhưng giả thuyết trầm cảm là một biến chứng đặc biệt của TBMMN chỉ mới được đưa ra nhờ các nghiên cứu của trường phái Baltimore - Robinson và Price. Những tác giả này cho rằng: “trầm cảm sau TBMMN” không phải do phản ứng tâm lý đối với độ nặng của bệnh nhưng lại liên kết với vị trí tổn thương bán cầu.

Bên cạnh hội chứng trầm cảm, Robinson và cộng sự cũng chỉ ra những trạng thái cảm xúc bất thường sau TBMMN như: hưng cảm, lo âu, hoảng loạn, thiếu kiên nhẫn, rối loạn ngữ điệu, vô cảm, mất năng lực, cũng như tâm thần phân liệt, hoang tưởng,...

Nguyên nhân gây trầm cảm sau tai biến

Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm có 200.000 người mắc tai biến mạch máu não, trong đó có 100.000 tử vong. Như vậy một nửa trong số đó có nguy cơ phải đối mặt với những di chứng tâm lý nặng nề sau bệnh.

Nguyên nhân gây rối loạn tâm lý sau tai biến chính là việc tự nhìn thấy những xuống cấp trầm trọng về thể xác của cơ thể. Người bị TBMMN hầu như rơi vào tình trạng tàn phế sau khi bệnh và điều này dường như quá sức chịu đựng với một cơ thể đã từng rất khỏe mạnh trước đó vài tháng hay vài tuần.

Chính sự xuống cấp về “vật chất” đã kéo đến sự khủng hoảng về “tinh thần”. Mặt khác, thái độ chăm sóc, quan tâm từng ly từng tí của người thân cũng khiến họ cảm thấy mình bị phụ thuộc, bất lực, từ đó càng buồn bã và sống khép mình.

Rối loạn tâm lý sau tai biến sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy và hậu quả, điển hình là người bệnh trở nên khó chiều, từ chối điều trị, không có ý thức tập vật lý trị liệu khiến khả năng phục hồi bị suy giảm, thậm chí là nghĩ đến cái chết.

Cách giải tỏa trầm cảm người bệnh sau tai biến

Các nghiên cứu tiền cứu của nhóm Baltimore (Robinson, Price và Starkstein) nhận xét rằng nếu không điều trị, trầm cảm có thể kéo dài hơn hai năm sau TBMMN. Bên cạnh việc sử dụng thuốc thì thái độ, biên pháp chăm sóc của người thân cực kỳ quan trọng và gần như chiếm vị trí quyết định.

Điều cần làm lúc này là giúp người bệnh “tái hòa nhập” với cuộc sống.

Điều trị rối loạn tâm lý dau TBMMN cũng khó như cai nghiện mà túy vậy nên nguyên tắc cần nhớ là hãy kiền trì. Hồi phục không phải là chuyện “ngày một ngày hai”, vì thế cả người bệnh và người thân của người bệnh cần chấp nhận thực tế: đây sẽ là cả một quá trình dai dẳng.

Bạn cần kiên nhẫn thuyết phục và động viên bệnh nhân luyện tập vật lý trị liệu, tạo đà tiến đến phục hồi vận động.

Khi chức năng vận động phục hồi, áp lực tâm lý đối diện với tình trạng thể chất sẽ được hóa giải.

Thêm vào đó, vận động còn giúp phòng tránh những triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân tai biến như cao huyết áp, táo bón, loét tì đè…

Về cơ bản, bệnh nhân tai biến thường có mặc cảm rằng mình đang là gánh nặng khi phải để người thân chăm sóc nên thường buồn bực, tự ti.

Do đó người thân cần khéo léo trong cách cư xử với người bệnh: chăm sóc tỉ mỉ nhưng vẫn cho họ được tự chủ.

Dĩ nhiên điều này còn phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh nhưng tự chủ là một trong những phương pháp hiệu quả giúp giải tỏa tâm lý tiêu cực.

Chẳng hạn thay vì nói “để con làm cho” thì hãy nói “Mẹ sẽ làm được mà”.

Cụ thể là người bệnh có thể tự chủ trong các hoạt động đơn giản như ăn uống, rửa mặt, thay quần áo… và hơn hết là tìm cách khuyến khích họ tự chủ trong vấn đề nhạy cảm như vệ sinh.

Một trong những phương pháp rèn luyện tính tự chủ trong vệ sinh chính là lựa chọn sản phẩm chăm sóc vệ sinh phù hợp với khả năng vận động của người bệnh chẳng hạn như tã quần phù hợp .

Như vậy, có thể tóm lại, phương pháp điều trị trầm cảm sau TBMMN hiệu quả nhất chính là kiên nhẫn và yêu thương.

Tiểu Bùi

Theo tạp chí Sống Khỏe