Truyền nhanh trong sốc giảm thể tích máu, sốc nhiễm khuẩn, truyền chậm và dùng Thu*c trợ tim hoặc vận mạch trong sốc do tim
Mười động tác cơ bản
Sơ cứu chảy máu nếu có.
Bảo đảm thông khí: thở oxy hoặc đặt ống nội khí quản, hút đờm, hô hấp nhân tạo tuỳ theo từng trường hợp.
Đo huyết áp, lấy mạch.
Luồn một ống thông politen vào tĩnh mạch, cố định vào da cẩn thận, qua đó:
Lấy máu để làm bilan sốc
Đo áp lực tĩnh mạch trung tâm (CVP), áp lực mao quản phổi bít (PCWP), cung lượng tim (CO).
Truyền dịch ngay
Truyền nhanh trong sốc giảm thể tích máu, sốc nhiễm khuẩn, truyền chậm và dùng Thu*c trợ tim hoặc vận mạch trong sốc do tim. Cụ thể: nhanh là truyền 500ml trong 15' chậm là trong 24h.
Ghi điện tim, đặt monitor theo dõi điện tim.
Theo dõi lượng nước tiểu từng giờ.
Lấy nhiệt độ, nếu sốt phải cấy máu ngay, cấy 3 lần cách nhau 1 giờ.
Chụp phổi tại giường.
Theo dõi tính chất, khối lượng phân. Nếu có ỉa chảy, cây phân.
Tìm và xử trí nguyên nhân gây sốc.
Mười biện pháp xử trí sốc
Hồi phục thể tích máu
Các dung dịch natri clorua 0,9%, natri bicarbonat 1,4% nâng thể tích tuần hoàn lên bằng 1/4 lượng dịch truyền. Dung dịch glucose 5% nâng thể tích tuần hoàn lên 1/10 số lượng dịch truyền.
Truyền máu ngay khi có mất máu. Tỷ lệ truyền máu bằng 1/3 số lượng máu đã mất. Thể tích máu còn lại được bù bằng NaCl 0,9%, glucose 5%, dextran huyết tương, Hemacel.
Tuyệt đối không dùng glucose 30%, 20% để nâng huyết áp. Glucose ưu trương chỉ dùng nuôi dưỡng.
Tốc độ truyền: trong sốc giảm thể tích máu, sốc nhiễm khuẩn truyền nhanh sao cho huyết áp lên quá 9cmHg sau 1 - 3 giờ là cùng. Khi truyền nhanh nên theo dõi CVP hoặc cung lượng tim. Nếu nghi ngờ có suy tim, suy thận làm test truyền 200ml dung dịch NaCl 0,9% trong 15 phút, nếu CVP không tăng lên quá 3cm H20 có thể tiếp tục truyền nhanh.
Theo dõi:
Nhịp tim, huyết áp, CVP, nhịp thở.
Nghe tim (tim có tiếng ngựa phi), tìm tĩnh mạch cổ nổi.
Nghe phổi: tìm rên ẩm.
Nếu có dấu hiệu bất thường phải ngừng truyền hoặc truyền chậm lại, cho Thu*c trợ tim và lợi tiểu.
Bảo đảm thông khí
Thở oxy mũi nếu không có tổn thương phổi.
Đặt ống nội khí quản, hút đờm, hô hấp nhân tạo điều khiển với oxy 50% nếu có suy hô hấp cấp.
Các Thu*c vận mạch
Noradrenalin thường dùng trong sốc nhiễm khuẩn.
Noradrenalin còn có tác dụng trong một số nguyên nhân thần kinh, nhiễm độc, dị ứng. Nhưng không nên lạm dụng: chỉ cần dùng trong 6 giờ đầu, nếu không đỡ phải ngừng ngay.
Adrenalin có tác dụng tuyệt đối trong sốc dị ứng, hoà loãng 1/10 tiêm tĩnh mạch chậm.
Có thể bơm 0,3mg adrenalin (hoà với 10ml nước cất) qua ống nội khí quản.
Các Thu*c giãn tĩnh mạch
Isoprenalin (Isuprel, Novodrin) có tác dụng làm giãn cơ trơn trước và sau mao mạch.
Trong sốc giảm thể tích máu: chỉ dùng khi đã hồi phục thể tích máu đầy đủ, huyết áp vẫn không lên, CVP tăng quá cao trên 10cmH2O.
Trong sốc do tim và sốc nhiễm khuẩn: có thể dùng ngay nhưng thường làm mạch nhanh nên người ta ưa dùng dopamin hơn.
Cách dùng: Isuprel l-2mg trong 500ml dung dịch glucose 5% nhỏ giọt tĩnh mạch. Bọc lọ dung dịch bằng giấy đen. Truyền trong 6 giờ (30 giọt/phút). Nếu mạch nhanh quá 120 lần/phút phải truyền chậm lại và ngừng hẳn nếu sau dó vài phút mạch vẫn nhanh.
Dopamin: truyền tĩnh mạch 3 - 5mcg/kg/phút, tác dụng giông như Isuprel nhưng ít gây nhịp nhanh hơn.
Dobutamin: tác dụng kích thích bêta 1, dùng trong sốc nhiễm khuẩn nặng và sốc do tim.
Corticosteroid
Có chỉ định trong sốc phản vệ.
Không chỉ định trong sốc giảm thể tích máu.
Chỉ định không rõ ràng (tác dụng không được chứng minh) trong sốc nhiễm khuẩn, sốt rét ác tính.
Cách dùng trong sốc phản vệ: Methylprednisolon 40mg/6 giờ (hay các Thu*c tương đương) tiêm tĩnh mạch. Chỉ định tốt nhất khi sốc có kèm theo co thắt phế quản. Nhưng chỉ tác dụng sau 1 - 2 giờ.
Trợ tim
Digital chỉ dùng khi có sốc do tim dọa phù phổi cấp do truyền dịch nhiều hoặc do suy tim, do loạn nhịp nhĩ.
Cách dùng: digoxin 0,4 - 0,8mg tiêm tĩnh mạch.
Glucagon: 5 - 10 mg tiêm tĩnh mạch sau có thể truyền tĩnh mạch.
Tác dụng tốt trong các loại sốc, kể qủa sốc do ngộ độc digital.
Dobutamin hiện nay là Thu*c được ưa dùng nhất. Có chỉ định trong sốc do tim (suy tim), sốc nhiễm khuẩn.
Cách dùng: 5 - 10 microgram/kg/phút, truyền tĩnh mạch, nặng cần theo dõi nhịp tim.
Xử trí toan huyết, vô niệu
Chỉ điều chỉnh khi pH máu dưới 7,2 Thường dùng:
Dung dịch natri bicarbonat 1,4% trong sốc giảm thể tích máu, dung dịch 8,4% trong sốc do tim.
Khi có vô niệu phải làm chẩn đoán loại trừ:
Vô niệu do suy thận chức năng trong sốc giảm thể tích máu, có thể truyền dịch thêm (đo CVP).
Vô niệu do suy thận thực tổn trong sốc nhiễm khuẩn, hạn chế truyền dịch, dùng furosemid.
Xử trí các rối loạn đông máu
Chông nhồi máu phổi, nhồi máu cơ tim, viêm tắc tĩnh mạch các chi: heparin 5000 đơn vị tiêm tĩnh mạch 6 giờ một lần, nhiều ngày.
Chống đông máu rải rác trong lòng mạch: heparin 5000 đơn vị tĩnh mạch ngày 2 lần.
Có thể tiêm tĩnh mạch lúc đầu, sau đó truyền tĩnh mạch trong 12 giờ rồi ngừng.
Chống tiêu sợi huyết: acid epsilon aminocaproic EACA 4 -8g tĩnh mạch hoặc fibrinogen lg tĩnh mạch ngày nhiều lần.
Kháng sinh (phải truyền tĩnh mạch)
Nếu không có kháng sinh đồ: cefotaxim gentamicin hoặc imipenem.
Ciproíloxacin (nếu nhiễm khuẩn đưòng tiết niệu).
Xử trí nguyên nhân gây sốc
Có tính chất quyết định hiệu quả của hồi sức.
Xử trí loạn nhịp tim.
Chọc tháo màng ngoài tim.
Dẫn lưu ổ mủ, nhiễm khuẩn.
Nguồn: Internet.