Báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2018 cho thấy, ung thư gan là một trong 5 loại gây tử vong hàng đầu, ước tính 782.000 ca tử vong mỗi năm và là căn bệnh thường gặp phổ biến thứ năm ở nam giới và thứ chín ở phụ nữ.
Trên thế giới, đã có hơn 840.000 trường hợp mới mắc ung thư gan vào năm 2018. Ước tính có khoảng 325 triệu người đang nhiễm virus viêm gan B, C và khoảng 782.000 người tử vong vì ung thư gan mỗi năm.
Theo số liệu của Quỹ nghiên cứu ung thư thế giới 2018, gần 83% trường hợp bệnh nhân mắc ung thư gan xảy ra ở các nước đang phát triển, đứng đầu là Mông Cổ, Ấn Độ, Giăm-bi-a. Việt Nam đang đứng thứ 4 với tỷ lệ mắc bệnh là 23,2 trên 100.000 người ở cả hai giới.
Tại Hội thảo Phẫu thuật gan, mật, tụy, GS.TS Mai Hồng Bàng (Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108) cho biết, ung thư gan là căn bệnh phổ biến trong các loại ung thư. Viêm gan siêu virus B và C là nguyên nhân gây ung thư gan và Việt Nam nằm trong số nước có số người nhiễm virus này cao nhất thế giới. Nguyên nhân chủ yếu do nhiều người thiếu kiến thức về bệnh, không tiêm chủng ngừa viêm gan B, chưa tầm soát gan định kỳ để chủ động phát hiện và kiểm soát bệnh.
Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất của cơ thể, giúp xử lý và lưu trữ các chất dinh dưỡng và tạo ra cholesterol và protein như albumin, các yếu tố đông máu và các lipoprotein mang cholesterol. Gan cũng tiết ra mật và thực hiện nhiều chức năng trao đổi chất, bao gồm giải độc một số chất gây ung thư.
Theo giáo sư Nguyễn Chấn Hùng (Chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam) ung thư gan tiến triển thầm lặng, ban đầu không có triệu chứng. Sau đó xuất hiện các triệu chứng khá mờ nhạt, dễ nhầm lẫn như cảm giác ăn không ngon, khó tiêu, mệt, nặng ở dưới bờ sườn bên phải. Bệnh nhân đến gặp bác sĩ thường khi bướu đã lan rộng. Giai đoạn trễ thường có các triệu chứng như bụng trướng nước, không thèm ăn, mệt mỏi, vàng da...
Phó giáo sư Nguyễn Tấn Cường (Giám đốc Y khoa Bệnh viện Quốc tế City) cho biết, khoảng 10-20% bệnh nhân xơ gan có thể chuyển sang ung thư gan. Bệnh nhân nhiễm virus viêm gan B có xác suất ung thư gan cao gấp 200 lần người bình thường. Viêm gan virus B, C là yếu tố nguy cơ chủ yếu của ung thư gan. Các virus viêm gan B, C gây xơ gan, gặp ở 80-90% người bệnh ung thư gan.
WHO cảnh báo nếu không hành động rộng khắp và nhanh chóng, số người mang virus viêm gan sẽ tăng cao trong những năm tới. Dự đoán có khoảng 20 triệu người chết do viêm gan trong các năm 2015-2030. Hiện thế giới có 325 triệu người đang nhiễm virus viêm gan B, C, nguy hiểm là khoảng 90% không hề biết mình mắc bệnh.
Một số yếu tố nguy cơ khác gây ung thư gan là độc tố nấm mốc aflatoxin thường có trong các loại ngũ cốc ẩm mốc, uống nhiều rượu bia, các bệnh chuyển hóa như gan nhiễm mỡ, đái tháo đường...
Phó giáo sư Bùi Hữu Hoàng (Trưởng khoa Tiêu hóa, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM) cho biết, ung thư gan ở Việt Nam gia tăng nhanh và tỷ lệ tử vong cao là do chủng ngừa viêm gan B chưa đầy đủ, người dân chưa có ý thức tầm soát ung thư gan định kỳ, đặc biệt là những người có yếu tố nguy cơ cao như nhiễm siêu vi viêm gan B, C, nghiện rượu, gia đình có người ung thư gan... Việc tầm soát thường dựa vào siêu âm, CT Scan hoặc chụp MRI, bên cạnh xét nghiệm máu.
BS CK2. Nguyễn Đình Song Huy (Trưởng Khoa U gan, Phó Giám đốc Trung tâm Ung bướu Bệnh viện Chợ Rẫy) cho biết, Việt Nam nằm trong vùng dịch tễ nhiễm virus viêm gan B, việc tầm soát ung thư gan trên nhóm nguy cơ cao còn hạn chế. Nhiều bệnh nhân thường được khám và phát hiện muộn khi đã không thể điều trị, thời gian sống trung bình không quá một năm.
Các phương pháp điều trị ung thư gan chủ yếu hiện nay là phẫu thuật cắt gan, phá hủy khối u tại chỗ bằng sóng cao tần RFA hay vi sóng MWA, nút mạch hóa chất TACE, liệu pháp nhắm trúng đích đường uống. Hai yếu tố quan trọng nhất cần cân nhắc khi điều trị là kích thước của khối bướu và gan có bị xơ hay không.
Phòng ngừa ung thư gan
- Nên đi khám sức khỏe định kỳ 6-12 tháng. Nếu có vấn đề về sức khỏe gan như tăng men gan, gan nhiễm mỡ, viêm gan... thì phải điều trị. Chi phí xét nghiệm viêm gan hiện nay tương đối thấp, chỉ khoảng 100-150 nghìn đồng.
- Những bệnh nhân có virus viêm gan B, C phải tích cực điều trị, nên đi tầm soát kiểm tra định kỳ 3-6 tháng một lần. HBV, HCV lây lan qua đường máu, quan hệ tình dục và mẹ truyền sang con. Không sử dụng chung những dụng cụ có thể gây trầy xước dính máu như bàn chải đánh răng, kim tiêm, kìm bấm móng tay, dụng cụ xăm.
- Thực hiện tình dục an toàn.
- Hạn chế rượu bia, tránh các hóa chất gây ung thư, không ăn gạo, ngũ cốc nhiễm nấm mốc aflatoxin...
- Giữ trọng lượng hợp lý, tránh tăng cân.
- Việc tiêm chủng phòng ngừa virus viêm gan B nên được tiến hành rộng rãi, nhất là trẻ mới sinh để giảm nguy cơ ung thư gan trong tương lai.
Hoài Nguyễn (T/H)
Theo tạp chí Sống Khỏe
Chủ đề liên quan: