Cồn Cỏ, đảo tiền tiêu cửa ngõ phía nam vịnh Bắc Bộ

Đảo Cồn Cỏ, 'vọng gác tiền tiêu' của miền Bắc thời chiến

Đảo Cồn Cỏ nằm vắt ngang vĩ tuyến 17, cách đất liền từ 13 đến 17 hải lý. Trong đó, điểm gần nhất cách 13 hải lý là Mũi Lay, thuộc xã Vĩnh Thạch, H.Vĩnh Linh. Điểm cách 15 hải lý là Cửa Tùng ở xã Vĩnh Quang, H.Vĩnh Linh và điểm cách 17 hải lý là cảng Cửa Việt, xã Gio Việt, H.Gio Linh.

Đảo Cồn Cỏ là đảo ven bờ, có độ cao trung bình từ 7 - 10 m so với mực nước biển. Trên đảo có 2 điểm cao: điểm phía Đông cao 37 m (vì vậy có tên điểm cao 37), còn điểm phía Tây, gần chính giữa đảo, có độ cao 63,4m và là điểm cao nhất đảo.

Trong kháng chiến chống Mỹ, đảo Cồn Cỏ có vị trí chiến lược về quân sự, là “vọng gác tiền tiêu” của miền Bắc. Từ đảo Cồn Cỏ, dùng các khí tài quan sát có thể theo dõi mọi động tĩnh ở đất liền và tàu thuyền từ ngoài khơi xa. Do đó, khi đế quốc Mỹ phát động cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân đối với miền Bắc, Cồn Cỏ trở thành mục tiêu đánh phá có tính hủy diệt.

Ngày 8.8.1959, đơn vị bảo vệ đảo Cồn Cỏ thuộc trung đoàn 270 (đặc khu Vĩnh Linh) được thành lập và hành quân ra đóng giữ đảo. Năm 1964, Mỹ phát động cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc, Cồn Cỏ trở thành mục tiêu đầu tiên của không quân Mỹ.

Từ tháng 8.1964, đảo Cồn Cỏ bị máy bay, tàu chiến Mỹ đánh phá hàng nghìn lần bằng nhiều thủ đoạn tinh vi xảo quyệt, mức độ ác liệt, thời gian kéo dài (có đợt lên đến 24 ngày liền). Bộ đội trên đảo sống nhờ đất liền, từ nước ngọt cho đến nắm cơm và ngày nào cũng có thương vong, nên yêu cầu bổ sung quân số, vũ khí, vật liệu xây dựng công sự, lương thực, thực phẩm từ đất liền ra, đưa thương binh, tử sĩ vào đất liền... ngày càng cấp bách.

Đầu tháng 6.1965, Đảng ủy khu vực Vĩnh Linh ra lời kêu gọi “Tất cả vì đảo”. Hàng ngàn dân quân, thanh niên và cả các cụ già ở các xã ven biển Vĩnh Linh như Vĩnh Quang, Vĩnh Thạch, Vĩnh Thái, Vĩnh Giang... xung phong đi tiếp tế cho đảo Cồn Cỏ.

Suốt những năm tháng ác liệt của chiến tranh, các chiến sĩ đảo Cồn Cỏ không quản ngại hy sinh, anh dũng chiến đấu vì tự do độc lập. Đơn vị đã được tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhì, 4 Huân chương Quân công, 2 Huân chương Chiến công; được nhận thư khen của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Đơn vị bảo vệ đảo Cồn Cỏ (tiền thân của lực lượng vũ trang huyện đảo Cồn Cỏ ngày nay) được Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa 2 lần phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND. Đại đội 22, trung đoàn 270, Khu vực Vĩnh Linh (đơn vị tiếp tế cho đảo) cũng được phong tặng danh hiệu Anh hùng.

Và đảo Cồn Cỏ - 'đảo Thanh niên', 'huyện đảo du lịch' 

Sau ngày thống nhất (30.4.1975), đảo Cồn Cỏ được giao cho lực lượng vũ trang địa phương quản lý, bảo vệ. Tháng 3.2002, mô hình xây dựng đảo Cồn Cỏ thành “Đảo Thanh niên” được hình thành và 43 thanh niên của Tổng đội TNXP Quảng Trị đã tình nguyện ra xây dựng đảo.

Ngày 1.10.2004, Thủ tướng Chính phủ ra Nghị định 174/2004/NĐ-CP về việc thành lập huyện đảo Cồn Cỏ, với mục tiêu xây dựng phát triển đảo Cồn Cỏ thành “Huyện đảo Du lịch”. Cũng từ đây, đảo Cồn Cỏ đã chuyển từ đảo quân sự sang đảo dân sự. Hiện, dân số trên đảo có gần 400 người và các cơ quan quản lý hành chính, phát triển kinh tế xã hội, đầu tư phát triển du lịch và hệ thống cơ sở hạ tầng khang trang, đầy đủ.

Đặc biệt, từ giữa năm 2017, Cồn Cỏ được cấp phép khai thác du lịch. Năm 2019, Cồn Cỏ đã thu hút gần 6.300 khách du lịch ra đảo, đạt 104,7% kế hoạch năm, tăng 52,2% so với năm 2018; tổng doanh thu từ du lịch ước đạt 7,35 tỉ đồng, tăng 61,7% so với năm 2018.