Viêm đại tràng co thắt (VĐTCT) là một bệnh không nguy hiểm nhưng luôn là nỗi phiền muộn ở người cao tuổi. Theo thống kê, có tới 20% người trưởng thành mắc hội chứng này, trong đó người cao tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất.
Viêm
đại tràng co thắt (VĐTCT) là một bệnh không nguy hiểm
nhưng luôn là nỗi phiền muộn ở người cao tuổi. Theo thống kê, có tới 20% người
trưởng thành mắc hội chứng này, trong đó người cao tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất.
Đây là những rối loạn chức năng của ruột tái đi tái lại nhiều lần mà không tìm
thấy các tổn thương bệnh lý ở ruột.
Yếu tố nào gây bệnh?
VĐTCT còn gọi
bệnh đại tràng chức năng, viêm đại tràng mạn
tính hoặc hội chứng ruột kích thích. Đây là một trong những bệnh tiêu hóa khá
phổ biến, tại Mỹ, có tới 25% dân số mắc bệnh này; tại Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh
vào khoảng từ 5 – 20, tỷ lệ nữ nhiều hơn
2 - 3 lần so với nam giới. Bệnh thường xuất hiện lần đầu tiên trước tuổi 45,
sau đó trở thành mạn tính, kéo dài. Nguyên nhân gây bệnh đến nay vẫn chưa biết
rõ. Tuy vậy, nhiều nghiên cứu cho thấy có nhiều yếu tố liên quan tới rối loạn
vận động của ruột, biểu hiện là đi ngoài phân lỏng (tăng nhu động ruột) hoặc
rắn (giảm nhu động ruột) hoặc sền sệt kèm theo đau bụng quặn, nhất là lúc sáng
sớm. Các biểu hiện này liên quan tới hệ thống thần kinh trung ương và hệ thần
kinh ruột (thần kinh thực vật): sang chấn tâm lý (stress) hoặc do tác động của
một số yếu tố ngoại lai như vi sinh vật, vệ sinh an toàn thực phẩm không tốt,
môi trường sống ô nhiễm..., trong đó đau bụng là triệu chứng điển hình nhất. Có
thể đau sau ăn, nhất là đau sau khi ăn một số thức ăn lạ, chua, cay, lạnh, rau
sống, tiết canh, đặc biệt đau vào lúc sáng sớm nhưng đi đại tiện xong là hết
cơn đau. Đau thường ở vùng bụng dưới rốn, đau quặn, ợ hơi, đầy bụng, trướng
hơi, khó tiêu (dễ nhầm với đau dạ dày).Trường hợp mạn tính, nhiều khi vừa đi
ngoài xong, vài phút sau đã xuất hiện cơn đau quặn bụng khác buồn đi ngoài
tiếp. Đây là nỗi ám ảnh của hầu hết người cao tuổi bị VĐTCT nên họ thường ăn
uống kiêng khem quá mức gây suy dinh dưỡng, thậm chí bị suy kiệt do thiếu nước
và chất điện giải, thêm vào đó là nỗi buồn phiền lo lắng về bệnh tật, hay cáu
gắt, nổi nóng, lúc nào cũng lo đến bệnh tật của mình. Ngoài ra, một số yếu tố
cũng làm xuất hiện cơn đau là thần kinh căng thẳng (stress), uống rượu bia, ăn
chua cay.
Cho đến nay, chưa biết một cách chắc chắn nguyên nhân của
bệnh VĐTCT, nhưng có một số yếu tố thuận lợi mà người ta nghĩ đến là do viêm
đường ruột bởi ăn uống phải thức ăn không hợp vệ sinh (trong thức ăn có vi
khuẩn thương hàn gây bệnh, vi khuẩn lỵ hoặc lỵ amíp), do rối loạn nhu động ruột
hoặc do dùng quá nhiều kháng sinh đường ruột gây loạn khuẩn hoặc do rối loạn
tâm thần, sang chấn tâm thần (stress). Có nhiều người bệnh khi được hỏi về các
yếu tố có liên quan đến bệnh VĐTCT thì người bệnh cũng không thể nhớ được mình
mắc bệnh vì nguyên nhân gì là chính.
Làm gì để bệnh không còn là nỗi lo?
Phòng bệnh tốt cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt ở chuyên
khoa tiêu hóa để xác định nguyên nhân và điều trị dứt điểm ngay từ đầu, không
để bệnh trở thành mạn tính. Vì chưa có Thu*c điều trị đặc hiệu cho VĐTCT nên
hầu hết dùng Thu*c điều trị triệu chứng, tuy có thể không làm dứt hẳn triệu
chứng nhưng sẽ cải thiện tốt hơn chất lượng cuộc sống của người bệnh. Sau một
đợt điều trị, các triệu chứng lâm sàng có thể giảm hoặc mất đi một thời gian
nhưng rất dễ tái phát. Với VĐTCT, người ta khuyên là không nên dùng kháng sinh
để điều trị trừ khi có bội nhiễm vi khuẩn đường ruột. Bên cạnh đó, bác sĩ khám
bệnh và điều trị cho người bệnh cần giải thích cho họ hiểu rõ về VĐTCT nhằm làm
giảm sự lo lắng từ các triệu chứng của chính họ, hướng dẫn họ điều trị theo đơn
và tư vấn những việc làm cần thiết trong cuộc sống hàng ngày.
Điều quan trọng là thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm tốt
từ khâu sản xuất, bảo quản đến khâu chế biến. Những loại thức ăn nào dễ gây
VĐTCT thì cần tránh dùng hoặc dùng rất hạn chế. Không nên lạm dụng gia vị,
rượu, bia, chua, cay trong các bữa ăn cũng như trong cuộc sống hàng ngày. Không
ăn các loại thực phẩm còn tươi, sống (rau sống, nem chua, nem chạo, tiết canh,
gỏi cá...). Những người bị táo bón thường xuyên, cần uống nhiều nước, ăn thêm
chất xơ, rau quả tươi. Nên vận động cơ thể hàng ngày như tập thể dục dưỡng
sinh, đi bộ, chơi cầu lông tùy theo sức và điều kiện của mình. Không nên kiêng
khem quá mức sẽ dẫn đến suy dinh dưỡng. Tinh thần luôn thoải mái, không nên quá
lo lắng về bệnh của mình.
ThS.BS. Mai Hương