Theo The Diplomat, ngày 17.5 năm nay đánh dấu tròn 25 năm kể từ cậu bé 6 tuổi Gendun Choeki Nyima và gia đình của cậu “mất tích” một cách bí ẩn từ một thị trấn xa xôi thuộc khu tự trị Tây Tạng sau khi được Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14, chọn làm Ban Thiền Lạt Ma thứ 11, nhân vật quan trọng thứ hai trong Phật giáo Tây Tạng. Cậu được xác định là hoá thân của Đức Ban Thiền Lạt Ma thứ 10.
Chỉ vài tháng sau, một cậu bé khác tên là Gyaltsen Norbu được Trung Quốc “chỉ định” làm Ban Thiền Lạt Ma đời thứ 11, dù động thái này không được Đức Đạt Lai Lạt Ma và người dân Tây Tạng công nhận. Kể từ đó, “Ban Thiền Lạt Ma của Bắc Kinh” đã tham gia diễu hành và các hoạt động hàng năm ở Tây Tạng cùng với cảnh sát, quan chức. Theo AFP, cho đến nay khiến các tổ chức nhân quyền nghi ngờ vị Ban Thiền Lạt Ma thứ 11 đã bị chính phủ Trung Quốc bắt cóc và đang bị quản thúc.
Vào năm 2015, trong một lần hiếm hoi trả lời truyền thông liên quan đến vụ việc, thành viên Ban Mặt trận thống nhất của Khu tự trị Tây Tạng ở Trung Quốc, ông Norbu Dunzhub cho biết cậu bé Tây Tạng “mất tích” 20 năm trước đây, tức Ban Thiền Lạt Ma thật, hiện sống “cuộc đời bình thường” và “không muốn bị quấy rầy”.
Phát biểu hôm 18.5, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo kêu gọi “chính phủ Trung Quốc lập tức công khai nơi ở của Ban thiền Lạt Ma và thượng tôn hiến pháp, các cam kết quốc tế để thúc đẩy tự do tôn giáo cho tất cả mọi người”.
“Giống như thành viên của tất cả các cộng đồng tín ngưỡng, các phật tử Tây Tạng phải có khả năng lựa chọn và tôn sùng các nhà lãnh đạo tôn giáo của họ theo truyền thống của họ và không được phép có sự can thiệp nào từ chính phủ”, ông Pompeo nói.
Sam Brownback, cựu thống đốc bang Kanas và hiện là Đại sứ Mỹ vì tự do tôn giáo quốc tế, hồi tuần trước đã cảnh báo Bắc Kinh không nên lặp lại chuyện Ban thiền Lạt Ma với Đức Đạt Lai Lạt Ma. Chính phủ Trung Quốc nhiều lần tuyên bố họ sẽ chọn người kế vị Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14.
Hiện Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14, Tenzin Gyatso, đang sống lưu vong ở Ấn Độ và đã bước sang tuổi 85. Trước đó, trong một cuộc phỏng vấn hồi năm 2019, ông nói sau khi ông qua đời, có thể ông sẽ đầu thai tại Ấn Độ, và cảnh báo bất cứ người nào được chỉ định bởi Bắc Kinh để kế tục vị trí của ông không nên được tôn trọng.