Người tiểu đường: Mối nguy bàn chân “lở”

Đại đa số các bệnh nhân tiểu đường bị cắt cụt chân khởi đầu chỉ vì một vết loét hoặc vết rách da nhỏ nhưng không được điều trị kịp thời và đúng cách nên dẫn đến nhiễm trùng nặng phải cắt cụt chân để cứu tính mạng.

Nguyên nhân gây loét bàn chân ở người tiểu đường

Biến chứng thần kinh bàn chân: gặp ở khoảng 40% bệnh nhân đái tháo đường, làm giảm khả năng cảm nhận đau, nóng hay lạnh nên người bệnh sẽ không thể cảm nhận được khi chân đã bị tổn thương. Chỉ khi chân sưng to hoặc nhiễm trùng nặng thì họ mới biết, khi đó điều trị thường không đạt kết quả tốt.

Mạch máu: Bệnh nhân tiểu đường dễ bị xơ vữa động mạch gây tắc, hẹp các mạch máu làm giảm lượng máu đến các cơ quan trong cơ thể. Hậu quả là hạn chế khả năng điều trị khỏi nhiễm trùng và lành các vết loét. Trường hợp bị tắc hoàn toàn động mạch, bàn chân và các ngón chân có thể bị hoại tử toàn bộ.

Nhiễm trùng: Các bệnh nhân tiểu đường dễ bị nhiễm trùng hơn người bình thường vì đường máu cao, tuần hoàn máu kém khiến các phản ứng bảo vệ chống nhiễm trùng diễn ra chậm hơn và kém hiệu quả hơn.

Ngoài ra, một số nguyên nhân khác như béo phì (làm tăng áp lực lên bàn chân), giảm thị lực (gây dễ ngã hoặc chấn thương bàn chân, khó phát hiện các tổn thương ở bàn chân), kiểm soát đường máu kém (khó liền vết thương), bệnh thận (gây mất protein nên khó liền vết thương), đi giày hoặc tất không thích hợp… cũng góp phần làm tăng tỷ lệ bị loét bàn chân ở người bệnh đái tháo đường.

Những tổn thương bàn chân thường gặp

Biến đổi ngoài da: da khô, bong da hoặc nứt nẻ, nguyên nhân là do dây thần kinh chỉ huy các hoạt động làm ẩm da đã bị tổn thương.

Chai chân: được hình thành do tăng áp lực ở gan bàn chân các bệnh nhân đái tháo đường. Các nốt chai này nhiều người bình thường cũng có nên bệnh nhân tiểu đường thường chủ quan và không quan tâm, chính vì vậy các chai chân này có điều kiện phát triển nhiều hơn, dễ bị nứt, loét rồi trở thành ổ nhiễm trùng.

Biến dạng bàn chân: Do biến chứng thần kinh nên bàn chân mất cảm giác, khi đó mỗi khi đứng, người bệnh sẽ không thể điều chỉnh tư thế bàn chân, các vị trí chịu áp lực nhiều sẽ có những biến đổi ở cơ, da và cả các khớp. Hậu quả là bàn chân bị biến dạng nên rất dễ bị loét tại các chỗ phải chịu áp lực cao.

Loét chân: Hay xảy ra ở mu bàn chân, ngón cái, và thường do đi giày dép chật. Lúc đầu thường chỉ là những vết xước hoặc phồng da rất nhỏ nhưng do không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách nên đã bị nhiễm trùng, tiếp sau đó nhiễm trùng ngày càng lan rộng ra.

Cắt cụt chân: Khác với người bình thường, vết loét chân của bệnh nhân tiểu đường rất khó liền vì ít khi được cung cấp đủ máu, do đó vùng tổn thương vừa không được cung cấp đủ chất dinh dưỡng và ôxy, vừa không có đủ các tế bào máu như bạch cầu đến để tấn công vi khuẩn và các tế bào chết cũng không được dọn dẹp kịp thời. Mặt khác đường máu cao sẽ ức chế các hoạt động của bạch cầu, làm giảm hiệu quả của các phản ứng viêm chống nhiễm khuẩn. Do vậy vết thương rất dễ bị nhiễm trùng lan rộng và khó liền, khi đó bắt buộc phải cắt cụt.

Điều cần làm khi bị tổn thương bàn chân

Khi phát hiện bất cứ tổn thương gì ở bàn chân, bệnh nhân đái tháo đường cũng nên khám bác sĩ ngay, tuyệt đối không được tự điều trị vì nếu điều trị không đúng cách thì từ một tổn thương nhỏ nó có thể trở thành một tổn thương lớn, phải cắt cụt chân. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm, điều trị kịp thời các biến chứng bàn chân thì có thể ngăn ngừa được tới 85% các trường hợp bị cắt cụt.

Ths, BS. Nguyễn Quang Bảy

(Khoa Nội tiết Đái tháo đường,

Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội)

Theo tạp chí Sống Khỏe