Sốt (SXH) là một trong 10 nguyên nhân gây Tu vong hàng đầu ở trẻ em. Vì vậy, cần nhiệt biết, phát hiện trẻ bị SXH để được khám và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nặng...
Sau khi bị muỗi đốt từ 7-10 ngày, bắt đầu có biểu hiện bệnh. Khởi đầu, người bệnh có cảm giác mệt mỏi, đau mỏi người, đau khớp, tiếp theo là biểu hiện sốt. Nhiệt độ thường tăng nhanh lên 39-400C, kèm theo có các biểu hiện đau đầu vùng trán hoặc sau hố mắt, chán ăn, nôn, buồn nôn và đầy bụng, đau bụng vùng thượng vị và vùng hạ sườn phải. Ở trẻ em có thể có co giật khi sốt cao. Biểu hiện sốt liên tục, kéo dài khoảng 2-7 ngày. Một số người bệnh có biểu hiện sốt 2 pha (sốt 1-2 ngày đầu rồi hết sốt trong ngày 3-4, sau đó sốt trở lại ngày thứ 5-6).
Sau khi sốt 2-3 ngày, trên da toàn thân người bệnh có biểu hiện sung huyết và phát ban dát đỏ (khi căng da mất ban), hoặc có ban xuất huyết dưới dạng chấm, nốt (căng da không mất ban), chảy máu cam. Nặng hơn là các mảng bầm tím trên da hoặc xuất huyết tiêu hóa với biểu hiện nôn và đi ngoài ra máu.
Từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của sốt, ở một số người bệnh có thể có diễn biến bệnh nặng hơn do biến chứng của bệnh, với các biểu hiện ban đầu là bứt rứt, khó chịu, nhiệt độ giảm đột ngột; đau bụng từng cơn có xu hướng tăng; nôn nhiều hơn; lượng nước tiểu giảm và người bệnh trở nên lừ đừ. Đây là trình trạng chuẩn bị có sốc do mất khối lượng tuần hoàn, cần đưa ngay bệnh nhân đến bệnh viện để được điều trị kịp thời. Nếu không được phát hiện và truyền dịch thích hợp, người bệnh sẽ đi vào tình trạng sốc với các biểu hiện da và đầu các chi lạnh, tím tái, mạch quay nhanh nhỏ, khó bắt, thậm chí đi vào tình trạng hôn mê và Tu vong.
Nếu được điều trị hợp lý, tình trạng nặng sẽ được phục hồi: tay chân ấm, mạch, huyết áp ổn định dần, lượng nước tiểu nhiều hơn, bệnh nhân tỉnh táo. Tuy nhiên, việc truyền dịch quá nhiều cũng có thể dẫn đến tình trạng phù toàn thân, tràn dịch màng bụng và màng phổi. Ở một số trường hợp, dù được điều trị hợp lý nhưng bệnh vẫn diễn biến nặng lên, suy tuần hoàn tái phát lại hoặc kéo dài dẫn đến xuất huyết nặng như xuất huyết tiêu hóa (nôn ra máu, đại tiện ra máu tươi), chảy máu kéo dài có thể gây Tu vong. Ngoài những biểu hiện trên, ở một số trường hợp có biểu hiện biến chứng não như li bì hoặc la hét, co giật và đi vào hôn mê, hoặc có biểu hiện của suy gan như vàng da, vàng mắt tăng.
Sau sốt 5-7 ngày, nói chung bệnh có xu hướng thuyên giảm với các biểu hiện như nhiệt độ giảm dần, có biểu hiện ra mồ hôi, toàn trạng khá lên, người bệnh tỉnh táo hơn, bắt đầu ăn ngon miệng và sinh hoạt bình thường.
Phần lớn các trường hợp trẻ SXH đều có thể điều trị ngoại trú tại y tế cơ sở và khám lại đầy đủ theo đúng hẹn. Cần chú ý chăm sóc theo chỉ định của bác sĩ, cụ thể như sau:
Nếu bệnh nhân sốt cao trên 390C, uống Thu*c hạ nhiệt paracetamol theo chỉ dẫn của bác sĩ, nới lỏng quần áo, lau mát. Chú ý không được uống paracetamol quá liều, không được dùng aspirin (acetyl salicylic acid), analgin, ibuprofen, vì có thể gây xuất huyết, toan máu.
Khuyến khích người bệnh uống nhiều oresol, nước sôi để nguội, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh,...) hoặc nước cháo loãng với muối.
Về chế độ ăn, nên cho trẻ ăn thức ăn loãng, dễ tiêu, chia làm nhiều bữa nhỏ. Không nên dùng thực phẩm hoặc Thu*c có màu sẫm (tránh trường hợp nhầm lẫn với xuất huyết tiêu hóa).
Trong trường hợp trẻ không uống được nước do nôn quá nhiều, li bì nhiều, cần đưa đến khám lại tại cơ sở y tế để được hướng dẫn thêm.
Trong quá trình chăm sóc, nếu trẻ có một hoặc nhiều các biểu hiện sau, cần đưa ngay đến cơ sở y tế để được theo dõi và điều trị kịp thời: vật vã, lừ đừ, đau bụng vùng gan có xu hướng tăng; da sung huyết nhưng chân tay lạnh; nôn có xu hướng tăng đột ngột; chảy máu tiêu hóa đột ngột; tiểu ít.
Hiện nay chưa có Thu*c điều trị đặc hiệu cũng như chưa có vắc-xin tiêm phòng, vì vậy việc phòng bệnh là khâu quan trọng nhất.
Theo dõi tất cả các trường hợp sốt trên 38°C, nếu nghi ngờ SXH nên đưa đến các cơ sở y tế để được khám, làm xét nghiệm và hướng dẫn chăm sóc hợp lý.
Chú ý các biện pháp vệ sinh môi trường:
Dọn dẹp các nơi bùn lầy nước đọng chung quanh nhà, thu dọn các vật dụng chứa nước cặn, lưu thông cống rãnh.
Nhà cửa thoáng sạch, tránh để tối tăm, bí gió là nơi muỗi cư trú...
Diệt muỗi: nuôi cá diệt lăng quăng... phun Thu*c diệt muỗi.
Tránh để muỗi đốt như hun khói, dùng nhang đuổi muỗi, dùng kem bôi da để chống muỗi đốt...