Quai bị là một bệnh nhiễm trùng do virus chủ yếu ảnh hưởng đến các tuyến sản xuất nước bọt nằm gần mang tai. Bệnh có thể biểu hiện bằng cách gây sưng ở một hoặc cả hai tuyến này.
| Bệnh quai bị là do virus paramyxovirus gây nên. |
Bệnh quai bị rất phổ biến ở Việt Nam và trên thế giới cho đến khi có vaccine phòng quai bị. Kể từ đó, số lượng các trường hợp đã giảm xuống một cách đáng kể. Tuy nhiên, các đợt bùng phát bệnh quai bị vẫn xảy ra, và số ca mắc bệnh đã tăng lên trong những năm gần đây. Những đợt bùng phát này thường ảnh hưởng đến những người không được tiêm chủng và xảy ra ở những nơi tiếp xúc gần gũi như trường học.
Quai bị có thể khiến người mắc đau họng và đau góc hàm.
Các triệu chứng của bệnh quai bị thường được chia làm 4 thời kỳ
Thời kỳ ủ bệnh: từ 14-24 ngày, thời kỳ này không có triệu chứng lâm sàng.
Thời kỳ khởi bệnh: đột ngột với các tiền triệu (có khi có hoặc không)
- Mệt mỏi, nhức mỏi cơ thể
- Suy nhược, kém ăn, khó chịu, đau đầu.
- Sốt nhẹ, không kèm lạnh run.
- Đau họng và đau góc hàm.
- Đau 3 điểm Rillet Barthez: mõm chũm - khớp thái dương hàm - góc dưới của xương hàm. Sau đó tuyến mang tai to dần và đau nhức, đau tăng khi ấn chẩn hoặc khi nhai.
Thời kỳ toàn phát:
- Tuyến nước bọt mang tai sưng to, đau nhức, lúc đầu một bên, sau đó lan qua bên còn lại và các tuyến nước bọt khác, đau nhức trong một tuần sau đó nhỏ lại, da trên tuyến đỏ, không nóng, ấn vào có cảm giác đàn hồi .
- Sốt 38-39 độ C trong 3 ngày đầu của bệnh, có khi lên đến 40 độ C, sốt cao thường gặp trong viêm màng não hoặc viêm tinh hoàn (sưng, đỏ đau), đau đầu, chán ăn, đau bụng, khó nuốt, khó nói.
- Hạch trước tai và góc hàm to đau.
Thời kỳ hồi phục: Sau 1 tuần, tuyến mang tai giảm đau và nhỏ dần, các triệu chứng đau họng, khó nuốt giảm và từ từ khỏi hẳn, thường hồi phục sau 10 ngày.
Quai bị là bệnh truyền nhiễm lây qua giọt bắn.
Bệnh quai bị là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, khả năng lây lan mạnh mẽ và nhanh chóng, thậm chí có thể bùng phát trong cộng đồng.
Quai bị lây truyền theo cách tương tự như cảm lạnh và cúm: thông qua các giọt bắn của người bệnh, nếu người thường hít vào hoặc tiếp xúc từ các bề mặt và chuyển vào miệng hoặc mũi sẽ có khả năng nhiễm bệnh. Người bệnh có khả năng lây nhất vài ngày trước khi các triệu chứng phát triển và vài ngày sau đó.
Trong thời gian này, điều quan trọng là phải ngăn ngừa nhiễm trùng lây lan cho những người khác, đặc biệt là thanh thiếu niên và thanh niên chưa được tiêm phòng.
Nếu bạn bị quai bị, bạn có thể giúp ngăn chặn nó lây lan bằng cách:
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng
- Sử dụng và vứt bỏ khăn giấy khi bạn hắt hơi
- Tránh trường học hoặc nơi làm việc ít nhất 5 ngày sau khi các triệu chứng phát triển.
Mọi người chưa có miễn dịch đều có thể nhiễm vi-rút và mắc bệnh quai bị. Nhóm người có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất là trẻ em từ 6 tháng tuổi, sau khi hết miễn dịch của người mẹ.
Do đường lây quai bị là hô hấp nên dịch bệnh thường xảy ra trong nhóm trẻ em, học sinh tại nhà trẻ, trường học, ký túc xác, khu tập thể… Tỷ lệ mắc ở nam giới thường cao hơn nữ giới.
Khi không được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, Quai bị có thể gây ra những biến chứng vô cùng nguy hiểm. Bệnh quai bị chủ yếu ảnh hưởng đến các tuyến mang tai. Tuy nhiên, nó cũng có thể gây viêm ở các khu vực khác của cơ thể, bao gồm não và cơ quan sinh sản.
- Viêm tinh hoàn: Biến chứng này có tỷ lệ 20-35% ở người sau tuổi dậy thì mắc bệnh quai bị, thường xảy ra sau đợt viêm tuyến mang tai khoảng 7-10 ngày nhưng cũng có thể xuất hiện trước hoặc đồng thời. Khoảng 50% số trường hợp tinh hoàn teo dần và có thể dẫn đến tình trạng giảm số lượng tinh trùng và vô sinh. Bạn có thể kiểm soát cơn đau do viêm tinh hoàn bằng cách chườm lạnh lên tinh hoàn nhiều lần mỗi ngày. Bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc giảm đau theo đơn nếu cần thiết.
- Sưng buồng trứng: Phụ nữ bị nhiễm quai bị có thể bị sưng buồng trứng. Tình trạng viêm có thể gây đau đớn nhưng không gây hại cho trứng của phụ nữ. Tuy nhiên, những phụ nữ bị quai bị trong 3 tháng đầu của thai kỳ có thể gây sẩy thai hoặc sinh con dị dạng, trong 3 tháng cuối của thai kỳ có thể sinh non hoặc thai chết lưu.
- Viêm màng não hoặc viêm não: hai tình trạng có thể gây tử vong nếu không được điều trị. Viêm màng não là sưng màng xung quanh tủy sống và não. Viêm não là tình trạng não bị viêm. Hãy liên hệ với bác sĩ nếu người bệnh bị co giật, mất ý thức hoặc đau đầu dữ dội khi bị quai bị.
- Viêm tụy là tình trạng viêm tụy, một cơ quan trong khoang bụng. Viêm tụy do quai bị là một tình trạng tạm thời. Các triệu chứng bao gồm đau bụng, buồn nôn và nôn.
- Mất thính giác: Vi rút quai bị cũng dẫn đến mất thính giác vĩnh viễn ở khoảng 5 trong số 10.000 trường hợp. Vi-rút làm hỏng ốc tai, một trong những cấu trúc trong tai trong tạo điều kiện cho thính giác.
- Một số biến chứng khác: Viêm cơ tim, viêm tuyến giáp, viêm tuyến lệ, viêm thần kinh thị giác (gây giảm thị lực tạm thời), viêm thanh khí phế quản, viêm phổi, rối loạn chức năng gan, xuất huyết do giảm tiểu cầu.
Rửa tay thường xuyên là biện pháp phòng ngừa quai bị hữu hiệu.
Bệnh quai bị rất dễ lây lan và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Việc phòng bệnh vô cùng quan trọng và cấp thiết. Mỗi người đều có thể chủ động phòng ngừa và ngăn chặn sự lây lan của bệnh bằng cách:
- Thường xuyên rửa tay với xà phòng.
- Bảo đảm vệ sinh nhà ở, lớp học, vệ sinh cá nhân sạch sẽ, đặc biệt là đường hô hấp, thường xuyên đeo khẩu trang để tránh những viêm nhiễm gây nên bệnh quai bị.
- Ăn đa dạng các loại rau xanh và hoa quả tươi, giúp bổ sung các loại vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể, giúp tăng khả năng miễn dịch.
- Khi phát hiện các dấu hiệu mắc bệnh cần đưa người bệnh đến ngay các cơ sở y tế uy tín đề thăm khám và kịp thời điều trị.
- Để phòng tránh lây lan bệnh từ người này sang người khác, người mắc quai bị cần được nghỉ ngơi tại nhà. Thời gian cách ly khoảng 10 ngày sau khi bệnh nhân bắt đầu có triệu chứng viêm tuyến mang tai. Người khác phải hạn chế tiếp xúc với người bệnh và cần đeo khẩu trang khi có tiếp xúc.
- Cách phòng bệnh quai bị hiệu quả nhất là tiêm vắc xin phòng bệnh. Trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên có thể tiêm phòng bệnh quai bị để cơ thể miễn dịch với bệnh quai bị trong một thời gian dài hoặc có thể suốt đời. Những người đã tiếp xúc với bệnh nhân quai bị mà chưa tiêm vắc xin phòng bệnh thì cần phải tiêm vắc xin ngay để có thể bảo vệ bản thân tránh nhiễm bệnh.
Hiện không có cách chữa khỏi bệnh quai bị, nhưng tình trạng nhiễm trùng sẽ hết trong vòng 1 hoặc 2 tuần.
Điều trị được sử dụng để làm giảm các triệu chứng và bao gồm:
- Nghỉ ngơi và uống nhiều nước
- Sử dụng thuốc giảm đau, chẳng hạn như ibuprofen và paracetamol - không nên dùng aspirin cho trẻ em dưới 16 tuổi
- Chườm ấm hoặc mát lên các tuyến bị sưng để giúp giảm đau.
Các biện pháp phổ biến tại nhà để điều trị bệnh quai bị bao gồm:
- Nha đam là một phương thuốc tuyệt vời cho nhiều tình trạng sức khỏe, bao gồm cả bệnh quai bị. Chọn lá nha đam tươi và cắt nhỏ, lọc ra phần gel. Nhẹ nhàng thoa gel lên các vùng da bị đau do quai bị. Điều này sẽ giúp giảm sưng, viêm và đau.
- Giã gừng và áp dụng nó trên các vùng bị sưng của khuôn mặt. Điều này sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng của bạn.
- Liệu pháp lạnh là một cách tuyệt vời khác để giảm viêm do quai bị. Chườm đá cũng sẽ làm dịu khu vực này và điều này giúp giảm đau một cách tự nhiên.
- Nghỉ ngơi đầy đủ cho đến khi hết sốt. Tránh nói quá nhiều để hai hàm có đủ thời gian nghỉ ngơi và thư giãn. Điều này sẽ làm giảm đáng kể cơn đau cũng như sưng tấy.
Những người bị quai bị có thể khó nhai. Do đó, trong khi bị bệnh, bạn nhất thiết phải tuân thủ một chế độ ăn uống cụ thể cho tình trạng của mình, thường bao gồm thức ăn mềm, dễ nhai. Điều quan trọng là bạn phải tiêu thụ thực phẩm giàu chất dinh dưỡng để đẩy nhanh quá trình phục hồi. Một số thực phẩm được gợi ý cho bệnh nhân quai bị là:
- Một số loại gia vị như tiêu đen, gừng và tỏi
- Thức ăn mềm như bột yến mạch, khoai tây kem và cháo
- Trái cây không có múi và nước ép rau không đường
- Súp và thức ăn làm từ nước dùng, đặc biệt là súp gà hoặc rau
- Thực phẩm giàu vitamin C, chẳng hạn như dưa hấu, rau lá xanh và xoài
Có một số loại thực phẩm làm trầm trọng thêm bệnh quai bị mà bệnh nhân không nên tiêu thụ. Ví dụ, mặc dù cam có thể chứa nhiều vitamin C, nhưng chúng có tính axit cao và có thể đẩy nhanh quá trình tiết nước bọt, làm trầm trọng thêm cơn đau do quai bị gây ra. Vì vậy, nên tránh hoàn toàn những đồ ăn có tính axit. Thịt đã qua chế biến không những không thể tiêu hóa được mà còn gây nhiều áp lực và căng cơ hàm. Ngoài ra, vì chứa nhiều chất phụ gia và chất bảo quản, thịt đã qua chế biến có thể có tác dụng phụ đối với cơ thể, đặc biệt là nếu hệ thống miễn dịch của bạn không đủ mạnh. Thức ăn nhiều dầu mỡ cũng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng liên quan đến quai bị, do đó cần tránh chúng.
Bản thân bệnh quai bị không phải là nguyên nhân đáng lo ngại, miễn là không có biến chứng nghiêm trọng nào xảy ra. Do đó, bạn nên cẩn thận theo dõi mọi biến chứng có thể xảy ra, bất cứ khi nào nghi ngờ có biến chứng, cần liên hệ bác sĩ để có các kế hoạch điều trị ngay lập tức.
Phong Vũ
Theo Người đưa tin
Chủ đề liên quan: