Tâm, là một tạng, đứng đầu trong Ngũ tạng: Tâm, can, tỳ phế, thận. Chức năng hoạt động của tâm mà tốt thì mọi hoạt động của tinh thần cũng tốt.
Tâm, là một tạng, đứng đầu trong "Ngũ tạng: Tâm, can, tỳ phế, thận". Chức năng hoạt động của tâm mà tốt thì mọi hoạt động của tinh thần cũng tốt. Y học cổ truyền, coi tạng tâm là "quân chủ", đóng vai trò quan trọng trong mọi hoạt động sống của con người. Do đó, khi trị bệnh, trước hết người ta phải nghĩ đến tạng tâm: "tiên trị tâm". Điều này muốn đề cập đến, trước hết người bệnh phải an tâm, tin tưởng vào phương pháp điều trị và Thuốc men trong điều trị. Do "tiên trị tâm", cho nên cũng cần phải quan tâm đến những chức năng khác do tạng tâm quản lý: "tâm chủ huyết mạch", tâm quản lý về "huyết" và "mạch". Huyết phải đầy đủ, mạch phải thông suốt thì cơ thể mới khỏe mạnh được. Sau đây xin giới thiệu một số
vị Thuốc điển hình.
Những
vị Thuốc giúp cho trí nhớ minh mẫn
Nhân sâm,
vị Thuốc với công năng "Ích khí, ích huyết, sinh tân, định thần ích trí...", giúp cho tâm thần minh mẫn, khỏe mạnh. Tuy nhiên, dễ gây mất ngủ, khi uống vào ban tối. Có thể thái lát mỏng, hãm vào nước sôi, nhiều lần, uông, ngày 4 - 6g. hoặc ngâm vào rượu 30-35%, khoảng 2-3 tuần, uống ngày 1-2 lần, mỗi lần 15-20ml. Không nên dùng cho những người huyết áp tăng.
Viễn chí, làm cho trí nhớ bền, chống bệnh đãng trí, hay quên. Cũng cần biết thêm, thành phần chính của
vị Thuốc, là các hợp chất saponin. Do đó, tốt để trừ đờm, trị ho, song lại tăng co bóp cơ trơn tử cung. Do vậy, có thai không được dùng. Thường dùng viễn chí với cam thảo. Để trị chứng tim hồi hộp, lo sợ, nói mê sảng, có thể dùng phương viễn chí thang: Viễn chí, nhân sâm, bạch thược, đương quy, mạch môn, cam thảo, mỗi thứ 4g, bạch phục linh 6g, sắc uống, ngày một thang.
Long nhãn vừa bổ huyết, lại an thần ích trí, được dùng khi trí nhớ suy giảm, hay quên, huyết hư, khó ngủ, hay lo âu, phiền muộn. Có thể dùng phương với long nhãn, phục thần, hoàng kỳ, mỗi thứ 30g, nhân sâm, mộc hương, mỗi thứ 15g, hắc táo nhân, đương quy, viễn chí, mỗi thứ 3g, cam thảo 8g. Ngày một thang, dưới dạng Thuốc sắc.
Những
vị Thuốc giúp ngủ ngon
Lá vông (vông nem) lấy lá vông bánh tẻ, tước bỏ cuống và gân lá, rửa sạch sắc uống, ngày 2-4 g, trị các chứng khó ngủ, mất ngủ. Thận trọng với trường hợp dạ dày bị loét.
Ngải tượng: Ngải tượng có tác dụng an thần, gây ngủ, hạ huyết áp, hạ nhiệt khi sốt... Tác dụng này là do thành phần ancaloid: L-Tetrahydropalmatin đưa lại, được dùng trong các trường hợp mất ngủ thường xuyên, ho hen, sốt, lỵ, đau bụng, có thể dùng dưới dạng Thuốc sắc, hay bột, với liều 6 - 10g/ngày.
Lạc tiên: Dùng bộ phận trên mặt đất, cắt thành từng đoạn 5 - 7cm, rửa sạch, phơi khô. Sao vàng. Sắc uống, ngày 8 - 12g để trị các trường hợp mất ngủ, hoặc tim hồi hộp, tâm phiền muộn, người bứt dứt, khó chịu.
Một số bài Thuốc
Thiên vương bổ tâm đan: Đan sâm, đảng sâm, huyền sâm, viễn chí, cát cánh , bạch linh, mỗi vị 20g, hắc táo nhân, bá tử nhân, ngũ vị tử, mạch môn, thiên môn, đương quy, mỗi vị 40g, sinh địa 160g, dùng dưới dạng Thuốc hoàn, ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 8-10g, trị các chứng tim loạn nhịp, tinh thần bất an, mất ngủ, khó ngủ, trí nhớ giảm, hay quên, cơ thể suy nhược.
Toan táo nhân thang: Hắc táo nhân, bạch linh, mỗi vị 12g, tri mẫu, xuyên khung, mỗi vị 8g, cam thảo 4g, ngày một thang dưới dạng Thuốc sắc, trị chứng tinh thần bất an, âm hư, ho, đờm, mất ngủ, khó ngủ.
Tuy nhiên, Thuốc hỗ trợ sức khỏe tâm thần tốt nhất cho mỗi người chúng ta, không cái gì khác, tốt hơn là chính bản thân từng người, tự tìm thấy trong cuộc sống của mình; đó là niềm tin yêu vào cuộc sống, tránh những stress về tâm lý và không quên tập luyện thể dục, thể thao hàng ngày.
GS.TS. Phạm Xuân Sinh