Phép dưỡng sinh và 3 chữ “lý”

Dưỡng sinh hay còn gọi là nhiếp sinh, đạo sinh, bảo dưỡng có nghĩa là bảo dưỡng sinh mệnh. Dưỡng sinh nghiên cứu các quy luật sống của con người, tìm ra các phương pháp phòng bệnh và tăng cường sức khỏe, làm chậm quá trình lão suy và kéo dài chất lượng cuộc sống.

Dưỡng sinh thực chất là một khoa học tổng hợp và phép dưỡng sinh có 3 bộ phận: "sinh lý", "tâm lý" và "triết lý". Đó là ba cái "lý" quan trọng nhất trong dưỡng sinh, cũng là ba mức độ cao thấp và nông sâu khác nhau.

Dưỡng sinh Sinh lý

Dưỡng sinh về phương diện sinh lý là cách dưỡng sinh thông thường với bốn quy tắc gọi là "đạo" dưới đây:

1. Đạo "động dưỡng", đó là rèn luyện thân thể một cách thích hợp, khiến cho gân cốt linh hoạt và khí huyết lưu thông.

2. Đạo "tĩnh dưỡng", đó là để cho thân thể được nghỉ ngơi, giảm bớt sự tiêu hao năng lượng vô ích.

3. Đạo "thực dưỡng", tức là phép ăn uống có điều độ và cân bằng dinh dưỡng.

4. Đạo "cư dưỡng", tức là chú ý giữ nơi ở cho sạch sẽ, gọn gàng, thoáng đãng nhưng không có gió lùa,…

Ngoài bốn “đạo” trên mà còn lưu ý "không làm lụng quá mức khiến thân thể mệt nhọc", "sinh hoạt tình dục có điều độ và không phóng túng" và ‘kịp thời chữa trị khi mắc bệnh” thì thân thể sẽ khỏe mạnh và sống trường thọ.

Dưỡng sinh Tâm lý

Nếu như "dưỡng sinh sinh lý" thuộc "tầng nông", thì "dưỡng sinh tâm lý" là dưỡng sinh ở "tầng sâu".

Trong dưỡng sinh tâm lý, người xưa chú trọng đến hai phương diện: "điều tiết tình chí" và "tu dưỡng đức hạnh” bởi vì sự biến động của tình chí và đạo đức có liên quan hết sức mật thiết đến sức khỏe tâm thần của con người.

Trong Đông y “Tình chí” là "Thất tinh". Đó là bảy trạng thái tinh thần được hình thành do sự kích thích của các nhân tố từ bên ngoài. Đó là sự phản ứng của cơ thể về phương diện tâm lý.

Trong những tình huống thông thường, chúng không gây nên bệnh. Thế nhưng, khi những kích thích và phản ứng nói trên quá mạnh hoặc quá lâu dài, hoặc cơ thể quá mẫn cảm, thì bệnh tật có thể phát sinh: quá vui thì hại "tâm", tức giận thì hại "can", nghĩ ngợi quá nhiều làm hại "tỳ", u buồn thì hại "phế", sợ hãi thì hại "thận",...

Chính vì vậy cho nên cần biết cách điều tiết tinh thần và tình cảm, và quan trọng nhất là giữ cho “tình chí” được trung hòa; tức là giữ cho tinh thần và tình cảm ở trạng thái quân bình.

Còn “Đức hạnh” là nói về hành vi đạo đức. Có đức hạnh thì tâm lý được bình an, ý chí không bị rối loạn, nhờ vậy mà khí huyết điều hòa, bệnh tật không thể phát sinh.

Dưỡng sinh Triết lý

Dưới góc độ của phép dưỡng sinh thì "dưỡng sinh triết lý" chính là một phép dưỡng sinh ở "tầng cao". Lĩnh vực dưỡng sinh này liên quan đến quan niệm sống của mỗi con người.

Triết lý của đạo giáo thường khuyên răn người đời nên coi nhẹ danh lợi, nên khiêm nhường, nhu thuận, không tranh chấp, nên "cư hạ" (ở dưới) và "cư hậu" (ở sau) mọi người. Quá ham mê tranh giành danh lợi, nhất định sẽ dẫn đến tổn thất lớn. Biết cái đủ thì sẽ không bị nhục, biết dừng lại đúng lúc sẽ tránh được nguy hiểm.

Triết lý dưỡng sinh của Nho giáo bao gồm trong bốn chữ "nội thánh ngoại vương": Bên trong phải có cái đức của một vị thánh (nội thánh) và ở ngoài đời thì phải lập được công trạng giống như bậc đế vương (ngoại vương).

Liên hệ với ngày nay chúng ta thấy, những người có lý tưởng cao đẹp, có lòng tin vững chắc vào sự nghiệp, thường là những người có thể vượt qua mọi khó khăn gian khổ để hoàn thành sự nghiệp, đồng thời vẫn giữ được sức khỏe tốt cho đến tuổi cao niên.

Dưỡng sinh tuy chia ra ba mức độ, ba cái "lý" như vậy, song chúng không những không mâu thuẫn, mà ngược lại còn bổ túc và yểm trợ cho nhau. Khi phân biệt rõ ba cái "lý" đó, thì tuỳ theo thể trạng và hoàn cảnh của mỗi người, chúng ta có thể tự tìm ra cho mình một phương pháp dưỡng sinh thích hợp.

Tấn Bình

Theo tạp chí Sống Khỏe