Rắc rối như bị hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích (HCRKT) là một rối loạn tiêu hóa thường gặp. Tên hội chứng này còn xa lạ với nhiều người bệnh nhưng thực chất nó đã được biết đến từ lâu, dưới nhiều tên gọi khác nhau như: hội chứng đại tràng kích thích, bệnh đại tràng co thắt, HCRKT…

Tuy không lây truyền và không dẫn tới ung thư hóa, nhưng đây là một rối loạn thường xuyên tái phát, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh (gầy yếu, mệt mỏi, cáu bẳn…).

Y khoa từ trước đến nay đều điều trị chủ yếu dựa trên triệu chứng nhưng vẫn chưa được giải quyết một cách thỏa đáng hội chứng này. Chính vì vậy cả thầy thuốc và bệnh nhân đều dễ nản lòng nên hội chứng ngày càng có cơ hội “phát triển”.

Khi đời sống hiện đại tiếp tay gây hội chứng ruột kích thích

Hiện nay, trung bình có khoảng 15-20% dân số thế giới bị hội chứng ruột kích thích. Tuy nhiên, ghi nhận của nhiều chuyên gia thì số bệnh nhân thật sự còn lớn hơn nhiều vì chỉ có khoảng 30% trường hợp bệnh nhân đi khám. Rắc rối này thường xảy ra ở phụ nữ nhiều hơn nam giới.

Nguyên nhân chủ yếu là do bệnh nhân bị ảnh hưởng bởi các thức ăn như: sữa, pho mát, đồ rán, sôcôla, bia, bắp cải, đậu, cá, cua, sữa, mỡ, trứng... đặc biệt các loại thực phẩm nhiễm khuẩn, nhiễm hóa chất.

Bên cạnh đó, những chấn thương tâm lý tình cảm (stress), căng thẳng thần kinh, mệt mỏi thể lực, mất ngủ, lo nghĩ... trong đời sống hiện đại cũng là những nguyên nhân lớn gây nên bệnh.

Ghi nhận trong quá trình điều trị cho thấy, HCRKT không chỉ khiến bệnh nhân gặp khó khăn về ăn uống. Đa số các bệnh nhân bị ảnh hưởng lớn tới hệ thần kinh khiến trạng thái thần kinh không ổn định, dễ nhạy cảm, hay lo nghĩ.

Nhiều người thường có biểu hiện hồi hộp, đánh trống ngực, ra nhiều mồ hôi chân tay vào mùa đông, đi tiểu đêm nhiều, mất ngủ thường xuyên và cả trầm cảm. Ở nữ giới thì có thể đau bụng kinh, rối loạn kinh nguyệt, có những cơn đau đầu theo thời tiết, nóng bừng và chóng mặt.

Những dấu hiệu khó ở khi bị hội chứng ruột kích thích

Những biểu hiện của HCRKT thường là gây ra các rối loạn tiêu hóa gồm:

Đi phân lỏng: Thường thấy là đi sệt lỏng ngày 3-4 lần, nhất là buổi sáng khi mới thức dậy. Tình hình này gia tăng khi lo lắng và chỉ giảm khi nghỉ ngơi. Mỗi đợt vài ngày đến vài tuần, mỗi năm nhiều đợt. Triệu chứng thường xuất hiện ngay sau ăn thức ăn cá, cua, ốc , hến, sữa, bơ… hoặc sau khi căng thẳng, mệt mỏi mất ngủ... Kèm với đó có thể là đau bụng hoặc không.

Đồng thời, bệnh nhân thường thấy đau ê ẩm hoặc đau quặn, đại tiện xong thường thấy dễ chịu. Có người còn cảm thấy đau tức khó chịu ở hậu môn, có cảm giác như đi chưa hết phân, có khi phải ngồi lâu mặc dù phân lỏng. Phân lỏng nát nhưng có thể đoạn đầu cứng đoạn sau nát. Trong ngày phân lần đầu nát nhưng các lần sau lẫn nhầy hoặc toàn nhầy. Đặc biệt là phân không bao giờ có máu (trừ khi có trĩ).

Táo bón: bệnh nhân có thể bị táo bón hoặc đại tiện phân từng dải nhỏ, hoặc táo bón và lỏng xen kẽ, cảm giác đại tiện chưa hết, sau khi đại tiện xong vẫn còn cảm giác còn muốn đại tiện. Phân khô cứng thành cục nhỏ, lớp nhầy bám vòng quanh hoặc như phân dê.

Khó chịu vùng bụng với cảm giác trướng hơi hoặc đau lâm râm vùng bụng. Vị trí đau rất thất thường, có thể đau ở hố chậu hoặc hạ sườn, có lúc lại đau lan toả khắp ổ bụng, nhưng thường là nằm dọc khung đại tràng. Đau có tính chất mạn tính, có từng cơn, từng đợt tái phát nhiều lần; Đau giảm nhẹ khi trung, đại tiện được.

Đầy hơi thường xuất hiện sau khi ăn được nửa bữa. Đầy hơi thường đi đôi với sôi bụng, có khi cuộn ruột thành từng đoạn cứng và đau, xoa day một lúc hoặc để tự nhiên cũng mất đi hoặc đoạn cứng di chuyển sang chỗ khác. Một số bệnh nhân có cảm giác nóng ở ổ bụng.

Mách bạn gặp bác sĩ khi bị hội chứng ruột kích thích

Những triệu chứng rối loạn tiêu hóa trên chắc chắn đã viếng thăm hầu như mọi người với tần suất khác nhau. Chính vì thế không ít người nhầm lẫn giữa hội chứng này với tiêu chảy, táo bón. Do đó y khoa hiện nay có hai tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh này:

Tiêu chuẩn Manning: Bệnh nhân thấy đau bụng mạn tính hoặc kéo dài trên 6 tháng, đau giảm sau khi đại tiện, đau bụng kèm đại tiện phân nhão, trướng bụng, cảm giác đại tiện không hết, phân nhầy.

Tiêu chuẩn Rome II: Đau bụng trong khoảng thời gian tối thiểu 12 tuần của một năm có hai hoặc ba đặc điểm: giảm đau hoặc dễ chịu sau khi đại tiện, đau bụng có liên quan đến số lần đại tiện, đau bụng có liên quan đến độ quánh của phân.

Điều trị hội chứng ruột kích thích

Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy bệnh nhân bị HCRKT dễ tăng nhu động ruột so với người bình thường, các triệu chứng thường tái đi tái lại, kéo dài nhiều năm, bệnh nhân phải đi khám bệnh nhiều nơi, tâm lý luôn ngờ vực, lo lắng sợ bệnh nặng, bệnh ác tính. Do đó cần tạo mối quan hệ tốt giữa bệnh nhân và bác sĩ.

Điều trị HCRKT chủ yếu tập trung vào các triệu chứng nổi trội ở từng bệnh nhân. Việc điều trị có thể không làm dứt hẵn triệu chứng nhưng sẽ cải thiện tốt hơn chất lượng cuộc sống. Tùy theo triệu chứng nổi trội là gì mà bác sĩ sẽ cân nhắc sử dụng các nhóm thuốc khác nhau như: Thuốc chống co thắt, thuốc chống táo bón, thuốc trị tiêu chảy, thuốc chống đầy hơi hay thuốc an thần kinh.

Trong những trường hợp đặc biệt và cần thiết, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng thuốc đồng vận tác dụng trên thụ thể của Serotonin (5-HT).

Ths, BS. Nguyễn Bạch Đằng

Học viện Quân y

Theo tạp chí Sống Khỏe