| Sỏi mật có thể nhỏ bằng hạt cát hoặc to bằng quả bóng gôn. |
Túi mật là một cơ quan nhỏ nằm ở vùng bụng trên bên phải, ngay dưới gan. Đây là nơi chứa mật, một chất lỏng màu vàng xanh giúp tiêu hóa. Sỏi mật là những viên sỏi được hình thành trong túi mật hoặc ống mật. Dịch mật chứa cholesterol, bilirubin, muối mật và lecithin. Sỏi mật thường được tạo thành từ cholesterol hoặc bilirubin tích tụ ở đáy túi mật cho đến khi chúng cứng lại thành “sỏi”.
Sỏi mật có thể nhỏ bằng hạt cát hoặc to bằng quả bóng gôn. Trên thực tế, những viên sỏi nhỏ hơn có nhiều khả năng gây ra rắc rối hơn. Đó là bởi vì những viên sỏi nhỏ có thể di chuyển, trong khi những viên sỏi lớn hơn có xu hướng cố định. Sỏi mật khi di chuyển có thể mắc kẹt ở đâu đó và tạo ra tắc nghẽn.
| Sỏi túi mật sẽ gây đau ở vùng bụng trên bên phải hoặc giữa dạ dày. |
Sỏi mật có thể dẫn đến đau ở vùng bụng trên bên phải hoặc giữa dạ dày. Đôi khi người bệnh có thể bị đau túi mật sau khi ăn thức ăn chứa nhiều chất béo, chẳng hạn như đồ chiên rán, nhưng cơn đau có thể xảy ra bất cứ lúc nào.
Cơn đau do các vấn đề về sỏi mật thường chỉ kéo dài trong vài giờ, nhưng mức độ rất nghiêm trọng.
Nếu sỏi mật không được điều trị hoặc không được xác định, các triệu chứng có thể tăng lên bao gồm:
- sốt
- tim đập loạn nhịp
- vàng da và lòng trắng của mắt
- ngứa da
- bệnh tiêu chảy
- ớn lạnh
- chán ăn
Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng túi mật hoặc viêm túi mật, gan hoặc tuyến tụy.
Vì các triệu chứng sỏi mật có thể giống với các triệu chứng của các vấn đề nghiêm trọng khác như viêm ruột thừa và viêm tụy, nên nếu bạn đang đối mặt với một hoặc nhiều vấn đề trong số này - đã đến lúc bạn nên đi khám bác sĩ.
Bản thân sỏi mật không gây đau. Đúng hơn, cơn đau xảy ra khi sỏi mật làm tắc nghẽn sự di chuyển của mật từ túi mật.
Theo American College of Gastroenterology, khoảng 80% những người bị sỏi mật không có triệu chứng. Trong những trường hợp này, bệnh sẽ được chẩn đoán khi chụp X-quang hoặc trong quá trình phẫu thuật vùng bụng.
Túi mật là một phần của hệ thống mật. Nó thuộc về một mạng lưới các cơ quan truyền mật cho nhau. Các cơ quan này được kết nối với nhau bằng một loạt các đường ống được gọi là ống dẫn mật. Mật đi qua các ống dẫn mật từ gan đến túi mật và từ túi mật đến ruột non. Tuyến tụy cũng sử dụng các ống dẫn mật để cung cấp dịch tiêu hóa của chính nó.
Sỏi mật di chuyển đến miệng túi mật có thể cản trở dòng chảy của mật vào hoặc ra. Sỏi mật chui ra khỏi túi mật và vào đường mật có thể chặn dòng chảy của mật qua các ống dẫn. Điều này sẽ khiến mật trào ngược vào các cơ quan lân cận. Khi mật trào ngược lên, nó sẽ tạo áp lực và gây đau trong các cơ quan và ống dẫn mật và gây viêm.
Điều này có thể dẫn đến nhiều biến chứng, bao gồm:
- Bệnh túi mật: Sỏi mật là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra các bệnh về túi mật. Khi chúng bị mắc kẹt, chúng sẽ khiến mật trào ngược vào túi mật, gây ra tình trạng viêm nhiễm. Điều này có thể gây tổn thương lâu dài cho túi mật theo thời gian, tạo sẹo cho các mô và ngăn nó hoạt động. Dòng chảy của mật bị đình trệ cũng làm cho túi mật dễ bị nhiễm trùng hơn.
- Bệnh gan: Sự tắc nghẽn ở bất kỳ vị trí nào trong hệ thống mật có thể khiến mật trào ngược vào gan. Điều này sẽ khiến gan của bạn bị viêm, dẫn đến tăng nguy cơ nhiễm trùng và để lại sẹo lâu dài (xơ gan). Nếu gan ngừng hoạt động tốt, toàn bộ hệ thống mật bị hỏng. Con người có thể sống mà không có túi mật nhưng không thể không có gan.
- Sỏi mật viêm tụy: Sỏi mật làm tắc ống tụy sẽ gây ra tình trạng viêm trong tuyến tụy. Cũng như các cơ quan khác của bạn, viêm tạm thời gây đau và viêm mãn tính gây ra tổn thương lâu dài có thể khiến cơ quan này ngừng hoạt động.
- Viêm đường mật: Tình trạng viêm trong đường mật có thể dẫn đến nhiễm trùng trong thời gian ngắn và để lại sẹo về lâu dài. Sẹo trong đường mật khiến chúng bị thu hẹp, hạn chế dòng chảy của mật. Điều này có thể gây ra các vấn đề về dòng chảy của mật trong thời gian dài ngay cả khi đã loại bỏ tắc nghẽn.
- Vàng da: Mật dự phòng sẽ rò rỉ vào máu. Mật mang các chất độc mà gan đã lọc ra khỏi cơ thể. Hàm lượng bilirubin có màu vàng, có thể nhìn thấy trong lòng trắng của người bệnh.
- Hấp thu kém: Nếu mật không thể đi đến ruột non như dự định, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc phân hủy và hấp thụ các chất dinh dưỡng từ thức ăn của mình. Mật đặc biệt quan trọng để phân hủy chất béo và hấp thụ các vitamin tan trong chất béo trong ruột non.
| Nguyên nhân chính gây sỏi túi mật là dư thừa cholesterol trong máu. |
75% các nhà nghiên cứu cho biết sỏi mật được tạo thành từ lượng cholesterol dư thừa. Vì vậy, có thể nói rằng dư thừa cholesterol trong máu là nguyên nhân hàng đầu gây ra sỏi mật. Ngoài ra, các chuyên cũng cho biết chúng ta có thể có thêm cholesterol vì nhiều lý do. Một số lý do phổ biến nhất bao gồm rối loạn chuyển hóa, chẳng hạn như béo phì và tiểu đường.
Cholesterol trong máu cao dẫn đến hàm lượng cholesterol trong mật cao hơn. Gan lọc cholesterol từ máu và lắng đọng trong mật dưới dạng chất thải trước khi đưa mật đến túi mật. Các hóa chất trong mật (lecithin và muối mật) được cho là để hòa tan cholesterol. Nhưng nếu có quá nhiều, những hóa chất này có thể không đáp ứng được nhiệm vụ.
Các yếu tố khác gây ra sỏi mật bao gồm:
- Bilirubin dư thừa: Khoảng 25% sỏi mật được tạo thành từ bilirubin dư thừa thay vì cholesterol. Bilirubin là một sản phẩm phụ được tạo ra khi gan của bạn phá vỡ các tế bào hồng cầu. Một số rối loạn y tế có thể khiến gan sản xuất thêm bilirubin trong khi thực hiện công việc của mình, bao gồm nhiễm trùng, rối loạn máu và bệnh gan.
- Ứ trệ túi mật: Ruột non báo hiệu cho túi mật gửi mật khi nó có chất béo để tiêu hóa. Khi túi mật khỏe mạnh, nó sẽ co bóp để vận chuyển mật ra ngoài một cách hiệu quả khi cần thiết. Nhưng nếu túi mật không co bóp đủ tốt, một số dịch mật có thể bị sót lại. Mật này dần dần cô đặc thành một loại bùn ở đáy túi mật, sau đó kết tinh.
Bất kỳ ai cũng có thể bị sỏi mật, kể cả trẻ em, nhưng chúng phổ biến hơn sau tuổi 40. Đó là do sỏi mật phát triển rất dần dần. Có thể mất 10 đến 20 năm để sỏi mật phát triển đủ lớn để gây tắc nghẽn. Chúng cũng phổ biến hơn ở phụ nữ so với nam giới, theo tỷ lệ 3: 1.
Ngoài ra, những người mắc các hội chứng chuyển hóa, bao gồm thừa cân, chất béo trung tính trong máu cao và kháng insulin, cónguy cơ sỏi mật cholesterol cao hơn.
Estrogen làm tăng cholesterol, và progesterone làm chậm các cơn co thắt túi mật. Cả hai loại hormone này đều đặc biệt cao trong những giai đoạn nhất định trong cuộc đời phụ nữ, chẳng hạn như kinh nguyệt và mang thai. Khi mức độ hormone bắt đầu giảm trong thời kỳ mãn kinh, nhiều người sử dụng liệu pháp hormone (HT) để thay thế chúng, các hormone này sẽ nâng cao trở lại.
Phụ nữ cũng có nhiều khả năng tăng và giảm mỡ cơ thể thường xuyên hơn. Cơ thể dư thừa chất béo có thể chuyển thành cholesterol trong máu. Bị béo phì làm tăng estrogen. Mặt khác, giảm cân nhanh cũng có tác hại tương tự như tăng cân. Khi bạn mất nhiều chất béo trong cơ thể cùng một lúc, nó sẽ gửi một lượng lớn cholesterol bất thường đến gan để xử lý, cuối cùng sẽ được đưa vào mật.
Thông thường, người bệnh sẽ không cần điều trị sỏi mật trừ khi chúng gây ra đau đớn. Đôi sỏi mật cũng tự tiêu mà người bệnh không hề hay biết. Nếu sỏi mật gây đau, phẫu thuật là phương pháp được lựa chọn để loại bỏ sỏi mật.
Bởi vì túi mật không phải là một cơ quan thiết yếu, nên chúng ta có thể sống một cuộc sống khỏe mạnh mà không có nó.
Có hai loại phẫu thuật cắt túi mật:
- Mổ nội soi cắt bỏ túi mật. Đây là một phẫu thuật thông thường cần gây mê toàn thân. Bác sĩ phẫu thuật thường sẽ rạch ba hoặc bốn đường trên bụng. Sau đó, họ sẽ đưa một thiết bị nhỏ, có ánh sáng vào một trong các vết rạch, kiểm tra sỏi và cẩn thận loại bỏ túi mật.
- Cắt túi mật mở: Phẫu thuật này thường được thực hiện khi túi mật bị viêm, nhiễm trùng hoặc có sẹo.
Người bệnh có thể thấy phân lỏng hoặc nước sau khi cắt bỏ túi mật. Cắt bỏ túi mật liên quan đến việc định tuyến lại mật từ gan đến ruột non. Mật không còn đi qua túi mật và nó trở nên ít cô đặc hơn. Kết quả ngay lập tức là tác dụng nhuận tràng có thể gây tiêu chảy, nhưng vấn đề này sẽ tự giải quyết đối với hầu hết mọi người.
Nếu không thể thực hiện phẫu thuật, chẳng hạn như nếu bệnh nhân là người lớn tuổi hơn nhiều, thì có một số cách khác mà bác sĩ có thể thử để loại bỏ sỏi mật.
- Liệu pháp làm tan đường uống thường bao gồm sử dụng thuốc ursodiol (Actigall) và chenodiol (Chenix) để phá vỡ sỏi mật. Các loại thuốc này có chứa axit mật, có tác dụng làm tan sỏi. Phương pháp điều trị này phù hợp nhất để phá vỡ sỏi cholesterol và có thể mất nhiều tháng hoặc nhiều năm mới có tác dụng hoàn toàn.
- Tán sỏi bằng sóng xung kích là một lựa chọn khác. Máy bắn sỏi là một cỗ máy tạo ra sóng xung kích truyền qua người. Những sóng xung kích này có thể làm vỡ sỏi mật thành những mảnh nhỏ hơn.
- Dẫn lưu túi mật qua da bao gồm việc đặt một cây kim vô trùng vào túi mật để hút (rút) mật. Sau đó, một ống được đưa vào để giúp thoát nước thêm. Thủ thuật này thường không phải là phương pháp tối ưu và chỉ được sử dụng khi người bệnh không phù hợp với các phương pháp khác.
Để giúp cải thiện tình trạng và giảm nguy cơ sỏi mật, hãy thử các mẹo sau:
- Ăn ít carbs tinh chế (như bánh quy và bánh mì trắng) và ít đường hơn.
- Tăng lượng chất béo lành mạnh, như dầu cá và dầu ô liu, những chất này có thể giúp túi mật co bóp và làm rỗng túi mật một cách thường xuyên.
- Ăn đủ lượng chất xơ mỗi ngày (phụ nữ cần khoảng 25 gam mỗi ngày, nam giới cần khoảng 38 gam một ngày).
- Thực hiện một số loại hoạt động thể chất mỗi ngày.
- Giữ cho mình đủ nước.
- Nếu bạn có kế hoạch giảm cân, hãy thực hiện từ từ. Giảm cân nhanh chóng có thể làm tăng nguy cơ mắc sỏi mật và các vấn đề sức khỏe khác.
Mặc dù không có cách nào tốt để ngăn ngừa hoàn toàn sỏi mật, nhưng cholesterol dường như đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành chúng. Nếu bạn có tiền sử gia đình bị sỏi mật, bạn hạn chế thực phẩm có hàm lượng chất béo bão hòa cao. Một số loại thực phẩm này bao gồm:
- thịt béo, như xúc xích và thịt xông khói
- bánh ngọt và bánh quy
- mỡ lợn và kem
- một số loại pho mát
Bởi vì những người sống chung với bệnh béo phì dễ bị sỏi mật hơn, nên giữ cân nặng ở mức vừa phải là một cách khác để hạn chế khả năng hình thành sỏi mật.
Phong Vũ
Theo Người đưa tin
Chủ đề liên quan: