Theo dữ liệu từ Hiệp hội Báo chí Điều tra, một tổ chức phi lợi nhuận trụ sở tại London, 19 quốc gia trong đó nhiều nước đang phát triển ở châu Phi và châu Á như Ấn Độ, Iran, Nepal, Philippines, Malaysia, Pakistan, Lào... có nguy cơ cạn kiệt oxy y tế. Đây là hệ quả của đợt bùng phát trong tháng 3, khi số ca nhiễm tăng ít nhất 20% và lượng dân số được tiêm chủng là dưới 20%. Dân chúng ở đó sẽ gặp rủi ro lớn khi một đợt dịch mạnh bùng phát.
Leith Greenslade, điều phối viên của Liên minh Every Breath Counts, tổ chức cung cấp oxy thế giới, cho biết nhiều rất nhiều khu vực sẽ đối mặt với tình trạng thiếu oxy. Nhu cầu tăng cao đẩy hệ thống y tế đến bờ vực.
"Tình hình năm ngoái và đầu năm nay ở Brazil, Peru đáng lẽ phải là hồi chuông cảnh tỉnh. Nhưng thế giới vẫn ngủ quên. Chúng ta lẽ ra phải lường trước thảm cảnh ở Ấn Độ sau khi chứng kiến những gì xảy ra ở Mỹ Latinh. Giờ thì nhìn sang châu Á, chúng ta nên ý thức viễn cảnh này có thể sẽ lặp lại ở châu Phi", bà Greenslade nói.
Robert Matiru, người đứng đầu Lực lượng Đặc nhiệm Cung cấp Oxy Covid-19, nhận định: "Hệ thống y tế mỏng manh tại một số quốc gia có thể sụp đổ hoàn toàn".
Nhiều bệnh viện tại Ấn Độ thiếu oxy trong làn sóng lây nhiễm thứ hai. Giữa tháng 5, nước này cần thêm 15,5 triệu mét khối khí mỗi ngày chỉ dành cho bệnh nhân Covid-19, nhiều hơn 14 lần so với tháng 3.
Để đối phó tình hình, chính phủ phải cấm xuất khẩu oxy lỏng. giới chuyên gia lo ngại về các nước láng giềng như pakistan, nepal, bangladesh, sri lanka và myanmar, có nguồn cung oxy và thiết bị y tế phụ thuộc nhiều vào ấn độ.
Bệnh nhân covid-19 được thở oxy tại bệnh viện quận tshwane ở pretoria, nam phi. ảnh: ap
Zachary Katz, phó chủ tịch Sáng kiến Tiếp cận Y tế Clinton (CHAI), cho biết: "Nếu dịch bệnh ở những quốc gia này đạt đỉnh, mọi thứ sẽ tồi tệ hơn rất nhiều vì Ấn Độ giữ lại tất cả nguồn cung trong nước rồi".
Dữ liệu của chai cho thấy nepal hiện cần lượng oxy y tế gấp 100 lần so với tháng 3. nhu cầu oxy ở sri lanka tăng gấp 7 lần trong cùng khoảng thời gian. ở pakistan, nước đang hứng chịu làn sóng covid-19 thứ ba, gần 60% bệnh nhân phải thở oxy, cao hơn đỉnh dịch mùa hè năm ngoái.
Fyezah Jehan, một bác sĩ làm việc tại thành phố Karachi, cho biết: "Tâm trạng tôi vô cùng tồi tệ. Chúng tôi lo ngại viễn cảnh như Ấn Độ và hy vọng phép màu sẽ xảy ra, mong rằng lệnh phong tỏa hiệu quả".
Bà Greenslade nói: "Nhu cầu oxy tăng nhanh gây áp lực lên hệ thống y tế. Mọi thứ quá tải và bệnh nhân ch*t dần. Điều này sẽ tiếp diễn nhiều tuần, hiều tháng nếu chương trình vaccine vẫn chậm chạp. Lúc này, chỉ có tiêm chủng bao phủ mới làm phẳng được đường cong lây nhiễm".
Theo bà Greenslade, hệ thống y tế ở các nước nghèo không đủ tốt. "Từ nguyên thủ quốc gia, bộ trưởng y tế, bộ trưởng tài chính,... không ai nghĩ đến việc coi oxy như mặt hàng dược phẩm thiết yếu", bà nói.
Một số nước yêu cầu các tập đoàn chuyển từ sản xuất oxy công nghiệp sang oxy y tế, vốn chiếm 1% sản lượng toàn cầu. tuy nhiên, theo dữ liệu từ công ty phân tích thị trường gasworld business intelligence, các quốc gia vẫn sẽ thiếu nguồn cung ngay cả khi áp dụng chiến lược này.
Tại Iraq, các công ty khí đốt có thể sản xuất khoảng 64.000 mét khối oxy lỏng mỗi ngày, chỉ đáp ứng đủ một phần ba nhu cầu bệnh nhân Covid-19. Tại Colombia, toàn ngành công nghiệp cung cấp được 450.000 mét khối mỗi ngày, gần hai phần ba so với nhu cầu.
Ở Peru, các công ty có thể phục vụ 80% bệnh nhân nếu chuyển toàn bộ oxy công nghiệp đến bệnh viện. Bác sĩ Jesús Valverde Huamán, làm việc trong một khu hồi sức tích cực ở Lima, cho biết: "Hiện số ca nhiễm tại Peru đang giảm, nhưng chúng tôi vẫn cần oxy y tế, đặc biệt là cho các bệnh viện".
"Chúng ta phải đặt một câu hỏi rất quan trọng: Tại sao nguồn tài nguyên thiết yếu như oxy được cung cấp nhiều cho hoạt động khai thác mỏ, thép, dầu và khí đốt trong khi thiếu hụt ở bệnh viện công với hệ thống y tế yếu ớt, không đủ dùng cho trẻ sơ sinh, người lớn và người già", Greenslade nói.
"Các nước này cần xem xét lại cách đầu tư hệ thống y tế. Nếu có đủ oxy cho ngành công nghiệp khai thác, phải có đủ oxy cho hệ thống chăm sóc sức khỏe", bà cho biết thêm.
Một phụ nữ giữ hai bình oxy cho người thân mắc covid-19 tại thành phố kathmandu, nepal, ngày 9/5. ảnh: reuters
Tổ chức Y tế Thế giới, UNICEF, Ngân hàng Thế giới và nhiều tổ chức phi chính phủ đã vận chuyển hàng trăm nghìn thiết bị oxy đến các nước để đáp ứng nhu cầu tăng cao. Song cung không đủ cầu.
Ngân hàng Thế giới cảnh báo nhiều quốc gia không đăng ký nhận khoản vay khẩn cấp giúp cải thiện hệ thống oxy. Năm ngoái, cơ quan phân bổ 160 tỷ USD để chuẩn bị ứng phó Covid-19, bổ sung thêm 12 tỷ USD trong tháng nay. Số tiền có thể được sử dụng để nhập khẩu oxy hoặc tăng cường sản xuất. Quỹ Unitaid và Wellcome tài trợ 20 triệu USD mua oxy cho các nước thu nhập thấp. Global Fund cũng bỏ ra số tiền 13,7 tỷ USD với mục đích tương tự.
Tuy nhiên, theo Mickey Chopra, một quan chức cấp cao của Ngân hàng Thế giới, nhiều nước xin máy thở và đồ bảo hộ, nhưng không xin oxy.
"Biến thể và dịch bệnh leo thang khiến thế giới bàng hoàng. Điểm yếu trong hệ thống y tế hóa ra là oxy", Chopra nói.
Sắp tới, bà Greenslade khuyến nghị chính phủ các nước đề ra chiến lược oxy toàn diện, mỗi quốc gia cần có kế hoạch cho nhu cầu tăng đột biến.