Không ai mong muốn bản thân mắc bệnh nhưng đây lại là điều không thể tránh trong đời người, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 đang là “ác mộng” toàn cầu. Để giảm tải những áp lực của người bệnh cũng như gia đình của bệnh nhân, hệ thống y tế của Thuỵ Điển được thiết kế theo hướng đảm bảo tất cả người dân đều có thể tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ một cách nhanh chóng, với giá cả phải chăng nhất có thể.
Hệ thống y tế của Thuỵ Điển được duy trì bởi tiền thuế của người dân. Ước tính năm 2018, chính phủ chi ra khoảng 78,4 tỷ SEK (khoảng 217 nghìn tỷ đồng) cho toàn bộ hệ thống chăm sóc sức khoẻ công. Đây là một khoản chi phí tương đối lớn trong kế hoạch sử dụng ngân sách quốc gia của nước này, khoản chi trên được duy trì tương đối đều đặn qua các năm. Tất nhiên, trong giai đoạn Covid-19 thì chi phí cho y tế công sẽ cao hơn, tuy nhiên khu vực y tế tư nhân cũng đóng vai trò không hề nhỏ.
Một điểm đặc biệt của hệ thống này là sự phân cấp trách nhiệm theo các khu vực tự trị. Đất nước Thuỵ Điển được chia thành 21 hạt và 290 đô thị, do vậy trách nhiệm quản lý, duy trì hệ thống chăm sóc y tế thuộc về các hội đồng khu vực và chính quyền địa phương. Điều này được quy định trong Đạo luật Y tế và Dịch vụ Y tế của nước này. Vai trò của chính quyền trung ương là thiết lập các nguyên tắc, hướng dẫn, cũng nhưng các chương trình nghị sự chính trị về y tế.
Cụ thể, pháp luật của thụy điển quy định chính quyền các khu vực, địa phương trên toàn lãnh thổ phải cung cấp đầy đủ cho người dân của mình dịch vụ y tế và chăm sóc sức khoẻ với chất lượng tốt, đồng thời tăng cường các giải phải giúp người dân bảo vệ và tăng cường sức khoẻ tốt hơn.
Ví dụ cụ thể, kể từ năm 2019, phần lớn các hạt và đô thị của Thuỵ Điển trợ cấp cho toàn bộ cư dân địa phương chi phí chăm sóc nha khoa cho đến 23 tuổi. Ngoài ra cũng phải có đầy đủ các dịch vụ chăm sóc người cao tuổi, người khuyết tật về thể chất hoặc rối loạn tâm lý, hỗ trợ phục hồi cho những người xuất viện, chăm sóc sức khoẻ trong học đường…
Đáng chú ý, người cao tuổi ở Thụy Điển có đặc quyền được chăm sóc sức khoẻ tại nhà riêng của họ. Là một trong những quốc gia có nhiều người cao tuổi nhất châu Âu, người dân ở Thụy Điển ngày càng sống thọ hơn, do các số ca Tu vong vì đột quỵ giảm mạnh. Với khoảng 1/5 dân số từ 65 tuổi trở lên, tuổi thọ trung bình với nam giới là 81 và với nữ giới là 84 tuổi. Dân số già cũng là nhân tố gây áp lực lớn lên hệ thống chăm sóc sức khỏe của Thụy Điển.
| Người già ở Thuỵ Điển có quyền được chăm sóc y tế tại nhà. |
Dù vậy, chính phủ cùng phối hợp với khối tư nhân vẫn duy trì các chi phí y tế ở mức giá phải chăng nhất cho người dân. Đơn cử, chi phí nằm viện tối đa một ngày không quá 100 SEK, tương ứng 276.000 VND. Các chi phí chăm sóc ban đầu thường dao động ở mức miễn phí đến 300 SEK, tức khoảng 829.000 VND tuỳ theo từng thành phố, đô thị. Phí khám bác sĩ chuyên khoa hoặc cấp cứu thường rơi vào mức cao nhất là 400 SEK, tương ứng 1,1 triệu VND.
Về dịch vụ tư vấn y tế, một bệnh nhân thường không phải chi trả quá 1.150 SEK (khoảng 3,1 triệu VND) cho các cuộc tư vấn y tế trong thời gian 12 tháng. Mọi cuộc tư vấn phát sinh thêm trong cùng thời hạn nêu trên sẽ được miễn phí. Với việc chi trả hoá đơn tiền Thu*c, một người dân thường không phải trả nhiều hơn 2.350 SEK (khoảng 6,5 triệu VND) trong mỗi 12 tháng.
Dù được quan tâm hàng đầu, hệ thống y tế của thụy điển cũng gặp nhiều thách thức trong khả năng tiếp cận dịch vụ của người dân, chất lượng dịch vụ, hiệu quả và kinh phí. với một nền y tế mang tính cộng đồng cao như thuỵ điển, việc người dân thường phải “xếp hàng” để được khám sức khoẻ và điều trị y tế. với nhiều trường hợp, thời gian chờ đợi quá lâu khiến người bệnh không hài lòng. lắng nghe người dân, chính phủ thuỵ điển đã đưa ra quy định về cam kết bảo đảm chăm sóc sức khoẻ vào năm 2005.
Theo đó, tất cả các trung tâm y tế địa phương phải đảm bảo tất cả bệnh nhân liên hệ đặt lịch khám hoặc tìm kiếm sự hỗ trợ sẽ được đánh giá y tế trong vòng ba ngày. Sau khi khám lần đầu, không bệnh nhân nào phải đợi hơn 90 ngày để gặp bác sĩ chuyên khoa và không quá 90 ngày sau đó, bệnh nhân sẽ được điều trị hoặc phẫu thuật khi đã xác định được căn bệnh và dịch vụ y tế cần được áp dụng. Nếu vượt quá thời gian chờ đợi nêu trên, bệnh nhân sẽ được cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ mà không mất thêm chi phí, kể cả đi lại hay ở các cơ sở y tế địa phương khác.
| Nền y tế Thuỵ Điển đảm bảo mọi người dân sẽ được điều trị trong vòng 90 ngày sau khi khám lần đầu. |
Với quy định gắt gao như vậy, số liệu thống kê của chính phủ chỉ ra rằng trong năm 2019, có khoảng 88% bệnh nhân được khám bác sĩ chuyên khoa trong đúng thời hạn 90 ngày và 82% được điều trị hoặc phẫu thuật ngay trong 90 ngày tiếp theo. Điều này cho thấy hầu hết các cơ sở y tế công hay tư ở Thuỵ Điển đều rất tự giác tuân thủ các quy định của chính phủ.
Mặc dù vậy, con số này chắc chắn sẽ thay đổi trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 khi các bệnh nhân liên quan đến Covid-19 sẽ được ưu tiên hơn. Thêm vào đó, các giải pháp phong toả, giãn cách xã hội sẽ được áp dụng nghiêm ngặt hơn tại các cơ sở y tế, bệnh viện ở các vùng đang có hoặc có nguy cơ có dịch bệnh.
Đáng nói, chất lượng dịch vụ y tế của thuỵ điển được người dân đánh giá, phản hồi trực tiếp qua các ứng dụng công nghệ và các cuộc khảo sát quốc gia. điều này được quy định trong đạo luật an toàn cho người bệnh được ban hành vào năm 2011. theo đó, bệnh nhân, người tiêu dùng dịch vụ y tế và các thành trong gia đình của họ có thể báo cáo các sai phạm trong quá trình chăm sóc y tế đến với chính quyền địa phương. đặc quyền này cho phép người dân có tiếng nói hơn trong việc quy định chất lượng các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ mà họ được hưởng.
Cụ thể, khảo sát bệnh nhân quốc gia là “thước đo” về chất lượng y tế nước này, theo đánh giá của toàn dân. trong khảo sát này sẽ có các câu hỏi liên quan đến quá trình điều trị, sự phối hợp của bệnh nhân, sự tin tưởng vào dịch vụ chăm sóc và thông tin y tế. các kết quả được tổng hợp bởi hội đồng khu vực, thành phố, và đô thị để góp phần cải thiện và phát triển các hệ thống y tế.
Ngoài ra, Thuỵ Điển cũng là đất nước luôn tiên phong trong việc áp dụng công nghệ vào đổi mới nền y tế. Đơn cử, hầu hết bệnh nhân và bác sĩ tương tác với nhau qua các ứng dụng kỹ thuật số. Chính phủ nước này đã từng khẳng định, đến năm 2025, Thuỵ Điển sẽ là quốc gia đi đầu thế giới về việc sử dụng công nghệ số hoá trong chăm sóc y tế, thiết lập các “bản đồ sức khoẻ điện tử” để giúp mọi người dân theo dõi sức khoẻ của mình, bảo vệ và phòng tránh các nguy cơ bệnh tật, cũng như được hưởng phúc lợi y tế tốt nhất một cách bình đẳng.
Đỗ Trang / Pháp luật Bốn phương