Vaccine chống sốt rét đầu tiên đã được WHO phê duyệt

Ký sinh trùng sốt rét nguy hiểm nhất từ muỗi Anophen - Plasmodium falciparum là loại ký sinh trùng vô cùng khó lường, bởi nó có thể lây nhiễm cho một người nhiều lần. Ở những vùng châu Phi cận Sahara, trẻ em mắc trung bình 6 đợt sốt rét mỗi năm, dù hầu hết người dân dùng màn tẩm thuốc diệt côn trùng nhưng chỉ giảm được khoảng 20% số ca tử vong vì sốt rét ở trẻ dưới 5 tuổi. Ngay cả khi bệnh không gây tử vong, các lần tái nhiễm có thể khiến hệ miễn dịch của các em thay đổi vĩnh viễn, trở nên yếu ớt và dễ bị tác động bởi các mầm bệnh khác.

Do đó, động thái của WHO là bước đầu tiên giúp việc phân phối vaccine dễ dàng hơn đến các nước, đặc biệt là ở các nước nghèo. Đây chính là một sự kiện lịch sử, theo như lời của Tiến sĩ Pedro Alonso - giám đốc chương trình sốt rét toàn cầu của WHO - việc tìm ra vaccine thế hệ đầu tiên chống ký sinh trùng ở người được xem là một bước tiến trong khoa học.

Vaccine được đặt tên là Mosquirix, do hãng dược GlaxoSmithKline sản xuất, có tác dụng kích hoạt hệ miễn dịch ngăn ngừa ký sinh trùng Plasmodium falciparum, phổ biến ở châu Phi. Đây cũng là loại vaccine đầu tiên được phát triển cho một bệnh ký sinh trùng, vốn chưa có tiền lệ trước đó nên mức độ phức tạp cũng hơn nhiều so với điều chế vaccine phòng bệnh từ virus hoặc vi khuẩn. Việc tìm kiếm loại vaccine an toàn và hiệu quả ngừa sốt rét đã kéo dài hàng trăm năm.

Theo như lộ trình tiêm, Mosquirix sẽ được tiêm ba liều cho trẻ em từ 5-17 tháng, và tiêm tiếp liều thứ tư vào khoảng 18 tháng sau đó. Sau các nghiên cứu lâm sàng, vaccine đã được đưa vào sử dụng ở ba nước Kenya, Malawi và Ghana trong chương trình tiêm chủng đại trà. Các nước đã tiêm 2,3 triệu liều vaccine cho hơn 800.000 trẻ em, nâng tỷ lệ bảo vệ khỏi bệnh sốt rét từ 70% lên hơn 90%

Mặc dù, ở thử nghiệm lâm sàng, vaccine hiệu quả 50% chống sốt rét ác tính trong năm đầu tiêm chủng, song tác dụng giảm xuống gần bằng 0 ở năm thứ 4. Nhưng theo Mary Hamel, người đứng đầu chương trình triển khai vaccine sốt rét của WHO, hiện tại sốt rét ác tính chiếm tới một nửa số ca tử vong vì sốt rét, do đó 50% được coi là con số khách quan và có thể tạo thay đổi để tăng lên.

Thông qua nghiên cứu về mô hình dịch tễ được thực hiện vào năm 2020, ước tính nếu được triển khai cho các quốc gia có tỷ lệ mắc sốt rét cao nhất, vaccine có thể ngăn ngừa 5,4 triệu ca nhiễm và 23.000 trường hợp tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi mỗi năm. Ngoài ra, khi thử nghiệm kết hợp vaccine và thuốc phòng ngừa trong mùa dịch cao điểm cho thấy hiệu quả vượt trội ngăn ngừa bệnh nặng, nhập viện và tử vong.

Một số chuyên gia về vaccine cho biết, dù hiệu quả của vaccine vẫn còn khiêm tốn, nhưng vẫn xem là bước đột phá chống lại căn bệnh này trong nhiều thập kỷ qua. The bà Ashley Birkett, người đứng đầu chương trình sốt rét tại tổ chức Chương trình Công nghệ Phù hợp với Y tế (PATH), cho biết: "Tiến trình chống bệnh sốt rét đã thực sự bị đình trệ trong 5, 6 năm qua, đặc biệt ở một số quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất, nhưng vaccine lần này sẽ đem lại tác động đáng kể cho ngành Y học, đặc biệt là trong nghiên cứu bệnh sốt rét”.

Quỳnh Giang

Theo Người đưa tin