Có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh tăng huyết áp, đồng thời phần lớn những yếu tố nguy cơ này có thể kiểm soát được nếu có hiểu biết đúng và biết cách phòng tránh.
Tăng (THA) là một bệnh lý mạn tính khi áp lực của máu tác động lên thành động mạch tăng cao. Khi mắc bệnh THA, áp suất máu lưu thông trong các động mạch tăng cao, gây nhiều sức ép hơn đến các mô và khiến các mạch máu bị tổn hại dần theo thời gian. Huyết áp tăng cao gây ra nhiều áp lực cho tim (tăng gánh nặng cho tim) và là căn nguyên của nhiều biến chứng tim mạch nghiêm trọng như: tai biến mạch máu não, suy tim, bệnh tim mạch vành, nhồi máu cơ tim... Bệnh lý THA được xếp cùng nhóm với các rối loạn, bệnh lý nguy hiểm khác như béo phì, tiểu đường týp 2, cholesterol cao...
Trước tiên, đó là vấn đề tuổi tác. Khi tuổi càng cao thì nguy cơ THA càng tăng; Thừa cân - béo phì; Lối sống (ăn mặn, thiếu vận động thể lực, lạm dụng rượu bia, Thu*c lá); Yếu tố tiền sử gia đình cũng là nguyên nhân mắc bệnh THA...
Huyết áp được xác định dựa trên 2 chỉ số (huyết áp tâm thu/huyết áp tâm trương). Theo Hiệp hội Tim mạch Việt Nam, đạt dưới 120/80mmHg được coi là mức bình thường. Khi luôn ở mức từ 140/90mmHg trở lên thì được xem là THA. THA độ 1: từ 140/90mmHg trở lên; THA độ 2: từ 160/100mmHg trở lên; THA độ 3: từ 180/110mmHg trở lên.
Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị người dân chỉ nên tiêu thụ tối đa 2g natri, tương đương 5g muối/ngày.
Giảm muối: Người dân Việt Nam đang có thói quen ăn mặn. Do đó, việc giảm lượng muối ăn hàng ngày là một trong những chiến lược quan trọng của “Chiến lược Quốc gia phòng chống các bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2015 - 2025” của Bộ Y tế. Để ngừa và điều trị các bệnh không lây nhiễm do ăn thừa muối, WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) đã khuyến nghị người dân chỉ nên tiêu thụ tối đa 2g natri tương đương 5g muối/ngày. Có nhiều biện pháp có thể tham khảo để giảm lượng muối ăn hàng ngày tại gia đình một cách hiệu quả và thiết thực, bao gồm: không để nhiều loại nước chấm có muối trên bàn ăn, chủ động giảm muối trong nêm nếm, ưu tiên lựa chọn các sản phẩm có hàm lượng natri thấp...
Tuy nhiên, việc giảm muối ăn sẽ ảnh hưởng đến vị ngon của món ăn, ảnh hưởng đến lượng thức ăn tiêu thụ, từ đó ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe. Do đó, một chế độ ăn giảm muối nhưng không ảnh hưởng đáng kể tới vị ngon là “chìa khóa” quyết định sự thành công của chiến lược.
Hiện nay, các nhà khoa học đã nghiên cứu và cho thấy có thể thay thế một phần muối natri trong thực phẩm bằng một số thành phần khác như muối kali, canxi, magie, các gia vị umami như gia vị lên men, bột ngọt giúp mang lại vị ngon và giúp cân bằng vị tổng thể của món ăn - là một thành phần hiệu quả để duy trì vị ngon của các món ăn giảm muối. Mặc dù có chứa natri nhưng lượng natri trong bột ngọt chỉ bằng khoảng 1/3 lượng natri trong muối ăn và bột ngọt thường được sử dụng một lượng nhỏ so với muối ăn.
Hạn chế chất béo bão hòa, chất béo trans: Cần hạn chế dùng các loại bánh ngọt, bánh nướng và các sản phẩm đóng hộp chứa nhiều chất béo trans cũng như các chất béo bão hòa có nhiều trong thịt động vật, sữa và các sản phẩm từ sữa. Nên ăn các chất béo chưa bão hòa có nhiều trong cá biển, các loại hạt, dầu oliu, dầu hạt cải và quả bơ.
Giảm cân (với người thừa cân, béo phì): Tăng cân trong thời gian dài là yếu tố nguy cơ THA. Nguy cơ này tăng dần ở phụ nữ cao tuổi, sau mãn kinh. Những người béo phì, bụng to cũng có nhiều khả năng bị THA. Vì vậy, cần duy trì cân nặng, vòng eo ở mức hợp lý. Cụ thể, nam giới cần giữ vòng eo dưới 90cm và phụ nữ cần giữ vòng eo dưới 80cm. Cân nặng, cần duy trì chỉ số khối cơ thể hay BMI ở mức 22. Ví dụ người cao 1,6m, để giữ BMI là 22, cân nặng sẽ là 1,6 x 1,6 x 22 = 56,3kg.
Ngoài 3 nguyên tắc cơ bản trên, để ngừa bệnh THA, cần tăng cường các hoạt động thể lực, cần hạn chế các thức uống có cồn, không hút Thu*c lá, giảm tối đa stress, ngủ đủ giấc, tự tạo cho bản thân một cuộc sống bình an, vui vẻ.
Đo kiểm tra huyết áp thường xuyên là biện pháp quan trọng nhất để phát hiện sớm bệnh THA. Mọi người cần thường xuyên kiểm tra huyết áp thông qua khám sức khỏe định kỳ hoặc qua các lần đi khám, kiểm tra sức khỏe tại các cơ sở y tế... Người bị bệnh THA bên cạnh áp dụng các biện pháp tích cực để kiểm soát huyết áp, cần được theo dõi, quản lý bệnh lâu dài và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của thầy Thu*c.
BS. Xuân Tuân
Chủ đề liên quan:
ăng huyết áp dinh dưỡng huyết áp nguyên tắc nguyên tắc dinh dưỡng phòng ngừa phòng ngừa tăng huyết áp tăng huyết á tăng huyết áp uyết áp