Bác sĩ day dứt vì phải dùng chỉ rẻ tiền khâu vết mổ

"phải dùng chỉ khâu rẻ tiền, kém chất lượng khi phẫu thuật cho bệnh nhân, tôi luôn lo ngay ngáy, trằn trọc", bác sĩ làm việc ở bệnh viện tuyến cuối phía bắc, cho biết ngày 23/8. loại chỉ này khiến bác sĩ khó buộc nút, nếu siết mạnh chỉ sẽ đứt. còn dùng chỉ đắt tiền sẽ rất mềm mại, siết đến đâu cảm giác miệng vết thương khép chặt đến đó. tuy nhiên, bệnh viện từ lâu đã không còn loại chỉ chất lượng tốt này do không đấu thầu mua sắm được.

"Mổ ung thư đầu, mặt, cổ thực sự gian nan vì đây là giải phẫu phức tạp, không may chạm vào mạch máu, bệnh nhân có thể tử vong trong vài phút nếu không được cấp cứu kịp thời. Do đó, việc dùng loại chỉ kém chất lượng để khâu vết mổ đem lại nhiều nguy cơ khó lường cho người bệnh", ông nói.

Việc thiếu vật tư y tế, bao gồm loại chỉ tốt trên, xuất phát từ quy định trong đấu thầu, tức bệnh viện phải tham khảo giá trúng thầu 12 tháng trước làm căn cứ mở thầu mới. trong đó, giá trúng thầu không được cao hơn giá kế hoạch và phải rẻ nhất trong số các nhà thầu tham gia. thực tế, việc phân nhóm vật tư y tế, thiết bị hiện nay có nhiều bất cập, vật tư y tế chất lượng tốt - xấu đều được xếp chung, do các tiêu chí xếp loại dựa trên công bố về chỉ tiêu kỹ thuật của nhà sản xuất.

"hậu quả là, bệnh viện không thể mua được vật tư tốt với giá rẻ như quy định, không thể 'vượt rào' vì sẽ vướng lao lý, đành chấp nhận mua hàng mà mình chắc chắn là không đạt chất lượng. như thế, mọi thiệt thòi đều đổ vào bệnh nhân, còn chúng tôi thì cắn rứt", bác sĩ chia sẻ.

Thực trạng này đang xảy ra ở hầu hết bệnh viện trên cả nước. ngày 21/8, tại hội nghị nâng cao công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân với sự tham dự của thủ tướng phạm minh chính và các bộ ngành, giám đốc bệnh viện chợ rẫy, ông nguyễn tri thức, thẳng thắn chỉ ra các bất cập trong đấu thầu, mà khi thực hiện bệnh viện phải chọn loại thuốc, vật tư giá rẻ. đây là lý do bệnh viện phải dùng loại dao phẫu thuật rạch 3 lần mới qua da người bệnh. hay hôm 22/8, làm việc với đoàn công tác của bộ y tế , ông nguyễn đức trường, phó giám đốc bệnh viện a thái nguyên, cho biết bệnh viện phải mua "dao mổ trĩ mà cứ mổ là chảy máu"...

Tương tự, bác sĩ tấn (chuyên ngành răng hàm mặt tại hà nội) cho biết phải "cắn răng" phẫu thuật cho bệnh nhân bằng dao mổ kém chất lượng. trong khi dao tốt chỉ cần mở một đường, thì dao kém cần rạch ba đường mới tiếp cận được khu vực cần điều trị. hoặc đối với thuốc tê chữa răng - thuốc giá rẻ thường đi đôi với giảm chất lượng, có thể gây các tác dụng phụ cho người bệnh như mệt mỏi, nôn nao, sốc... còn trong phẫu thuật môi - vòm miệng, cùng sử dụng chỉ phẫu thuật, loại chỉ tốt có thể buộc nhiều nút, nhiều lần không tuột, tiết kiệm thời gian điều trị và chăm sóc cho người bệnh. còn loại chỉ rẻ tiền thường bị tuột nút buộc, khiến bác sĩ rất vất vả trong khâu vết thương, tăng nguy cơ nhiễm trùng và biến chứng (khu vực miệng là nơi tiếp xúc và xử lý thức ăn).

Bác sĩ bệnh viện bạch mai điều trị cho bệnh nhân cấp cứu. ảnh: giang huy

Tại tp hcm, các y bác sĩ làm việc cho một bệnh viện tuyến cuối, cũng "toát mồ hôi" mỗi lần tháo sonde tiểu cho bệnh nhân sau phẫu thuật. sonde tiểu được dùng để đặt vào trong bàng quang, giúp dẫn lưu nước tiểu trong quá trình mổ. sau khi bệnh nhân có thể tự đi tiểu, y bác sĩ làm động tác xả quả bóng để lấy sonde ra. với sản phẩm của những nhà sản xuất uy tín, việc này thực hiện rất dễ dàng, không tốn nhiều thời gian. nhưng với hàng kém chất lượng, đây là cả một vấn đề.

Theo một bác sĩ, với bệnh nhân là nữ, đường niệu đạo chỉ ngắn 2-3 cm, có thể thông qua đường sinh dục, chích quả bóng để rút sonde ra. Với những bệnh nhân nam, đường niệu đạo dài 11-12 cm, bác sĩ phải khéo léo tìm cách dùng những gai kim loại rất nhỏ đưa vào đâm thủng bóng. Có trường hợp không thành công, phải nhờ tới bác sĩ niệu khoa can thiệp đưa dụng cụ vào làm thủng bóng, khiến bệnh nhân phải chịu đau đớn, chưa kể nguy cơ thất bại có thể ảnh hưởng sức khỏe.

Ngay cả vật dụng đơn giản như túi đựng nước tiểu, nếu dùng hàng tốt thì các phân vạch ml sai số không đáng kể. khi nước tiểu bệnh nhân chảy ra, bác sĩ có thể tin tưởng nhìn vào vạch đó để đo lường. với hàng giá rẻ, "việc chia vạch chỉ có tính minh họa", sai số rất lớn. nhân viên y tế không thể dựa vào đó để theo dõi, đánh giá tình trạng bệnh nhân, điều chỉnh thuốc và biện pháp điều trị phù hợp. các điều dưỡng buộc phải làm thêm một bước là xả lượng nước tiểu của người bệnh vào một chiếc bình có chia vạch để đảm bảo việc đo lường được chính xác.

"vấn đề là một số mặt hàng chênh lệch giá giữa hàng tốt và hàng xấu không đáng là bao, nhưng theo quy định bệnh viện phải chọn loại rẻ. số tiền tiết kiệm được rất nhỏ nhưng lại đem đánh đổi với an toàn, tính mạng của bệnh nhân", bác sĩ nói.

Một trong số các loại dao mổ y tế. Ảnh: Sutter stock

Theo tiến sĩ Nguyễn Hồng Vũ (Viện nghiên cứu City of Hope, bang California, Mỹ), dao mổ là dụng cụ y tế được thiết kế hợp lý để chuyên gia phẫu thuật chỉ cần sử dụng lực vừa phải có thể tạo những đường rạch "ngọt" trên da. Những đường rạch tốt sẽ giảm thiểu tối đa các tổn thương ở các tế bào vùng bị cắt. Điều này sẽ làm giảm phản ứng viêm, sưng sau mổ, giảm hiện tượng xơ hóa, thời gian hồi phục nhanh và sẹo để lại nhỏ. Ngược lại, việc sử dụng dao mổ "cùn" buộc bác sĩ sử dụng lực nhiều hơn, một vết mổ phải rạch đi rạch lại nhiều lần dẫn đến tổn thương mô lan rộng, dễ hình thành vùng viêm, sưng sau mổ, thời gian vết thương lành lâu hơn và tăng xác suất bị biến chứng.

"Do vậy, việc có con dao mổ đúng chất lượng là điều cơ bản và rất cần thiết. Nó không những giúp giảm căng thẳng cho người phẫu thuật, mà còn giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng cho người bệnh và nâng cao chất lượng phục vụ", ông Hồng nói.

Phân tích về nguyên tắc phải tham khảo giá trúng thầu 12 tháng làm căn cứ mở thầu mới khiến các bệnh viện mua phải thuốc, vật tư giá rẻ, chất lượng kém, pgs phạm khánh phong lan (đại biểu quốc hội, phó chủ tịch hội dược học việt nam), nói việc này ngược quy luật thị trường. nguyên lý đấu thầu là giá trúng thầu không được cao hơn giá kế hoạch - tức là giá muốn mua thuốc qua từng năm sẽ thấp dần, một lúc nào đó giá thuốc sẽ trở về bằng 0, như vậy không doanh nghiệp nào muốn tham gia do không có lợi nhuận.

Ngoài ra, nhiều loại thuốc "giá rẻ không bằng một viên kẹo" vẫn đầy đủ hoạt chất, được xếp chung rổ hàng với loại giá cao. khi mua sắm, các bệnh viện phải chọn loại thuốc rẻ đó. nhưng chỉ những người trong ngành mới hiểu sự khác biệt giữa các biệt dược gốc (loại giá cao) và thuốc nhượng quyền (giá rẻ), hoặc giữa thuốc của đơn vị có uy tín, thương hiệu và thuốc của công ty nhỏ lẻ.

"quan trọng nhất là tác dụng điều trị đối với người bệnh. thuốc đắt chưa chắc đã tốt, song thuốc rẻ chắc chắn sẽ kém chất lượng, cuối cùng bệnh nhân chịu thiệt. khi thuốc không tốt, bác sĩ sẽ thiếu công cụ điều trị cho người bệnh, đặc biệt là ca nặng", bà lan nói.

Để chấm dứt tình trạng bác sĩ phải sử dụng thuốc, vật tư y tế giá rẻ điều trị cho bệnh nhân, giám đốc bệnh viện chợ rẫy kiến nghị điều chỉnh quy định trong đấu thầu. giá mua sắm không nên là giá thấp nhất mà là giá hợp lý nhất dựa trên nhu cầu điều trị thực tế của từng cơ sở, từng chuyên khoa, từng hạng bệnh viện và quy định cụ thể các bước.

Ghi nhận những vướng mắc, khó khăn trong mua sắm thuốc, thiết bị y tế, tình trạng thiếu thuốc... thủ tướng phạm minh chính đánh giá ngành y còn những hạn chế, đang phải đối mặt với nhiều thách thức. trong đó, hệ thống thể chế, chính sách lĩnh vực y tế còn bất cập; nhiều quy định chưa rõ ràng, rườm rà về thủ tục hành chính, chưa bao quát được hết các khía cạnh (như trong việc mua sắm, đấu thầu thuốc, trang thiết bị y tế, đầu tư...).

"Bình thường nói mãi không ai nhận ra, nhưng thực tiễn đã làm bộc lộ những khó khăn, vướng mắc cản trở hệ thống y tế. Nhưng đây là cơ hội để chúng ta sửa đổi", Thủ tướng nói và yêu cầu các bộ ngành quyết liệt đưa ra biện pháp, xử lý dứt điểm tình trạng thiếu thuốc, trang thiết bị y tế tại các bệnh viện. Cần xác định việc nào quan trọng thì làm trước, không dàn trải.

Bộ y tế đang soạn thảo văn bản tháo gỡ từng bất cập theo hướng bỏ quy định phải tham khảo giá đấu thầu trong vòng 12 tháng. việc này được cho là sẽ cởi "nút thắt" về vấn đề trượt giá, mua vật tư, thiết bị y tế, thuốc giá rẻ ngược với quy luật thị trường. việc đấu thầu cũng sẽ được chỉnh sửa theo quy định của bộ tài chính và bộ kế hoạch - đầu tư để thống nhất thực hiện.

Chi Lê - Lê Phương