Bệnh Zona có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng ngoài 50 thì tỉ lệ gặp nhiều hơn. Bệnh tuy không gây nguy hiểm nhưng cơn đau của nó luôn là nỗi sợ hãi của người bệnh.
bệnh zona có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng ngoài 50 thì tỉ lệ
gặp nhiều hơn. Bệnh tuy không gây nguy hiểm nhưng cơn đau của nó luôn là nỗi sợ
hãi của người bệnh.
bệnh zona còn được gọi là bệnh giời leo và do virút
Varicella Zonster gây ra (VZV).
Triệu chứng của bệnh
Hàng năm tỉ lệ người mắc
bệnh zona lên tới 1,5 - 3,0%. VZV
xâm nhập vào dây thần kinh và hạch giao cảm, chúng nhân lên ở hạch rễ sau và
gây viêm cấp tính. Đồng thời gây nên sung huyết và thậm chí gây hoại tử. Virút
lan đi dọc theo rễ dây thần kinh cảm giác ngoại vi làm tổn thương bao Myelin
gây tăng nhạy cảm ngoại vi và làm cho đau đớn,
rát bỏng khủng khiếp. Cơn đau và rát bỏng dọc theo đường đi của giây
thần kinh cảm giác đó chi phối.
bệnh zona trước khi toàn phát thường không thấy những biểu
hiện đặc hiệu nào báo trước. Tuy vậy, bệnh cũng xuất hiện một số triệu chứng
tương đối giống với một số bệnh nhiễm trùng hay gặp là nhiễm trùng đường hô hấp
trên như sốt nhẹ, mệt mỏi, đau nhức khắp người. Tiếp đến là triệu chứng đau,
rát, nhức nhối như kim châm hoặc kiến cắn, đôi khi đau dữ dội và rát bỏng, ngứa
rất khó chị.
Đồng thời, vùng da này tăng nhạy cảm cho nên mỗi khi sờ vào
đó người bệnh thấy đau, rát tăng lên rõ rệt. Đau có thể liên lục hoặc gián
đoạn, đôi khi cơn đau khủng khiếp làm cho người bệnh phát khóc.
Sau một vài ngày tại vùng da này xuất hiện một mảng dát màu
hồng đỏ rồi xuất hiện các mụn nước. Mụn nước mọc lên từng chùm, sát vào nhau,
tạo thành mảng hoặc có liên kết với nhau. Có trường hợp trên một mảng da chỉ có
một chùm nhưng thường là nhiều chùm mụn nước. Một số trường hợp các mụn nước
mọc liên tiếp, hết đợt này đến đợt khác làm lan đầy một vùng da. Ngoài các
triệu chứng sốt, đau, rát bỏng, ngứa ở vùng da bị Zona thì nổi hạch ở vùng lân
cận sát với vị trí bị Zona, đặc biệt là Zona ở vùng đầu, mặt, cổ và liên sườn.
Nếu bị Zona ở vùng bả vai hoặc cổ thì hạch vùng nách bên phía bả vai bị bệnh sẽ
bị sưng và đau. Nếu Zona xuất hiện ở đùi hoặc cẳng chân thì có thể hạch ở vùng
bẹn cùng bên chân bị bệnh sưng to, đau. Sự xuất hiện
bệnh zona trên một cơ thể
NCT có thể gặp ở mắt (Zona mắt), đầu, mặt, ở cánh tay, cổ, lưng, ngực, chân.
Bệnh thường chỉ xảy ra một bên của cơ thể do chúng gây tổn thương các rễ thần
kinh (một bên lưng, một bên ngực, một bên mắt).
Khi bị Zona thì sau khoảng từ 2 - 4 tuần lễ, các mụn nước
khô, bong vảy và tự khỏi (nếu không có bội nhiễm hoặc không có biến chứng). Nếu
bị bội nhiễm, người bệnh có thể bị sốt lại và sốt cao hơn, vùng da bị Zona bị
mưng mủ và có thể làm lây lan ra nhiều vùng da khác và cũng rất dễ gây nhiễm
trùng máu.
bệnh zona không nguy hiểm đến tính mạng, tuy vậy nếu bị Zona
ở mắt thì phải hết sức thận trọng, đặc biệt là gây đau dữ dội và rát bỏng. Zona
mắt có thể gây viêm, loét giác mạc, hậu
quả để lại là sẹo giác mạc ảnh hưởng rất lớn đến tầm nhìn và có thể gây mù lòa.
Biến chứng đáng lo ngại nhất của
bệnh zona đối với NCT là gây đau nhức, rát
bỏng vùng da bị Zona hàng tuần, hàng tháng, có khi kéo dài cả năm mặc dù vùng
da đó đã khỏi hoàn toàn. Chính vì vậy sẽ làm cho người bệnh mệt mỏi, ăn kém,
rối loạn giấc ngủ kéo dài và làm xuất hiện nhiều bệnh khác cho NCT. Tỉ lệ biến
chứng đau nhức vùng da sau khi bị Zona ở NCT chiếm khoảng 1/3 số người bị bệnh.
Chính sự đau nhức kéo dài ở vùng da bị Zona là do tổn thương các rễ thần kinh
nên người ta gọi là Zona thần kinh.
Sau khi khỏi
bệnh zona thì VZV sẽ khu trú vào thần kinh, nằm
ở sừng sau của tủy sống. Chúng thường nằm im ở đó tương tự như dạng “ngủ đông”,
khi gặp điều kiện thuận lợi thì chúng lại trỗi dậy và tiếp tục gây
bệnh zona ở
bất cứ vị trí nào trên cơ thể. Chính vì lẽ đó mà đa số NCT bị
bệnh zona có thể
là do trong quá trình sống đã một lần bị loại VZV tấn công (gây bệnh), chẳng
hạn lúc còn nhỏ đã bị bệnh thủy đậu.
Xử trí việc đau, rát như thế nào?
NCT khi nghi bị
bệnh zona cần đi khám bệnh ngay không nên
chần chừ. Nơi khám tốt nhất là chuyên khoa da liễu. Cần khám càng sớm càng tốt
để được điều trị sớm sẽ rất có lợi cho người bệnh vì sẽ làm giảm thời gian bị
bệnh. Trọng tâm của việc điều trị
bệnh zona là giảm đau và ức chế sự phát triển
của virút. Một số nhà chuyên môn khuyến cáo nên dùng phối hợp Thu*c ức chế
virút (acyclovir) với Thu*c giảm đau (paracetamol, neurontin), kết hợp với
amitriptilin (giảm lo âu, tác dụng an thần) và một số sinh tố như vitamin B1,
B6, B12. Phối hợp Thu*c sẽ làm hạn chế sự phát triển của virút, qua đó hạn chế
sự tấn công của chúng vào thần kinh và đặc biệt làm giảm các cơn đau cho người
bệnh, đồng thời làm cho người bệnh ngủ tốt hơn. Ngủ tốt hơn cũng đồng nghĩa với
việc làm giảm cơn đau, tăng sức đề kháng cho cơ thể để chống lại tác nhân gây
bệnh.
PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU