Khi đã có trong tay phim cộng hưởng từ (MRI), lại đọc qua lời giải chuyên môn với nhiều từ khủng hoảng, bệnh nhân càng dễ hoang mang chấp nhận lời chẩn đoán toạ. Thật ra, nhiều bệnh nhân chỉ đau thắt lưng do bệnh lý khác.
"Toạ" là từ Hán Việt chỉ chỗ ngồi, trên cơ thể là vùng mông tiếp xúcnơi ngồi. Gọi toạ để chỉ năm rễ chi phối cảm giác, vận động của chân gồm thắtlưng 4, thắt lưng 5, thiêng 1, thiêng 2, thiêng 3.
Thật ra, chỉ có một rễ chi phối cảm giác đúng vùng toạ hay ụ ngồi,xuống sau đùi, sau bắp chuối, tới gót chân và mặt lòng bàn chân là rễ thiêng 1.
Một rễ thần kinh toạ khác hay gặp là rễ thắt lưng 5 lại đau ra méngoài ụ ngồi, mé ngoài đùi, mặt ngoài cẳng chân, lan xuống tới mắt cá ngoài và mu bàn chân. Nhưthế, nếu chỉ đau thắt lưng, không lan xuống chân thì không phải toạ.
Đau toạ có rất nhiều nguyên nhân: thoát vị đĩa đệm thắtlưng, hẹp ống sống thắt lưng, bệnh lý rễ do tiểu đường, viêm rễ toạ do ngộ độc,bướu gây chèn ép đường đi rễ toạ, lao cột sống thắt lưng gây chèn ép rễ toạ…Nguyên nhân thường thấy nhất là thoát vị đĩa đệm thắt lưng.
Đĩa đệm là phần mềm nằm giữa các đốt sống, gồm có nhân nhầy và vànhthớ. Khi khiêng vác quá sức, lực tác động vượt quá mức chịu đựng của đĩa đệm, có thể gây rách vànhthớ: nhân nhầy chui theo khe rách ra phía sau, chèn ép lên rễ gây đau.
Một nguyên nhân khác là tác động thường xuyên của một lực lặp đi lặplại, theo thời gian khả năng chịu lực của đĩa sống yếu đi, vành thớ rách dần gây thoát vị đĩa đệmchèn ép lên rễ thần kinh, gây toạ.
Một số trường hợp chịu lực quá nặng, đĩa đệm bể tức thì, gây đau cấptính. Có hơn 50% bệnh nhân bị tái đi tái lại, lâu ngày dẫn đến đau thắt lưng cấp tính tái phát hayđau toạ.
Không phải trường hợp thoát vị đĩa đệm nào cũng phải phẫu thuật, đa sốtrường hợp nên được điều trị bảo tồn. Thời gian vàng điều trị bảo tồn là bốn tuần đầu sau khi khởibệnh.
Việc điều trị bảo tồn bao gồm: nằm nghỉ trên giường nệm dày, khôngtrũng (là một trong những biện pháp điều trị chính, bởi khi nằm đĩa đệm giãn ra, nhân nhầy bớt chènép rễ thần kinh); dùng Thu*c giảm đau thông thường như acetaminophen; dùng Thu*c kháng viêm (khôngdùng corticosteroids); tập các động tác cơ bụng, thắt lưng, cơ cẳng chân một cách nhẹ nhàng, khônggây sức căng lên đĩa sống…
Nếu được chỉ định chính xác, điều trị bảo tồn đúng mức thì hầu hết cóthể khỏi bệnh. Riêng một số bệnh nhân có các triệu chứng nặng như đau quá mức, bàn chân rớt, liệtvận động, liệt bọng đái… thì phải phẫu thuật sớm.
Cần lưu ý ngay khi hình ảnh MRI cho thấy rõ có khối thoát vị lớn, bệnhnhân vẫn có thể có rất ít triệu chứng đau, tê trên lâm sàng và hoàn toàn có thể được điều trị bảotồn hữu hiệu trong tay thầy Thu*c tốt.
Không phải trường hợp nào được đọc là "khối thoát vị to, gây chèn éprễ thần kinh..." đều bị mổ đâu! Chỉ định phẫu thuật cần phải xem xét thận trọng, kết hợp với phươngpháp phẫu thuật tốt và kỹ thuật mổ tốt mới đem lại kết quả thoả đáng.
Phương pháp mổ được ưa chuộng hiện nay là phẫu thuật ít xâm nhập vớiđường mổ nhỏ (mini-open) khoảng 30mm, mở phía bên thoát vị lấy bỏ nhân nhầy gây chèn ép rễ thầnkinh. Phương pháp này dễ thực hiện, an toàn.
Những biện pháp thường được quảng cáo "nội soi thoát vị đĩa đệm" có vẻhấp dẫn thật ra vẫn là một cuộc mổ với những rủi ro tương tự phẫu thuật. Sóng lade, sóng cao tầnthường cho kết quả hạn chế, nhất là khi chỉ định sai.
Các phương pháp được gọi là nội soi thoát vị đĩa đệm rất nguy hiểm nếuphẫu thuật viên chưa lành nghề, thiếu những phương tiện dụng cụ vốn khó đáp ứng đầy đủ ở nước tahiện nay.
Nhất là bệnh nhân phải hứng nhiều tia X trong thao tác là một cái giákhác phải trả, ngoài chi phí điều trị cao quá mức. Biết quý cột sống thì phải tránh chấp nhận dễdãi chỉ định can thiệp vào đĩa đệm.
Phục hồi chức năng là giai đoạn điều trị quan trọng, hỗ trợ cho sựthành công dù bảo tồn hay phẫu thuật. Tập luyện chủ động cơ bắp, làm mạnh cơ thành bụng và thắtlưng rất quan trọng, hơn là các biện pháp vật lý như kéo giãn, sức nóng hồng ngoại, tử ngoại, xoabóp, day bấm huyệt, châm cứu… Sự nắn bẻ xương sống nhiều khi làm bệnh nặng thêm.
Cần lưu ý sau khi mổ lấy nhân nhầy ra, đĩa đệm không còn chịu lực nhưtrước. Bệnh nhân cần được hướng dẫn phòng tránh và theo dõi tốt để phát hiện sớm các triệu chứngthoái hoá đĩa đệm (mọc gai quanh thân đốt, hẹp đĩa đệm, khí trong đĩa đệm…), mất vững cột sống,trượt đốt sống do thoái hoá…
Sau khi khỏi đau, bệnh nhân nên chơi các môn thể thao đối xứng nhẹnhàng như bơi lội, đi bộ. Tập luyện nhẹ nhàng, tăng cường sức mạnh cơ thành bụng và c ơ thắt lưngsẽ giúp phòng ngừa tái phát bệnh lý thoát vị đĩa đệm.
AloBacsi.vn, Theo Sài Gòn Tiếp Thị