Hôn nhân cận huyết thống không chỉ mang lại nhiều hệ lụy mà còn vi phạm pháp luật

Nỗi đau mang tên hôn nhân cận huyết

Cậu con trai của anh N.V.Đ và chị L.T.H ở Nghệ An nhiều tháng nay được điều trị ở Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương vì chứng bệnh tan máu bẩm sinh (Thalassemia). Theo chia sẻ của chị H, chị sớm bỏ học để theo mẹ lên rẫy. Không lâu sau, cũng như những cô gái đồng trang lứa, chị sớm nên duyên cùng người đàn ông trong bản. Cả hai có chung cụ cố.

Vợ chồng chị nghĩ đã 3 đời rồi cưới nhau được không sao cả. Thế nhưng, anh chị không thể ngờ con trai sinh ra lại có những dấu hiệu bất thường. Càng lớn, con trai của anh chị da xanh xao, khuôn mặt biến dạng. Đưa con xuống bệnh viện kiểm tra, được nghe bác sỹ nói, chị mới biết đến bệnh Thalassemia và nguyên nhân là do bố mẹ cùng chung huyết thống.

Cũng là anh em con cô, con cậu, anh bàn văn điệp và chị triệu thị hoa ở huyện hàm yên, tỉnh tuyên quang đã kết hôn với nhau. hậu quả là con gái đầu bị thiểu năng trí tuệ, còn con gái thứ 2 lại bị sức môi, hở hàm ếch. nhìn những đứa con tội nghiệp của mình, chị hối hận bảo: "ngày trước mình không biết nên mới lấy nhau cận huyết thống, hậu quả là con sinh ra bị bệnh thế này. con cái sau này không dám cho kết hôn cận nữa".

Điển hình của hệ quả có lẽ là hình ảnh của cậu bé tí hon đinh văn k’rể – người huyện sơn hà, quảng ngãi. bố mẹ của k’rể kết hôn cận huyết, có ông nội và ông ngoại là anh em chú, bác. k’rể khi chào đời chỉ nhỏ bằng cổ tay, 8 tuổi chỉ cao khoảng 55cm và nặng 3,5kg - một chỉ số không bình thường.

Những đứa trẻ phải gắn cả cuộc đời với bệnh tan máu bẩm sinh. Ảnh Viện HHTMTW

Theo bs nguyễn thị thu hà, viện huyết học - truyền máu trung ương, thói quen hoặc chỉ lấy người trong cộng đồng của mình khiến tỷ lệ trẻ sinh ra mắc bệnh tan máu bẩm sinh cao do những gen lặn bệnh lý ở chồng và vợ kết hợp với nhau. nếu hai người mang gene bệnh gặp nhau khả năng sinh ra trẻ bị bệnh là 25%.

Ngoài bệnh tan máu bẩm sinh, còn khiến trẻ sinh ra dị dạng hoặc mang bệnh tật di truyền khác như mù màu, da vảy cá, bạch tạng…

Hôn nhân cận huyết vi phạm pháp luật

Trong luật hôn nhân và gia đình quy định những người cùng dòng máu về trực hệ là những người có quan hệ huyết thống, trong đó, người này sinh ra người kia kế tiếp nhau; những người có họ trong phạm vi 3 đời là những người cùng một gốc sinh ra gồm cha mẹ là đời thứ nhất; anh, chị, em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha là đời thứ 2; anh, chị, em con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì là đời thứ 3. tất cả các trường hợp con của anh chị em ruột kết hôn với nhau (tức là kết hôn ở thế hệ thứ 3) đều bị coi là thống.

Các chuyên gia cho rằng, việc kết hôn cận không chỉ mang lại những nỗi đau cho các gia đình mà đây còn là hành vi vi phạm pháp luật. tại khoản 2, điều 5 luật hôn nhân và gia đình năm 2014 đã quy định nam nữ cấm kết hôn giữa những người có họ trong phạm vi 3 đời. trước đây, việc xử phạt hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình được áp dụng tại điểm d, khoản 1, điều 48 nghị định 110/2013 (được sửa đổi bởi khoản 35, điều 1 nghị định 67/2015). mức phạt cho hành vi kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người có họ trong phạm vi 3 đời là từ 1 - 3 triệu đồng. từ ngày 1/9/2020, nghị định 80/2020 thay thế cho 2 nghị định nêu trên chính thức có hiệu lực đã tăng mức phạt lên gấp nhiều lần, cụ thể là phạt tiền từ 10 đến 20 triệu đồng.

Pháp luật quy định là vậy nhưng cũng còn nhiều nơi vẫn còn giữ những tập quán lạc hậu hay cấm kết hôn đối với anh/chị/em họ hàng quá gần. đặc biệt là tại các tỉnh miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, biên giới… nạn tảo hôn và vẫn còn tồn tại, diễn biến ngày càng phức tạp.

Thống kê của ủy ban dân tộc cho thấy, hiện tỷ lệ là 0,56%, giảm 1% so với năm 2014, tức là giảm bình quân mỗi năm 0,2%; phổ biến là kết hôn giữa con cô với con cậu, con dì, con chú với con bác. tỷ lệ tảo hôn của người dân tộc thiểu số tuy đã giảm nhưng vẫn đang còn ở mức cao. tỷ lệ tảo hôn chung là 21,9%, giảm 4,7% so với năm 2014; bình quân mỗi năm giảm 0,94%. riêng năm 2019, toàn quốc vẫn có trên 1 triệu cặp tảo hôn.

Hà My