Chúc thọ tức là cầu chúc được sống lâu, sống thêm. Người đời có ai bảo đảm mình sống tới bao lâu, nhất là đọc lời Phật dạy “mạng sống trong hơi thở”. Sống ngày nay không bảo đảm ngày mai. Như vậy tuổi thọ hay sinh mạng của chúng ta tạm bợ, vô thường, không có gì bảo đảm. Cho nên qua một năm, đến ngày đầu xuân mọi người đều mừng cho cha mẹ, thầy tổ, bằng hữu… sống thêm được một tuổi, không bị vô thường cướp mất sinh mạng. Đó là ý nghĩa mừng sống thêm được một tuổi.
Như vậy mừng tuổi không phải chỉ để thêm tuổi thọ, mà chúng ta phải làm gì cho đạo, cho mình để tăng trưởng công đức, sự tu hành thêm phần tiến bộ. Một năm như thế mới thật xứng đáng. Nếu chúng ta mừng thêm một tuổi mà sống vô ích, vô nghĩa thì cái mừng đó không có giá trị. Cho nên Tăng Ni và Phật tử phải hiểu rằng, đời sống của chúng ta luôn luôn bị quỷ vô thường rình rập, chúng có thể chụp bắt mình bất cứ lúc nào. Bởi sự mong manh tạm bợ ấy nên nói con người luôn đứng trước những hiểm họa. Đó là điều Tăng Ni tự nhớ tự kiểm lại mình, đừng để qua một năm mà công phu chưa tới đâu thì thật uổng phí một đời tu.
Chúng ta phải làm sao, thêm một tuổi là tăng trưởng đạo đức, thêm một tuổi là tăng trưởng trí tuệ, thêm một tuổi là đem hết sức mình giúp cho mọi người cùng được an vui, cùng được tỉnh giác. Thêm tuổi thọ như thế mới xứng đáng, mới không hổ thẹn. Tôi mong tất cả Tăng Ni cũng như quý Phật tử phải thấy rõ giá trị cuộc đời của mình. Không phải chúng ta ở địa vị cao sang ăn ngon mặc đẹp v.v… mà có giá trị. Giá trị ở chỗ nội tâm tỉnh sáng, đem lại nguồn an vui chân thật cho mọi người. Đừng vì một hai lý do không ra gì, ta cứ lẩn quẩn trong phiền não, để một cuộc đời trôi qua vô nghĩa. Đó là điều đáng buồn.
Với tôi, tuổi thọ dài ngắn không quan trọng, mà quan trọng ở chỗ chúng ta biết dùng nó trong mọi hoàn cảnh, mọi trường hợp. Người xuất gia tự vui với bổn phận của mình, nỗ lực tu hành và rộng độ chúng sanh. Người đời vì cái ăn cái mặc mà giành giật, chống chọi, oán hờn nhau, sự sống đó thật vô nghĩa. Mong rằng chúng ta không rơi vào tình trạng bi thảm ấy.Mọi người phải ý thức được giá trị sống của mình, sống bằng đạo đức, bằng sự giác ngộ, bằng lòng từ bi, không để suy kém phần nào hết, như vậy mới đáng sống. Sống một năm đáng một năm, sống hai năm đáng hai năm, không nên xem thường mà bỏ phí giá trị sống của chính mình. Tôi thấy một số người tu cứ thả trôi cuộc đời mình theo danh theo lợi, không tự biết vươn lên, không tỉnh giác để mọi người chung quanh dèm pha, chê trách Phật pháp có những con người sống vô nghĩa, vô giá trị. Tăng Ni phải chuẩn bị cho mình mỗi một ngày qua là một ngày quý báu, một ngày xứng đáng.
Con đường chúng ta đi là con đường rất dài rất xa, đệ tử Đức Phật phải cố gắng sao cho đủ nghị lực, đủ khả năng để tiến lên. Không được để cho sự nghiệp đạo pháp mai một, không được để cho cỏ mọc rêu phủ, khiến tùng lâm khói lạnh hương tàn. Đó là trách nhiệm mà tất cả Tăng Ni phải hiểu, nắm vững và thực hành cho bằng được.
Thế gian gọi người trí thức là học giả, bác học. Hàng trí thức, học giả, bác học được người đời quý trọng. Còn chúng ta ở trong đạo, có là người trí thức không? Nếu không là người trí thức thì là người gì, có danh từ nào dành cho hàng tu sĩ không? Đây là vấn đề chúng ta cần phải nắm vững.
Trong đạo Phật, không chú trọng trí thức mà chú trọng trí tuệ, không nói học giả mà nói hành giả, không nói bác học mà nói vô học. Bởi vì trí thức là trí do ý thức nhanh nhẹn khéo léo, so sánh phân biệt, đối chiếu rành rõ, khiến người nghe dễ nhận dễ hiểu. Học giả là thu lượm hiểu biết của người khác, những cái hay, cái lạ góp nhặt về rồi phát huy thành kiến thức của mình. Kế nữa là những nhà bác học nghiền ngẫm, tìm kiếm rộng rãi trong các ngành triết học, khoa học… nghiên cứu phát minh thêm những sáng tạo mới.
Như vậy nhà trí thức, học giả và bác học là dùng ý thức sinh diệt, nghiên cứu các hiện tượng bên ngoài, chứa nhóm thành kiến thức rồi sử dụng trở lại kiến thức ấy. Tất cả đều phục vụ cho nhu cầu đời sống vật chất của con người, khiến mỗi ngày mỗi sung túc, mỗi tốt đẹp, mỗi giàu có hơn. Đó là phát triển trên phương diện sinh diệt, được rồi sẽ mất. Ngược lại người học Phật lấy trí tuệ làm gốc. Trí tuệ trong đạo Phật chia ra hai phần: một là trí tuệ hữu lậu, hai là trí tuệ vô lậu.
Trí tuệ hữu lậu là gì? Là Văn, Tư, Tu. Văn tức là học. Học cái gì? Học những lời chân thật, Phật chỉ dạy lý thật của con người, lý thật của cuộc đời. Chúng ta học để thấy được chân lý của con người và của muôn vật. Đó là Văn. Tư là gì? Khi học rồi chúng ta nghiền ngẫm cho tới nơi tới chốn, thấy rõ, hiểu tường tận vấn đề, đó là Tư. Tu là gì? Ứng dụng nghiền ngẫm tu hành bằng cách thấy đúng như thật chân lý Phật đã dạy, để tâm không nhiễm, không dính mắc tất cả pháp sinh diệt bên ngoài, đó là Tu. Tuy nhiên, việc tu học này còn ở trong sinh diệt nên gọi là trí tuệ hữu lậu, tức còn rơi rớt trong luân hồi sanh tử.
Trí tuệ vô lậu là gì? Là Giới, Định, Tuệ. Giới là phương tiện ban đầu để câu thúc, đừng cho tâm chúng ta phóng túng. Từ Giới sanh Định, từ Định sanh Tuệ, trí tuệ đó không do học mới có, mà do chúng ta ứng dụng tu. Đức Phật đã thấy nơi mọi chúng sanh sẵn có tánh giác, không cần tìm kiếm bên ngoài mà phải nhìn lại mình, phản quan cho tâm an định. Tâm an định tức là những ý thức lăng xăng lắng xuống hết, bấy giờ tánh giác sẽ hiển hiện tròn đủ, không tìm kiếm ở đâu xa.
Khi chúng ta xoay trở lại mình, dẹp bỏ những lăng xăng của ý thức gọi là định. Từ định này phát ra trí tuệ chân thật của chính mình, đó là tánh giác hay còn gọi trí tuệ vô lậu. Được trí tuệ vô lậu rồi, chúng ta sẽ không còn rớt lại, không còn chìm trong luân hồi sanh tử nữa. Như vậy người tu học bỏ ra, người đời học thu vào. Hai bên khác nhau ở chỗ đó.
.Chúng ta ngồi thiền để làm gì? Để vọng tưởng lặng xuống, phát ra ánh sáng trí tuệ sẵn có nơi chính mình. Thật ra trí tuệ ấy đã tự sáng rồi, nhưng vì mây vọng tưởng phiền não che phủ nên ta không nhận ra. Giác ngộ là Phật, tức từ tánh giác của mình sáng ra, chớ không ở đâu hết. Ngoài thế gian học bao nhiêu năm, đi chỗ này chỗ kia lấy cấp bằng này cấp bằng nọ, lượm lặt của người làm của mình, nhưng không có chi là thật của mình. Người tu gạt hết tất cả những thứ bên ngoài, để tâm trong sáng rồi tự nó thấu suốt tất cả, đó mới là cái thật của mình.
Cái thật này ai cũng có, ai cũng làm được mà lâu nay chúng ta bỏ quên. Vì bỏ quên nên trở thành kẻ khờ dại ngu si, đi trong luân hồi muôn kiếp. Ngày nay nếu biết trở lại sống với cái chân thật ấy thì dòng luân hồi ngang đây chấm dứt. Cho nên sự tu học của mình là việc làm phi thường, thế gian không thể bì kịp. Song nhiều khi chúng ta lại xem thường nó, ham học cái của người mà quên khơi lại cái không sanh diệt của chính mình.
Đức Phật Thích Ca ngồi thiền dưới cội bồ-đề tới đêm 49 liền được giác ngộ. Khi giác ngộ viên mãn Ngài tuyên bố “Ta học đạo không có thầy”. Ai dạy Ngài trong lúc đó? Chính là tâm an định nên sáng ra, chớ không ai dạy cả. Như vậy Tăng Ni có người nào vô phần đâu? Ai cũng có phần hết, có phần tức là đủ điều kiện để giác ngộ. Thế nhưng chúng ta cứ thả trôi, để bao nhiêu thứ phiền não phủ che, khỏa lấp, cứ chấp nhận đi trong luân hồi như thế.
Ngày nay đủ phước đủ duyên, chúng ta biết được phương pháp ứng dụng tu, phải ráng nỗ lực tu hành, mới xứng đáng là người xuất trần thượng sĩ. Những khi ngồi yên lặng không phải là tiêu cực, không phải vô ích mà là để dẹp bỏ những mê mờ đang phủ che tánh giác của mình. Khi những mê mờ ấy lặng dứt hết thì tánh giác sáng ngời, chừng đó chúng ta mới thấy chỗ cứu kính, chỗ tuyệt vời của Phật dạy vượt hơn mọi thứ trên thế gian. Hiểu vậy chúng ta mới thấy trên đường tu, đi từng bước thứ tự rõ ràng mới tới kết quả viên mãn, chớ không phải tu chỉ trên hình tướng mà thôi.
Tôi nhắc nhở để Tăng Ni đừng xem thường, phải làm sao khai thác cho được cái cao siêu quý báu của mình, để khỏi tủi hổ làm người xuất gia mà không có chút gì cao thượng, không chút gì xứng đáng. Chúng ta vô chùa mang theo cả một lý tưởng, bỏ hết những gì phàm tục, tìm cái cao siêu trong đạo, nếu không tu thì một đời trôi qua uổng biết chừng nào.
Hôm nay nhân ngày đầu năm, tôi có vài điều nhắc nhở tất cả Tăng Ni, Phật tử. Quý vị nghe hiểu, ráng ứng dụng tu cho xứng đáng với sở nguyện của mình. Mong tất cả tu tập tốt và thành tựu được trí tuệ vô sư viên mãn.
Chủ đề liên quan:
Hòa thượng Thích Thanh Từ HT.Thích Thanh Từ nói về trí thức và trí tuệ trí thức tri thức và trí tuệ trí tuệ