Cuộc đời của con người là một sự tiến triển liên tục từ khi sinh ra cho đến lúc già nua. Trong suốt quãng thời gian của cuộc đời, cấu trúc và chức năng da sẽ thay đổi theo chiều hướng phát triển mạnh mẽ trong tuổi ấu thơ cho đến khi trưởng thành và sau đó dần bị lão hoá khi tuổi già.
Cuộc đời của con người là một sự tiến triển liên tục từ khi sinh ra cho đến lúc già nua. Trong suốt quãng thời gian của cuộc đời, cấu trúc và chức năng da sẽ thay đổi theo chiều hướng phát triển mạnh mẽ trong tuổi ấu thơ cho đến khi trưởng thành và sau đó dần bị lão hoá khi tuổi già. Cùng với tuổi tác “xồng xộc” đến, sự lão hóa da kéo theo không ít những bệnh lý về da thường gặp khi đã
luống tuổi.
Những nguyên nhân làm da lão hóa
Lão hoá da cũng chịu sự ảnh hưởng của 2 yếu tố: yếu tố nội sinh do thời gian của cuộc đời làm con người già đi (lão hoá da thực sự) và yếu tố ngoại sinh do những tác động môi trường bên ngoài, mà ánh nắng mặt trời là nhân tố quan trọng nhất gây lão hoá da. Lão hoá da do ánh nắng được gọi là lão hoá sớm. Các vùng da hở thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng là mặt, cổ, mặt duỗi cẳng tay, cánh tay, điều này còn phụ thuộc vào chuyện ăn mặc của mỗi người và bản chất của việc tiếp xúc với ánh nắng. Ánh nắng mặt trời, tia UVB có năng lượng mạnh gấp hàng nghìn lần tia UVA. Tia UVB gây bỏng da, gây rám nắng và gây ung thư da. Tuy nhiên, UVA lại gây lão hoá da vì lượng UVA chiếu lên trái đất nhiều hơn gấp 10 lần, hơn nữa UVA xuyên sâu hơn và chính vì vậy gây tổn hại các sợi collagen và elastin ở trung bì. Tia UVB cũng gây huỷ hoại trung bì dù với liều chiếu rất nhỏ.
Thu*c lá cũng là một tác nhân gây lão hoá da, đặc biệt đối với phụ nữ. Các nghiên cứu cho thấy, có sự liên quan trực tiếp giữa việc hút Thu*c lá và lão hoá gây da nhăn nheo và đổi màu. Các tổn hại da do Thu*c lá gây nên ở trung bì giống như tổn hại do ánh nắng gây nên. Thu*c lá còn tăng nguy cơ gây ung thư da.
Thêm một nguyên nhân gây lão hoá da là da khô, mất độ bóng do các tuyến mồ hôi, tuyến bã giảm tiết, tuyến tiết mùi ở nách cũng giảm. Nghiên cứu cho thấy, ở nam giới cứ 10 năm tuyến bã giảm 23%, trong khi ở nữ là 32%. Móng tay cũng mất dần độ bóng và màu hồng tươi, móng bị khô, xuất hiện các vết rãnh. Các đầu mút thần kinh cũng giảm: mật độ 30/mm
2 khi trẻ và chỉ còn 12/mm
2 lúc 70 tuổi. Khả năng miễn dịch và chống đỡ của da với các tác nhân bên ngoài cũng suy giảm.
Phân biệt một số bệnh lý về da
|
7 dấu hiệu của lão hóa da là:
- Các nếp nhăn li ti lúc đầu và sau đó là các nếp nhăn lớn.
- Cấu trúc da không được săn chắc mà trở nên chùng nhão.
- Màu da không được tươi nhuận.
- Da bắt đầu có biểu hiện tăng sắc tố và sạm.
- Lỗ chân lông to làm da trở nên thô, không được mịn màng.
- Xuất hiện các mụn, u tuyến làm da không mịn và nám
- Da khô, chùng nhão, đặc biệt vào mùa thu đông.
|
Chứng ngứa da là một biểu hiện ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người có tuổi. Ngứa có thể khu trú hoặc lan rộng, có thể có thương tổn da hay chỉ có ngứa đơn thuần (ngứa do da bị khô mà không có bệnh da). Các bệnh da cần được khám nghiệm thận trọng để phát hiện là ghẻ, bọng nước dạng pemphigus (bullous pemphigoid), các ngứa vùng Sinh d*c hậu môn do bệnh nấm Candida ở người tiểu đường, liken xơ teo. Các biểu hiện ngứa của bệnh lý phủ tạng và toàn thân như bệnh thận, gan, bệnh tuyến giáp trạng, máu ác tính hoặc các ung thư. Điều trị chứng ngứa da này khá khó khăn và hiệu quả không cao. Bôi các kem dưỡng ẩm da, các kem có menthol và có thể phải dùng kem corticoid. Cần phải phối hợp Thu*c chống ngứa và an thần.
Chứng khô da người già và eczema khô nứt da: lớp thượng bì da của người già giữ nước kém đi và cảm giác của da là sờ vào vật gì cũng khô. Biểu hiện rõ vào mùa thu đông nên được gọi là eczema mùa đông, da bị nứt nẻ. Bệnh nặng hơn khi trời rét dùng bếp hoặc máy sưởi ấm. Do vậy, cần tránh các tác động làm da bị khô hơn. Bôi các kem dưỡng ẩm da, tránh sử dụng các chất tẩy rửa, nước nóng già, khi ngâm tắm có thể cho các chất làm ẩm da vào nước.
Eczema là bệnh lý hay gặp khi
luống tuổi. Các biểu hiện viêm da cơ địa, viêm da tiết bã nhờn, eczema dạng đồng tiền hay dạng đĩa. Tuy nhiên, viêm da tiếp xúc ít gặp hơn do không phải tiếp xúc với các dị nguyên khi làm việc, đồng thời phản ứng của da cũng giảm đi. Trái lại, người có tuổi có thể bị viêm da tiếp xúc với các dị nguyên khác hay gặp trong sinh hoạt như: Thu*c men dùng, các vật dụng giày dép, găng cao su, tai nghe cao su-nhựa, Thu*c nhuộm tóc… Các bệnh da mạn tính gây ngứa làm người có tuổi gãi nhiều gây liken hoá, dày sừng và bội nhiễm.
Các bệnh da khác ở người có tuổi như vảy nến có những đặc điểm khác biệt với người trẻ và cần có những chọn lựa điều trị phù hợp. Các loét mạn tính ở cẳng chân do lưu thông máu kém cũng như nuôi dưỡng kém đi.
Bệnh zona (herpes zoster) và chứng đau sau zona là biểu hiện hay gặp ở người già hơn trẻ. Ước tính 4/1.000 người tuổi 55 bị bệnh này, tỷ lệ tăng lên khi ở lứa tuổi cao hơn. Những người trên 60 tuổi khi bị zona có tới 50% bị đau sau zona và tỷ lệ này ở người 70 là 75%. Đau sau zona là biểu hiện làm cho người bệnh lo lắng nhiều. Đau có thể khỏi sau vài tuần nhưng cũng có khi kéo dài nhiều tháng.
Các u da: u lành tính như dày sừng da mỡ (các vết đồi mồi), các nốt sắc tố, các u mềm treo… u ác tính như ung thư tế bào vảy, ung thư tế bào đáy, ung thư tế bào hắc tố…
Các bệnh da nhiễm khuẩn, nhiễm nấm và ký sinh vật.
TS.Nguyễn Duy Hưng (BSCC, TTƯT, Tổng thư ký Hội Da liễu Việt