Mức sinh - thông tin đầu vào cho việc xây dựng, thực hiện các chính sách về dân số và phát triển

Theo gs.ts nguyễn đình cử, nguyên viện trưởng viện dân số và các vấn đề xã hội, một người phụ nữ bình thường, nếu không bị hạn chế hay chịu những yếu tố ảnh hưởng có thể sinh tới 10-13 con, thậm chí hơn. nhưng thực tế, phụ nữ họ không sinh nhiều như vậy, mà chỉ sinh khoảng 2 con. hai con ở đây chính là mức sinh. theo gs cử thì hiểu một cách đơn giản 2 con là biểu hiện thực tế cho khả năng sinh sản.

Phân tích cụ thể về nhận định "mức sinh là thông tin đầu vào cho việc xây dựng và thực hiện các chính sách về dân số và phát triển", gs nguyễn đình cử cho hay đến nay việt nam đã đạt mức sinh thay thế, nôm na là mỗi cặp vợ chồng có 2 con, tính chung trên cả nước. mục tiêu mà chúng ta theo đuổi trong hàng chục năm đã đạt được và duy trì trong hơn một thập kỷ qua.

Giáo sư nguyễn đình cử, nguyên viện trưởng viện dân số và các vấn đề xã hội. ảnh: chí cường

Mức sinh có vai trò quyết định tới việc khống chế sự bùng nổ dân số. hình thành cơ cấu dân số vàng, góp phần nâng cao chất lượng dân số và dẫn tới già hóa dân số. mức sinh cũng là yếu tố khiến tỷ số giới tính khi sinh tăng lên.

Vì thế, mức sinh tác động rất lớn tới sự phát triển bền vững của đất nước. cũng theo gs nguyễn đình cử, nếu chúng ta duy trì mức sinh 7 con/1 phụ nữ như năm 1961 thì đến năm 2019 chúng ta có tới 192 triệu dân chứ không phải là 96 triệu dân như thực tế và khoảng 38 năm nữa, dân số việt nam sẽ lên tới 400 triệu. riêng chỉ báo này cũng đã cho thấy tác động vô cùng to lớn của mức sinh đến sự phát triển bền vững của đất nước.

mức sinh thay thế là mức sinh mà trung bình một phụ nữ trong toàn bộ cuộc đời sinh đẻ của mình sinh đủ số con gái để thay thế mình thực hiện chức năng sinh đẻ, duy trì nòi giống.

Do đó, mức sinh là thông tin đầu vào cho việc xây dựng và thực hiện các chính sách về dân số và phát triển.

Theo tổng cục thống kê, mức sinh ổn định ở dưới mức sinh thay thế trong hơn một thập kỷ qua (trừ năm 2013 và năm 2015 có tổng tỷ suất sinh (tfr) 2,10 con/phụ nữ) một lần nữa khẳng định sự thành công của chương trình dân số - kế hoạch hóa gia đình, chương trình dân số và phát triển và nhiều chương trình, chiến dịch chăm sóc sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là sức khỏe sinh sản ở khu vực nông thôn.

Tuy vậy, mức sinh ở nông thôn vẫn cao hơn khá nhiều so với ở thành thị và đang cao hơn mức sinh thay thế. do vậy, trong thời gian tới vẫn cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chính sách chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình kết hợp với việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội nhằm phát triển khu vực nông thôn.

Việt nam đã đạt dưới mức sinh thay thế, tuy nhiên vẫn còn có sự khác biệt đáng kể giữa các địa phương và các vùng; các nhóm dân tộc; trình độ giáo dục, đào tạo và các nhóm mức sống của phụ nữ. điều này cho thấy việt nam cần nỗ lực nhiều hơn nữa trong công tác truyền thông nhằm giảm bớt khoảng cách về mức sinh thay thế giữa khu vực thành thị và nông thôn, giữa các vùng và các nhóm dân cư khác nhau.

Việt nam đã đạt dưới mức sinh thay thế, tuy nhiên vẫn còn có sự khác biệt đáng kể giữa các địa phương và các vùng. ảnh: t.l

Các chuyên gia cũng chỉ ra, mức sinh chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố sinh học, kinh tế, văn hóa, xã hội, y tế và môi trường.

Theo ts nguyễn quốc anh, nguyên giám đốc trung tâm nghiên cứu và dữ liệu dân số (tổng cục dân số, bộ y tế), trước đây chúng ta chỉ có mục tiêu giảm sinh nhưng hiện nay theo các nguồn số liệu đã có sự phân hoá (theo vùng miền, tỉnh/thành) ảnh hưởng đến hoạch định kế hoạch - chiến lược kt-xh rất nhiều.

Ts quốc anh cho hay dù không phải là duy nhất, nhưng ổn định mức sinh thay thế và quy mô dân số là mục tiêu quan trọng trong công tác dân số hiện nay. sinh ít con, sự đầu tư cho con cái trong mỗi gia đình được nâng lên. điển hình như ở thành phố, thành thị, không ít gia đình sẵn sàng cho con học ở những nơi có chất lượng giáo dục cao, chương trình quốc tế (trường điểm, lớp điểm, cô giáo điểm, trường quốc tế, song ngữ...) có học phí lớn.

Mức sinh rất có ảnh hưởng trong việc lồng ghép các biến dân số vào hoạch định chính sách phát triển. đơn cử, mức sinh thấp, không tuyển được học sinh dẫn đến hiện tượng có không ít nơi thừa trường, thừa thầy cô giáo, ảnh hưởng công tác quy hoạch, bố trí vị trí việc làm của ngành giáo dục. trong khi lại có những vùng quá đông học sinh, mỗi lớp có tới 50 cháu. khi lồng ghép, giải quyết phải tổng thể, quan tâm đến mức sinh, số con trung bình, mật độ dân số từng vùng miền... đó là những thách thức mới phải tính đến để có kế hoạch phát triển bền vững.

Theo gs nguyễn đình cử, lồng ghép biến dân số và kế hoạch hóa phát triển hay nói đơn giản tính đến các yếu tố dân số trong kế hoạch hóa phát triển là một việc hết sức cần thiết đối với sự phát triển của đất nước ta. "chúng ta phải trả giá rất nhiều về sự không tính đến yếu tố dân số trong các dự án, kế hoạch, quy hoạch phát triển kinh tế xã hội", gs nguyễn đình cử cho biết và nhấn mạnh ví dụ minh hoạ như việc thừa giáo viên, thiếu bác sĩ lão khoa, tắc đường kẹt xe, phải di chuyển các cơ sở sản xuất ra khỏi nội đô nhiều thành phố,...

"Lồng ghép biến dân số và kế hoạch hóa phát triển không phải là bản kế hoạch mới hay là một phương pháp lập kế hoạch mới. Nó chỉ là trong mỗi bước của kế hoạch hóa, trong mỗi cấp độ và kế hoạch (dự án, chiến lược, chương trình...), đều xem xét đến các biến dân số như: quy mô, cơ cấu nam nữ, cơ cấu theo tuổi, tỉ lệ dân thành thị, nông thôn, dân tộc, mức sinh, mức ch*t, di cư,... để phân tích thực trạng, xác định mục tiêu và lựa chọn giải pháp" - GS Cử cho hay.

Q.An