Đối với người cao tuổi, chế độ ăn đóng vai trò hết sức quan trọng vì cơ thể người già đã bị lão hóa, không còn như thời trẻ.
Chính vì vậy NCT cần phải thường xuyên cung cấp năng lượng cho cơ thể thông qua ăn uống. Tuy nhiên việc cung cấp năng lượng như thế nào vừa đảm bảo sức khỏe trước mắt và dài lâu vừa cung cấp sự ngon miệng là điều không hề dễ dàng. Dinh dưỡng đầy đủ và cân đối
Đảm bảo hàm lượng dinh dưỡng đầy đủ và cân đối, ăn đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng:Nhóm cung cấp chất bột đường: Bao gồm cơm, mỳ, bún phở, khoai củ… nên ăn mức vừa phải, chỉ nên ăn 1- 2 lưng bát cơm 1 bữa, nên ăn thêm khoai củ để cung cấp chất xơ ngăn ngừa táo bón cho
người cao tuổi.Không nên ăn quá nhiều chất ngọt hấp thu nhanh như: Bánh kẹo, nước ngọt có ga, quả chín quá ngọt vì dễ gây tăng đường máu dẫn đến bệnh đái tháo đường và tăng mỡ máu, xơ vữa động mạch.Nhóm cung cấp chất đạm (protein): Do giảm tiêu hóa hấp thu nên người già dễ bị thiếu chất đạm dẫn đến gầy yếu, trí nhớ kém, suy giảm hệ thống miễn dịch hay bị ốm đau, vì vậy người già cần chú ý bổ sung đầy đủ chất đạm.Nguồn cung cấp chất đạm là: Thịt, cá, tôm, cua, trứng, sữa, đậu đỗ lạc vừng… Nên ưu tiên ăn nhiều đậu, đỗ, cá, tôm, ăn thịt ở mức vừa phải.Nhóm cung cấp chất béo: bao gồm mỡ, bơ và dầu thực vật. Do việc tiết men lipaza tiêu hóa chất béo giảm nên
người cao tuổi khó tiêu hóa, hấp thu chất béo dẫn đến dư thừa chất béo. Nếu bị thừa chất béo sẽ dễ bị thừa mỡ trong máu, cholesterol trong máu tăng gây nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, thiếu máu não, có thể bị xuất huyết não, liệt nửa người… Nên ăn các thức ăn hấp luộc, hạn chế xào rán, hạn chế các thức ăn nhiều cholesterol: Bơ, mỡ động vật, các loại phủ tạng (óc, tim, gan, thận, bầu dục, lòng lợn), tiết canh, lòng đỏ trứng.Nhóm cung cấp các vitamin và khoáng chất: Chủ yếu do rau xanh và quả chín cung cấp. Ngoài ra, cũng nên uống bổ sung thêm các vitamin hoặc khoáng chất theo chỉ dẫn của bác sĩ vì có thể ăn uống của các cụ không đảm bảo được đủ dinh dưỡng như “mong muốn” của cơ thể.
Nguyên tắc dinh dưỡng cho NCT
Chế độ ăn phải lỏng, mềm nhiều nước: Người già việc nhai nuốt thức ăn kém nên cần một chế độ ăn nhiều nước, mềm, vừa dễ tiêu hóa, hấp thu, lại cung cấp thêm nước cho cơ thể. Các món ăn các bậc lão niên nên ăn thường xuyên là cháo, súp, sữa, nước ép trái cây...Chọn loại thức phẩm ít béo, giàu chất đạm, giàu vitamin và khoáng chất như thịt nạc, thịt gà, cá, tôm, đậu đỗ, rau xanh và quả chín…Khi chế biến món ăn nên hạn chế xào, rán, tăng cường các món hấp, luộc, nấu canh, nên ăn nhạt.Thực phẩm nên chọn loại tươi, ngon, tránh ăn thực phẩm đã bị ôi thiu.Nên chia nhỏ bữa ăn trong ngày, tránh ăn quá no, không để bữa ăn cách xa nhau dễ gây tình trạng hạ đường huyết.Nên ăn nhiều vào bữa sáng, trưa ăn vừa phải. Bữa tối không nên ăn quá no, không ăn tối muộn sau 7 giờ. NCT nên giữ chế độ ăn từ 4 – 5 bữa trong một ngày, đồng thời khoảng cách giữa các bữa đều nhau và nên thực hiện tương đối đúng giờ. Nếu
người cao tuổi trong mỗi một bữa ăn không ăn được đủ số lượng cần thiết, nhất là thực phẩm nhóm tinh bột (glucid) thì nên ăn tăng thêm bữa (xen vào giữa các bữa chính). Ví dụ như vào khoảng 9 giờ sáng, 4 - 5 giờ chiều. Thực tế đã chứng minh những
người cao tuổi biết cách ăn uống điều độ, khoa học, không cần phải ăn nhiều chất nhưng giữ được nhịp độ đều đặn có khả năng duy trì được sức khỏe và sự dẻo dai bền lâu hơn so với những người ăn uống thất thường, chế độ ăn quá nhiều chất dinh dưỡng…
Về nước uống
Nước uống rất quan trọng với NCT, vì người già thường giảm cảm giác khát do trung tâm điều khiển cảm giác khát ở não bị thoái hóa. Vì vậy người già dễ bị thiếu nước nếu chỉ uống nước khi khát, vì khi chưa khát đã bị thiếu nước rồi. Mỗi ngày nên uống từ 1,5 – 2 lít. Uống ít một, cứ 30 phút lại uống một lần, mỗi lần 100 – 200ml, tập thói quen uống nước ngay cả khi không khát, nên uống nhiều vào ban ngày, buổi tối nên uống hạn chế để giảm số lần đi tiểu.NCT nên uống các loại nước: Nước đun sôi để nguội, nước trà xanh, nước hoa quả ép ít đường (nước dưa chuột, củ đậu, bí xanh, cà rốt…) vừa cung cấp ít đường lại giàu vitamin và khoáng chất. Các loại nước này giải nhiệt rất tốt. Ngoài ra có thể uống nước rau má, nước bông mã đề, nước mướp đắng cũng rất tốt. Nên hạn chế các loại nước ngọt có ga, nước chế biến công nghiệp, cà phê, chè đặc, rượu, bia.Tóm lại, chế độ ăn uống đầy đủ các chất dinh dưỡng, đủ calo, có tỷ lệ cân đối giữa các chất; kết hợp việc tăng cường tập luyện thể dục thể thao với các bài tập rèn sức bền (đi bộ, chạy bước nhỏ, bơi, đạp xe đạp) có cường độ hợp lý và một cuộc sống tinh thần thoải mái sẽ đảm bảo cuộc sống mạnh khỏe và hạnh phúc ở người già.
ThS. BS. Lê Thị Hải